عەلائەدین (فیلمی ١٩٩٢): جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''عەلائەدین''' ({{بە ئینگلیزی: |Aladdin}}) فیلمێکی وێنەی جوڵاوی ئەمریکییھئەمریکییە، لە ستۆدیۆکانی [[واڵت دیزنی]] لە ساڵی ١٩٩٢ دەرھێنراوە، چاپەکەشی لە [[فیلمەکانی واڵت دیزنی]]، یەکێکھیەکێکە لە (٣١) فیلمھفیلمە وێنە جوڵاوە کلاسیکییەکانی [[واڵت دیزنی]]. فیلمەکھفیلمەکە بنەمایییەکھبنەمایییەکە لەسەر کەلەپووری عەرەبی چیرۆکی عەلائەدین و چرا جادوویەکھجادوویەکە لەیەک ھەزار و یەک شەوە، زۆربەی کەسێتی و پلانی ئەم فیلمھفیلمە پێکھاتەکەی لەسەرەتای ١٩٤٠ لە فیلمی ''[[دزەکەی بەغدا]]''، لە زۆر لایەنەوە چیرۆکی فیلمەکەیان گۆڕیووە بۆنمونھبۆنمونە: ″چین″"چین" گۆڕدراوە بۆ ″بیانی″"بیانی". فیلمەکە لەسەردەمێکی ناسراو بڵاوکرایەوە، لەبەر ئەوەی فیلمی (ژیانەوەی دیزنی) دەستی پێکرد لەگەڵ فیلمی [[پەری دەریا]].

فیلمەکە [[جۆن مۆسکەر]] و ڕۆن کلێمنتس دەریانھێناوە، تەنھا ھەردووکیان نوسینی فیلمەکەیان تەواوکرد، بەھەمان شێوە ھەردووکیان فیلمی (پەری دەریا ١٩٨٩) دەرھێنا. تێبینی مۆسیقاکەیان دەنووسی لەلایەن ئالەن مێنکەن، ھۆنراوەکەیان لەلایەن ھاوەد ئاشمان و تیم ڕایس نوسی، دەنگەکانی عەلائەدین لەلایەن سکۆت وێنگەر، جۆناسان فریمان، لیندا لارکین، فرانک وێلکەر، جێلبەرت جوتفراید، دۆگلاس سیل، گرتنی چراکە لەلایەن ڕۆبن ویلیامز. ھەرچەندە ئەمھئەمە یەکەمین کاری ئەکتەری بەناوبانگ ویلیامز نیھنیە کە تراکی دەنگی بۆ فیلمەکان زیندوکردووەتەوە. فیلمی عەلائەدین لە ٢٥ی تشرینی دووەمی ١٩٩٢ بڵاوکرایەوە، یەکێک بوو لە فیلمە سەرکەوتوەکانی ساڵی ١٩٩٢، توانی ٢١٧ میلیۆن دۆلار داھات پەیدا بکات. زیاتر لە ٥٠٤ میلیۆن دۆلار لەھەموو جیھان. ئەم فیلمھفیلمە شوێن کەوتوو بووبوو، لەلایەن فیلمی (جەعفەر دێتەوە ١٩٩٤)، (عەلائەدین و پاشایی دزەکان ١٩٩٦). لەنێوان ھەردوو فیلمەکە زنجیرەی تەلەفیزیۆنیان لەو ساڵانەدا زیندو کردەوە.

