مەل: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب زیادکردنی دەروازەی گیانلەبەران
تاگ: دەستکاریی تووڵی دەروازە
تاگەکان: دەستکاریی مۆبایل دەستکاری بە بەرنامەی مۆبایل دەستکاری بە بەرنامەی ئەندرۆید
ھێڵی ١٩:
[[پەڕگە:Branta_canadensis_in_flight,_Great_Meadows_National_Wildlife_Refuge.jpg|چەپ|250px|فڕینی پەلەوەران]]
 
'''مەل'''، یان '''فرندە''' یان '''باڵندە''' یان '''پەلەوەر''' ([[ئینگلیسی]]: Bird) [[گیانەوەر]]ێکە لە لقی [[مازەداران]]، کە لەشی بە [[پەڕ]] داپۆشراوە. <br />
لە سەر دوو لاق دەڕوا و [[ھێلکە]] دەکا. زۆربەی پەلەوەران دەتوانن بفڕن.<br />
نزیک بە ١٠،٠٠٠ جۆر پەلەوەر لە جیھاندا ھەیە. ئەم گیانەوەرانە پڕجۆرترین مازەدارانی چوارئەندامین کە لە [[جەمسەری باکوور]]ەوە بگرە تا [[جەمسەری باشوور]] لە ھەموو شوێنێکدا دەبینرێن.<br />
ھێڵی ٢٦:
[[دڵ]]ی پەلەوەران چوار کەلێنی ھەیە و [[شاخوێنبەر]]یان بەلای ڕاستداچەماوەتەوە. [[ئێسک]]ەکانی سەریان پێکەوە لکاوە. لەم مازەدارانەدا ٩ کیسەھەوا بە [[سی]]یەکانیانەوە لکاوە. ئێسکیان ھڵۆڵە تا سووک بێ. چاویان گەورەیە و ھەستی بیناییان زۆر بەھێزە.
 
ئەمڕۆکە پەلەوەرانفرندەوەران بەوە دەناسرێن کە: [[دەنووک]]یان ھەیە، لەشیان بە پەڕ داپۆشراوە، [[ددان]]یان نییە، ھێلکەی توێکڵدار دەکەن، میتابوولیزمی بەرز، دڵی چوارکەلێنی، ئێسکبەندی سووک و پتەویان ھەیە. پەلەوەرانی ئەم سەردەمە ھەموو جووتێک باڵیان ھەیە، بێجگە «موئا» لە [[نیوزیلاند]] کە قەڵاچۆ بووە. ژمارەیەکی کەم لە جۆرەکانی پەلەوەرانفرەندەوەران ناتوانن بفڕن (وەک [[پێنگوین]]). [[قەل]]ان و [[تووتی]]ان وریاترین جۆری پەلەوەراننفرندەوەوەرانن. بڕێ پەلەوەر ئامێر چێ دەکەن، بڕێکیان ژیانی کۆمەڵایەتییان ھەیە و ئەزموونەکانی خۆیان دەخەنە بەردەست بەرەکانی داھاتوو.
 
زۆرێک لە پەلەوەران،فرەندەوەران، ساڵانە [[کۆچ]]ی دوور و درێژ دەکەن. زۆر جۆری تریش لە باتی کۆچی دوور، ئازوگۆزی کورت و ناڕێکوپێکیان ھەیە. ئەم گیانەوەرانە کۆمەڵژین و پێکەوە لە ڕێگای نیشانە، دەنگ، چریکە، بەشداری لە کارە کۆمەڵایەتییەکان، شەڕ ، بەربەرەکانێ و گەلەکۆمە بۆ پاراستنی خۆیان، لە پێوەندیدان. زۆربەی جۆرەکانی پەلەوەران تاک ھاوسەرن؛ ھەڵبەت تەنیا بۆ یەک وەرزی زاوزێ، بڕێجاریش جووتی خۆیان تا چەندین ساڵ ناگۆڕن. لە چەند جۆریشدا «چەن ژنی» و بەدەگمەن «چەن شوویی» دەبینرێت. پەلەوەرانفرەندەوەرەکان لە ھێلانەدا ھێلکە دەکەن و لە سەری کڕ دەکەون تا ھەڵی دێنن. زۆربەی [[جووچک]]ەکان دوای لە ھێلکە دەرھاتن بۆ ماوەیەکی دوور و درێژ لە ژێر داڵدەی دایک و باوکیاندان.
 
ئەم گرووپە لە زنجیرەی [[گیانەوەران]]، لقی [[مازەداران]]، ژێرلقی [[بڕبڕەداران]]، پۆلی پەلەوەران بوونەتەوە و دوای [[گوانداران]]، گووراوترین جۆری گیانەوەرانن.
 
پەلەوەرانفرەندەوەرەکان دەورێکی گرنگیان لە [[ئابووری]]دا ھەیە؛ بۆ وێنە سەرچاوەیەکی گرنگی خۆراکن. مەلە دەنگخۆشەکان کەوی و ماڵی دەکرێن، جیقنەی پەلەوەران وەک [[پەین]] بەکار دێت. ئەم گیانەوەرانە لەگەڵ [[فەرھەنگ]]، [[مەزھەب]]، [[شیعر]] و [[مۆسیقا]]ی مرۆڤەکاندا تێکەڵ بوون.
 
ھەڵسوکەوتی خراپی مرۆڤەکان لە سەدەی ١٧ی زایینیی بەملاوە، بووە ھۆی تیاچوونی ١٢٠ تا ١٣٠ جۆری پەلەوەرفرەوەندەکان و سەدان جۆری تریش پێش لەوە قەڵاچۆ بوون. ئەمڕۆکە سەرەڕای دامەزرانی بنکەگەلی پاراستنی پەلەوەران،فرەندەوەران، ١٢٠٠ جۆر لە مەترسی تیاچووندان.
 
== ناوەکانی تر ==
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/مەل»