|
[[پەڕگە:Félix Nadar 1820-1910 portraits Jules Verne (restoration).jpg|وێنۆک|فیرن]]
'''جۆڵس گابریێل ڤێرنێ''' (8 شوباتىشوباتی 1828 – 24 ئادارىئاداری 1905) ڕۆماننوس ،ڕۆماننوس، شاعیر و شانۆ نووسێكىنووسێکی [[فەڕەنسا|فه‌ڕه‌نسىفەڕەنسی]] بووه‌بووە. بە هاوکارییھاوکاریی له‌گه‌ڵلەگەڵ بلاوکار پیەرپییەر-جۆڵس هێتزڵھێتزڵ گەیشت بە دروستكردنىدروستکردنی گه‌شته‌گەشتە نائاساییه‌كاننائاسایییەکان (Voyages extraordinaires)، کە زنجیرەیەکن لە پرفرۆشترین ڕۆمانه‌كانڕۆمانەکان و ئەمانە لەخۆدەگرن، گه‌شتێکگەشتێک بو ناوەندی زه‌وىزەوی (Journey to the Center of the Earth، 1864)، بیست هه‌زارھەزار لیگ (یەکەیەکی پێوانەی درێژیەدرێژییە) له‌لە ژێر ده‌ریادادەریادا (Twenty Thousand Leagues Under the Sea، 1870)، و به‌بە ده‌ورىدەوری جیهانداجیھاندا له‌لە هه‌شتاھەشتا روژداڕوژدا (Around the World in Eighty Days، 1873).
جۆڵس به‌بە شێوه‌یه‌كىشێوەیەکی گشتىگشتی به‌بە نوسه‌رێكىنوسەرێکی گه‌وره‌ىگەورەی ئه‌ده‌بیىئەدەبیی ناسراوه‌ناسراوە له‌لە فه‌ڕه‌نسافەڕەنسا و زۆربه‌ىزۆربەی ئه‌وڕوپائەوڕوپا و كاریگه‌رییه‌كىکاریگەرییەکی به‌رفراوانىبەرفراوانی له‌لە سه‌رسەر بواری ئه‌ده‌بىئەدەبی نوێگەرانە و سوریالیزمىسوریالیزمی (خه‌یاڵىخەیاڵی) هه‌بووھەبوو. ناوبانگىناوبانگی جۆڵس به‌بە ئاشكرائاشکرا جیاواز بوو له‌لە ووڵاته‌وڵاتە [[خەڵکی ئینگلیز|ئینگلیز]] زمانه‌كانزمانەکان كه‌کە تیایاندا به‌بە نووسه‌رىنووسەری چیڕوكىچیڕوکی یاخود کتێبی منداڵان ناوزەد كرابووکرابوو، ،ئەمەش ئه‌مه‌شبە به‌ھۆی هۆىئەوەی ئه‌وه‌ىبەشێوەیەکی به‌شێوه‌یه‌كىبەرفراوان به‌رفراوانوبە وبه‌ڕێژەیەکی ڕێژه‌یه‌كىبەرز به‌رزڕومانەکانی ڕومانه‌كانىبە به‌دەستکارییەوە ده‌ستكارییه‌وه وه‌رده‌گێڕدرانوەردەگێڕدران بو سه‌رسەر زمانىزمانی ئینگلیزىئینگلیزی و چاپ ده‌كراندەکران. لە ساڵانىساڵانی 1980 كانداکاندا ناوبانگه‌ناوبانگە ئه‌ده‌بیه‌كه‌ىئەدەبییەکەی ده‌ستىدەستی كردکرد به‌بە گه‌شه‌سه‌ندنگەشەسەندن. هه‌رھەر له‌لە ساڵىساڵی (1979)وه وە جۆڵس له‌لە پله‌ىپلەی دووه‌مدووەم دێت له‌لە نووسه‌ره‌كاننووسەرەکان له‌لە جیهانداجیھاندا كه‌کە زۆرترین به‌رهه‌مه‌كانىبەرھەمەکانی وه‌رگێڕدرابێ،وەرگێڕدرابێ، له‌لە ریزبەندییەکەداڕیزبەندییەکەدا ا له‌لە نێوان ئاگاسا كریستىکریستی و وڵیام شێكسپیرداشێکسپیردا دێت.هەندێکجار جۆڵسھەندێکجار به‌جۆڵس باوكىبە "باوکی چیڕۆكى«چیڕۆکی زانستىزانستی خه‌یاڵى"خەیاڵی» داده‌نرا،دادەنرا، نازناوێک كه‌کە به‌بە ئێچ. جىجی. وێڵس و هوگۆھوگۆ گێڕنسباكیشگێڕنسباکیش به‌خشراوه‌بەخشراوە.
