وو زێتیان: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary |
No edit summary |
||
ھێڵی ١:
وو زیتیان (١٧ی شووباتی ٦٢٤ی زایینی - مردووی کانوونی یەکەمی ٧٠٥) بە تەنھا ئیمپراتۆری مێژووی چین دادەنرێت. وو زیتیان سەرەتا خۆشەویستی ئیمپراتۆر تاێزۆنگی شانشینی تانگ (لی شی مین) بوو بەڵام دوای مردنی تایزۆنگ، سووپاس بۆ جوانییەکەی، وو زیتیان توانی کوڕەکەی ئیمپراتۆر تایزۆنگ، گاوزۆ، فریو بدات و ببێت بە دۆستی شاھانەیی. دوای مردنی گاوزۆ، وو زیتیان کوڕەکانی وەک بوکەڵە دەخستە سەر دەسەڵات بەڵام لە ساڵی ٦٩٠ ی زایینی بە فەرمی دەسەڵاتی کۆنترۆڵ کرد و خۆی بە ئیمپراتۆری شانشینی تانگ دانا و سەردەمی خۆی بە شانشینی جۆو ناودەھێنا. ساڵی ٧٠٤ ی زایینی و لە تەمەنی ٨٠ ساڵی، وو زیتیان لەلایەن یەکێک لە کوڕەکانی لە دەسەڵات دوورخرایەوە و شانشینی تانگ گەڕێندرایەوە وە ساڵێک دواتر گیانی لە دەست دا و لە تەنیشت ئیمپراتۆر گاوزۆنگی ھاوسەری نێژرا. <ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=Biography Empress Wu Zetian|url=https://www.ducksters.com/history/china/empress_wu_zetian.php#:~:text=Wu%20Zetian%20was%20born%20on,%2C%20624%20in%20Lizhou%2C%20China.&text=Wu%20was%20an%20intelligent%20and,to%20serve%20the%20Emperor%20Taizong.|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=}}</ref>▼
{{زانیاریدانی کەسایەتی|ناو=وو زیتیان|ناوی کاتی لەدایکبوون=لی ژاو|شوێنی لەدایکبوون=ھەرێمی وێنشی، پارێزگای شانکسی، ئیمپراتۆریەتی تانگ|ڕێکەوتی لەدایکبوون=١٧ی تشرینی دووەمی ٦٩٠|ڕێکەوتی مردن=٢١ی شووباتی ٧٠٥|تاج خستنەسەر=١٧ی تشرینی دووەمی ٦٩٠|وێنە=A Tang Dynasty Empress Wu Zetian.JPG}}
▲'''وو زیتیان''' (لەدایکبووی ١٧ی شووباتی ٦٢٤ی زایینی - مردووی ١٦ی کانوونی یەکەمی ٧٠٥)<ref name=":0">{{Cite book|last=Pollard|first=Elizabeth|title=Worlds Together Worlds Apart|publisher=W.W. Norton Company|year=2015|ISBN=978-0-393-91847-2|location=New York|page=318}}</ref><ref name="Paludan, 100">{{harvp|Paludan|1998|p=100}}</ref> بە تەنھا ئیمپراتۆری مێژووی چین دادەنرێت. وو زیتیان سەرەتا خۆشەویستی ئیمپراتۆر تاێزۆنگی شانشینی تانگ (لی شی مین) بوو بەڵام دوای مردنی تایزۆنگ، سووپاس بۆ جوانییەکەی، وو زیتیان توانی کوڕەکەی ئیمپراتۆر تایزۆنگ، گاوزۆ، فریو بدات و ببێت بە دۆستی شاھانەیی. دوای مردنی گاوزۆ، وو زیتیان کوڕەکانی وەک بوکەڵە دەخستە سەر دەسەڵات بەڵام لە ساڵی ٦٩٠ ی زایینی بە فەرمی دەسەڵاتی کۆنترۆڵ کرد و خۆی بە ئیمپراتۆری شانشینی تانگ دانا و سەردەمی خۆی بە شانشینی جۆو ناودەھێنا. ساڵی ٧٠٤ ی زایینی و لە تەمەنی ٨٠ ساڵی، وو زیتیان لەلایەن یەکێک لە کوڕەکانی لە دەسەڵات دوورخرایەوە و شانشینی تانگ گەڕێندرایەوە وە ساڵێک دواتر گیانی لە دەست دا و لە تەنیشت ئیمپراتۆر گاوزۆنگی ھاوسەری نێژرا.
== سەرەتای ژیانی ==
وو زیتیان لە ھەرێمی وێنشی سەر بە پارێزگای شانکسی لەدایک بوو لە ساڵی ٦٢٤ و لە خێزانێکی دەوڵەمەند. باوکی کە ناوی وو شوویا بوو ڕاوێژکار بوو لە ئیمپراتۆریەتی تانگ. پێچەوانەی کچانی سەردەمی خۆی وو زیتیان لە لایەن باوکیەوە ھاندرا کە فێری خوێندنەوە و نووسین بێ کە لەو سەردەمەدا تایبەت بوو بە کوڕان. وو زیتیان ھەروەھا فێری موزیک لێدان و نووسینی ھۆنراوە و چۆنیەتی قسە کردن لەناو کۆمەڵگەدا بوو. لە تەمەنی ١٤ ساڵی وو زیتیان بوو بە کەنیزەک و دۆستی ئیمپراتۆر تایزۆنگ. کاری کەنیزەکێک لەو سەردەنەی چین بەزۆری سێکسکردن بوو لەگەڵ ئیمپراتۆر بەڵام کاری دیکەشیان ھەبوو وەک شۆردنی جلوبەرگ وە ھەندێک کاری دیکەش وەک لێدانی موزیک و خوێندنەوەی ھۆنراوە.
Line ٢٢ ⟶ ٢٠:
وو زیتیان خۆی بە کەسێکی بێتاوان پیشان دەدات بەڵام لە ڕاستیدا کەسێکی تینوو بە دەسەڵات بوو. وو زیتیان کۆتایی بە ھەرکەسێک ھێنا کە دژی خۆی دەوەستانەوە و دوای ئەوەی خاتوو وانگ و خاتوو شاو دوورخرانەوە لەلایەن وو زیتیانەوە کوژران لە شوێنی دوورخستنەوەیان. ئەگەر چی بەپێی گێڕانەوەی وو زیتیان خاتوو وانگ کچەکەیی کووشت بەڵام مێژوونووسان کۆکن لەسەر ئەوەی وو زیتیان خۆی کچەکەیی کووشت بۆ تاوانبارکردنی خاتوو وانگ. سەرەڕای ئەمە ڕاستیەکە نەزانراوە و ھیچ بەڵگەیەک نییە کە کێ کچەکەی وو زیتیانی کووشت وە مێژوونووسانی ئەو سەردەمە سەربەخۆ نەبوونە و گوومان لەسەر نووسراوەکانیان ھەیە. <ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=Wu Zetian|url=https://www.ancient.eu/Wu_Zetian/|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=}}</ref>
{{سەرچاوەکان}}
| |||