مەریخ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

== باراممەریخ لە کولتووردا ==

لە کۆندا زانایان و فەیلەسووفانی ڕۆمانی بە گەڕۆکیبەھەسارەی مریخیانمەریخیان دەوتدەگوت '''مارس'''، لە کاتێکدا یۆنانییەکان ناوی '''ئەرس'''یان پێ دابوو، لەبەر ئەوەی کە خوێناوییە و نیشانەی شەڕ دەگەیەنێت بە لای ئەوانەوە. مریخمەریخ بە ٢٥٫١٩ پلە لارە لەسەر [[تەوەر]]ی خۆی. وە بەھۆی ئەم لارییەیشەوەیە کە،کە [[وەرز]] لەسەر مریخمەریخ دروست دەبێت. بەڵام وەرزی سەر مریخمەریخ بە بەراورد لەگەڵ وەرزی سەر زەوی، دوو ئەوەندە زیاترە، ھۆکەشیھۆیەکەشی دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی مریخمەریخ بە ٦٨٦٫٩٨ ڕۆژی سەر زەوی جارێک بە دەوری خۆردا دەسووڕێتەوە. مریخمەریخ بە خێراییی ٢٤٫١٣ کیلۆمەتر لە یەک چرکەدا بە دەوری خۆڕداخۆر دەسووڕێتەوە، کەواتە ساڵێکی سەر مریخمەریخ بە بەراورد لەگەڵ ساڵی سەر زەوی بە نزیکەی دوو ئەوەندەیە.

مەریخ کە ٢٢٧٫٩٤٠٫٠٠٠ کیلۆمەتر لە خۆر دوورە لە ھەر دوو ساڵ جارێک زۆر لە زەوی نزیک دەبێتەوە تا وای لێ دێ کە نێوانی زەوی و مەریخ ببێتە ٧٠–١٠٠ میلیۆن کیلۆمەتر، جێگای سەرنجە کە مەریخ لە ھەر ١٥–١٧ ساڵێکدا زۆر لەوە زیاتر نزیک دەبێتەوە لە زەوی کە پێی دەوترێت [[دراوسێیەتی]]، بە باشترین کات دادەنرێت بۆ بینینی مەریخ لەسەر ڕووی زەوییە‌وەکیلۆمەتر.

گەرمای سەر ڕووی گەڕۆکی مەریخ-٦٣ [[پلەی سێلێسیوس]]ە، بەڵام ئەو کاتانەی کە گەڕۆکی ناوبراو زۆر لە خۆر دوور بکەوێتەوە بۆ دوورترین جێگا ئەوا پلەی گەڕۆکی مریخمەریخ دەگاتە -١٤٠ پلەی سیلیزی کە نزمترین پلەیە لەسەر ھەسارەی مریخمەریخ. بە پێچەوانەوە ئەو کاتانەی کە زۆر لە خۆر نزیک بکەوێتەوە پلەی گەرمی لەسەر ڕووی مریخمەریخ دەگات بە ٢٠ پلەی سێلێسیوس و بە بەرزترین پلە دادەندرێت لەسەر ڕووی مریخمەریخ.

مەریخ وەک ھەموو گەڕۆکەکانی تر بە چەند گازێک دەوری لێ دراوە، وەک ئەو گازانەی کە دەوری زەوییان داوە. وە ئەگەری ھەیە لە دھاتودا ژیان لەسەر گەرۆکی باراممەریخ پەیدا ببێت.

ئەوەی شایەنی باسە، بارام لە ھەر دوو ساڵ جارێک زۆر لە زەوی نزیک دەبێتەوە تا وای لێ دێ کە نێوانی زەوی و مەریخ ببێتە (٧٠–١٠٠)٧٠ – ١٠٠ میلیۆن کیلۆمەتر،کیلۆمەتر. جێگای سەرنجە کە مەریخ لە ھەر (١٥–١٧) ساڵێکدا زۆر لەوە زیاتر نزیک دەبێتەوە لە زەوی کە پێی دەوترێت (دراوسێیەتی)، بە باشترین کات دادەنرێت بۆ بینینی مەریخ لەسەر ڕووی زەوییە‌وە.