== سەرەتای ژیانی ==
== سه‌ره‌تاى ژیانى ==
جۆڵس له‌لە 8 ىی شوباتىشوباتی 1828 له‌لە ئیل فدو له‌لە دایكدایک بووه‌بووە كه‌کە دورگه‌یه‌كىدورگەیەکی بچۆكىبچۆکی ده‌ستكرده‌دەستکردە له‌لە سه‌رسەر ڕووبارىڕووباری لۆیر له‌لە ناو شارىشاری نانتیس لە ژ. ٤ ی ئۆلیڤەر-دێ-کلیسسۆن (No. 4 Rue Olivier-de-Clisson) ، له‌لە ماڵىماڵی داپیرىداپیری به‌بە ناوىناوی دەیم سۆفىسۆفی ئاڵۆت دێ لا فویێ. دایكدایک و باوكىباوکی جۆڵس بریتىبریتی بوون له‌لە پیێر ڤێرنێێ، پاریزه‌رێکیپاریزەرێکی به‌بە ڕه‌چه‌ڵه‌كڕەچەڵەک خه‌ڵكىخەڵکی پڕۆڤینس بوو وە سۆفىسۆفی ئاڵوت دێ لا فویێ، ئافره‌تێكىئافرەتێکی خه‌ڵكىخەڵکی شارىشاری نانتیس له‌لە خانه‌واده‌یه‌كىخانەوادەیەکی خوجێیىخوجێیی ده‌ریاواندەریاوان و خاوەن کەشتی بووە و ڕەچەڵەکێکی دووری چۆتەوە سەر خەڵکی سكوتله‌نداسکوتلەندا. له‌لە ساڵىساڵی 1829 خێزانىخێزانی جۆڵس گواستیانه‌وه‌گواستیانەوە بۆ ژ. ٢ ی کوای جین باڕت (No 2 Quai Jean-Bart)، شوێنێكشوێنێک كه‌کە چه‌ندچەند سه‌دسەد مه‌ترێكمەترێک دوورتر بوو وە لە هەمانھەمان ساڵدا پۆڵ ىی براىبرای لەوێ له‌دایكلەدایک بوو. سێ خوشك،خوشک، ئانا (1836)، ماسیلدێ (1839)، و مارىماری (1842) به‌بە دوایدا له‌دایكلەدایک بوون.<ref name="biblioVE">{{Harvnb|Dehs|Margot|Har'El|2007|loc=[http://jv.gilead.org.il/biblio/voyages.html I]}}</ref>
له‌لە ساڵىساڵی 1834 جۆڵس له‌لە ته‌مه‌نىتەمەنی شه‌ششەش ساڵیدا نێردرا بۆ قوتابخانه‌یه‌كقوتابخانەیەک (کە شوێنی مانەوە و خواردنی دابین دەکرد) له‌لە ناوچه‌ىناوچەی بوفێ ( 5 Place du Bouffay) له‌لە شارىشاری نانتیس. ماموستاكه‌یانماموستاکەیان میمىمیمی سامبین بێوەژنی كابتنێكىکابتنێکی ده‌ریاواندەریاوان بوو كه‌کە ماوه‌ىماوەی 30 ساڵ له‌مه‌وبه‌رلەمەوبەر وونون ببوو. ماموستاكه‌ماموستاکە به‌زۆرىبەزۆری لە باسىباسی مێرده‌کەیمێردەکەی بە قوتابیانی دەوت کە ئەو كه‌شتىکەشتی شكاوه‌شکاوە و لە شوێنێک گیری خواردووە، له‌لە