ئەشکەوتی شانەدەر: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
Imported from شانەدەری ١ (This section was translated by I Believe in Science & Ideas beyond borders & Beit al Hikma 2.0)
تاگ: nowiki زیاد کرا
No edit summary
تاگەکان: دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە
ھێڵی ٥:
'''ئەشکەوتی شانەدەر''' (Şaneder)
 
ئە‌م ئەم ئەم ئە‌شکە‌وتە کە لە باکووری رؤژئاوای کێوە‌کانی [[زاگرۆس]]، لە کوردستانی عێراق ھە‌لکە‌وتوە، خاوە‌ن کێمە‌لیک ئاسە‌واری کۆنینە‌ناسی زۆر پاراو لە چاخی [[کۆن بە‌ردی]] ناوە‌ندی ھە‌تا دواییە‌کانی نوێ بە‌ردیە. ئە‌م ئە‌شکە‌وتە دەکەوێتە [[قەزای مێرگەسۆر]] و سەر بە [[پارێزگای ھەولێر]]ە. ٢٢٠٠ پێ بەرزە لە ئاستی ڕووی [[زەریا]]وە، دەکەوێتە سەر بەرزایی لوتکەی چیای برادۆست و مێژووی ئەم ئەشکەوتە دەگەرێتەوە بۆ سەردەمی بەردینی کۆن بۆ ٨٠٠٠٠ ساڵ بەر لە زایین و بە کۆنترین و گەورەترین ئەشکەوت دادەنرێت لە [[عێراق]]دا. لە بەرزایی (١٨ م) و درێژایی (٤٠ م) و پانایی (٢٧ م) کە فراوان دەبێت بۆ ناوەوە تا دەگاتە نزیکایی (٦٠ م). لەساڵی [[١٩٥١]] تا [[١٩٦١]] ھەڵکۆڵینی سەرەتایی تێدا کراوە لە لایەن زانا (ڕالف سولیکی) بە پاڵپشتی بەڕێوەبەرایەتی گشتی شوێنەوار لەو کاتەدا، ئەم ھەڵکۆڵینەش تەواو نەکراوە و لە ئەنجامی ئەم ھەڵکۆلینەش چوار چین دۆزراوەتەوە.
 
دیتنە‌وە‌ی کۆمە‌لیک ئیسکلیتی مرؤفە‌کانی نیئاندرتال لە توی موستری ئە‌م ئە‌شکە‌وتە، وە‌ک خالیکی گرینگ رە‌چاودە‌کری لە لیکولینە‌وە‌کانی چاخی کؤن بە‌ردی زاگرؤس و رؤژھە‌لاتی ناوە‌راست. ئە‌م دؤزرانە‌وە‌یە رە‌نگ دانە‌وە‌یە‌کی زؤری بوو: تا ئە‌و رادە‌یە کە نیوی شانە‌دە‌ر بؤ کؤنینە‌ناسە‌کان و تە‌نانە‌ت بؤ خە‌لکی ئاسایی وە‌بیر ھینە‌رە‌وە‌ی نیئاندرتالە‌کان بووە و ھە‌یە. بە‌لام دە‌سکە‌وتە‌کانی شانە‌دە‌ر تە‌نیا تایبە‌ت نیە بە ئاسە‌وارە‌کانی چاخی کؤن بە‌ردی. بلاوبونە‌وە‌ی کتیبی«گؤرستانی سە‌رە‌تای نؤی بە‌ردی شانە‌دە‌ر» لە لایە‌ن سولکی و ھاوکارانی نیشان دە‌ری ئە‌و راستیە‌یە کە ئاسە‌وارە کؤنینە‌ناسیە‌کانی دوای چاخی کؤن بە‌ردیش، زؤر شتی بو گوتن پییە. ئە‌م کتیبە بریتیە لە دە‌سکە‌وتی لیکۆلینە‌وە‌ی ئاسە‌وارە‌کانی گؤرستانی تؤی (ب١)ی سە‌ردە‌می سە‌رە‌تای نؤی بە‌ردی کە لە دوایین روژە‌کانی کؤتایی وە‌رزی ھە‌لقە‌ندنی زانستی (١٩٦٠) لە ئە‌شکە‌وتی شانە‌دە‌ر دؤزرایە‌وە.