جەعفەر وەزیری سوڵتان، ھەوڵدەدات بۆ ئەوەی بگاتھبگاتە ئەشکەوتی سەرسامبوون بۆ گەوھەرێک، توتییەکی ھەیە کە شوێنی ئەشکەوتەکە دەزانێت بەڵام تەنھا کەسێک دەتوانێت گەوھەرەکە بێنێت ″گەوھەرەکھ"گەوھەرەکە لە قورێکدایھ″قورێکدایە" لەناو ئەشکەوتەکە. یاسمین (کچی سوڵتان) بە زۆرپێکردنی ھاوسەرگیری دڵگران بوو بۆیھبۆیە ھەموو داواکارییەکانی ڕەت کردەوە، دواتر ھەوڵیدا و ڕایکردە بازار لەوێ چاوی بە بەعەلائەدین و مەیمونەکەی کەناوی (ئابۆو) یھیە دەکەوێت. عەلائەدین شوێنی ئەشکەوتەکە دەبینێتەوە بۆ ئەوەی بچێت گەوھەرەکھگەوھەرەکە بێنێت، بەڵام پڵینگێک کە سەری ئەشکەوتەکەیە ئاگاداریان ناکاتەوە کە دەست لەچی دەدەن ئاسایھئاسایە تەنھا چراکھچراکە نەبێت، جەعفەر بە ئامێرێک شوێنێ عەلائەدین دەبینێتەوە، شێوەی خۆی بۆ کەسێکی بەتەمەن دەگۆڕێت بۆ ئەوەی بچێتھبچێتە ئەشکەوتەکە عەلائەدین بکوژێت و گەوھەرەکھگەوھەرەکە ببات، عەلائەدین و مەیمونەکەی لە ئەشکەوتەکە مافوورێکی جادووی لەگەڵ گەوھەرەکھگەوھەرەکە دەدۆزنەوە، دواتر چاوی بەچراکھبەچراکە دەکەوێت دەیەوێت چراکھچراکە لە قورەکە دەربھێنێت و بیبات بەڵام نازانێت ھۆکاری ڕووخانی ئەشکەوتەکە دەرھێنانی ئەو چرایەیە لەو قوڕە، پاشان کە چراکەی دەرکرد ئەشکەوتەکە دەستی کرد بە لەرزین و ڕوخان، دواتر بە مافوورەکھمافوورەکە ویستیان دەربچن و ڕزگار بن لە ئەشکەوتەکە جەعفەر لەسەر شێوەی کەسێکی بەتەمەن دەست درێژ دەکات بۆ یارمەتیدانی عەلائەدین تەنھا بۆ بەدەستھێنانی گەوھەرەکھ،گەوھەرەکە، دەستی عەلائەدین دەگرێت توانی گەوھەرەکھگەوھەرەکە لە عەلائەدین بدزێت عەلائەدینی فرێدایھفرێدایە ناو ئەشکەوتەکە بەڵام نەمردن بەڵکوو گیریان خواردبوو، خۆشبەختانھخۆشبەختانە چراکەیان لەلابوو، پاشان دەستێکیان بە چراکھچراکە خشاند و جنۆکەیەکی گەورەی شین لە چراکە ھاتە دەرەوە، داوای سێ ئارەزوو لە عەلائەدین دەکات بۆ بۆ ئەوەی بۆی جێبەجێ بکات، بەڵام عەلائەدین دەڵێت دەمەوێت لەم ئەشکەوتە بمانبەیتھبمانبەیتە دەرەوە، دواتر لێی دەپرسێت ئەی تۆ ئارەزووی چی دەکەیت، جنۆکەکە دەڵێت ئارەزوو دەکەم ئازاد بم چونکھچونکە من بەندکراوی نێو ئەو چرایەم، عەلائەدین بەڵێنی پێدەدات بۆ ئەوەی ئارەزووەکەی بێنێتەدی. جەعفەر پیلان دادەنێت کە یاسمین و سوڵتان بکوژێت، بەڵام پیلانەکەی شکستی ھێنا، چونکھچونکە عەلائەدین ھەروەک (شازادە عەلی) ھاتھ ناو کۆشکەکەوە. بەڵام یاسمین ئەوی ڕەتکردەوە، وەک کەسێکی گاڵتەچی ڕەچاوی کرد، بۆ شەوەکەی عەلائەدین و یاسمین چاویان بەیەک کەوت، عەلائەدین مافوورە جادویەکەی بە یاسمین ناساند، دواتر یاسمین بۆی دەرکەوت کە عەلائەدین ئەو کوڕەی بازارەکە بوو کە بینی.

* ڕۆبن ویلیامز (ڕۆڵی جنۆکھجنۆکە): جنۆکەیەکی کۆمیدی و گاڵتەجارە، خەریکی ھەموو شتێکھ،شتێکە، دەتوانێت ھەموو شتێک بکات کەدەیەوێ بەڵام ئەو تەنھا بەقسەی ئەو کەسە دەکات کە دەست دەخشێنێ لەسەر چراکەی. جنۆکەیەکی شینھ،شینە، برچێکی ڕەشی درێژی ھەیە.

* لیندا لارکین (ڕۆڵی یاسمین): شازادە یاسمین لە کۆشکێک لەگەڵ باوکیدا دەژیا، باوکی سوڵتانی کۆشکەکە بوو، یاسمین لەگەڵ عەلائەدین کەوتھکەوتە داوای خۆشەویستی، قژێکی ڕەش، جلێکی شینی لەبەرە.