ده‌رئه‌نجامدادەرئەنجامدا وه‌كوەک ڕۆبینسن كڕوزۆکڕوزۆ ده‌گه‌رێته‌وه‌دەگەرێتەوە له‌لە دوورگه‌دوورگە بیابانیه‌بیابانییە خه‌یاڵییه‌كه‌ىخەیاڵییەکەی. ڕووکاری بیرۆكه‌ىبیرۆکەی چیرۆكىچیرۆکی وونبۆنىونبۆنی ڕۆبینسن به‌بە درێژایىدرێژایی ته‌مه‌نتەمەن له‌گه‌ڵلەگەڵ جۆڵس ڤێرنێ مایه‌وه‌مایەوە و لە زۆرێک لە ڕۆمانەکانیدا دەرکەوت ،دەرکەوت، له‌وانه‌شلەوانەش دوورگه‌دوورگە پڕ لە نهێننیەکە‌نھێننییەکە ( The Mysterious Island، 1874)، دووه‌مدووەم نیشتیمان (Second Fatherland، 1900)، و قوتابخانه‌ىقوتابخانەی ڕۆبینسون (The School for Robinson، 1882).<ref>{{Cite book|last=Verne|first=Jules|url=https://books.google.ca/books?id=u15xDwAAQBAJ&lpg=PT12&ots=szlYzv4faP&dq=michel%20verne%20actress%20marriage&pg=PT12#v=onepage&q=michel%20verne%20actress%20marriage&f=false|title=Vice, Redemption and the Distant Colony|date=2012|publisher=BearManor Media|language=en}}</ref>
له‌لە ساڵىساڵی 1836 ڤێرنێێ به‌رده‌وامىبەردەوامی دا بە‌بە خوێندن له‌لە قوتابخانه‌ىقوتابخانەی كاسۆلیكىکاسۆلیکی ئێکۆل سەینت-ستانیسلاس و له‌گه‌ڵلەگەڵ رێبازىڕێبازی ئایینىئایینی باوكىداباوکیدا خۆىخۆی گونجاند . جۆڵس به‌بە خێرایىخێرایی خۆىخۆی ده‌رخستدەرخست به‌بە هۆىھۆی له‌به‌ركردنلەبەرکردن و گوتنه‌وه‌ىگوتنەوەی ده‌قاوده‌قدەقاودەق له‌لە بواره‌كانىبوارەکانی جوگرافیا، زمانىزمانی یونانى،یونانی، زمانىزمانی لاتینى،لاتینی، و گۆرانىگۆرانی ووتنوتن. له‌لە هه‌مانھەمان ساڵىساڵی (1836) پیێر ڤێرنێ خانووێكىخانووێکی گه‌شتیارىگەشتیاری له‌لە سه‌رسەر ڕۆبارىڕۆباری لوور له‌لە ناوچه‌ىناوچەی ڕێفورمس (29 Rue des Reformes ) له‌لە گوندىگوندی چانتیناىچانتینای (Chantenay كه‌کە ئێستا به‌شێكىبەشێکی نانتسه‌نانتسە) كڕىکڕی. به‌هۆىبەھۆی ده‌فته‌ره‌دەفتەرە یادگاریه‌یادگارییە پۆخته‌كه‌ىپۆختەکەی (یادگارییه‌كانىیادگارییەکانی منداڵىمنداڵی و گه‌نجىگەنجی) جۆڵس بیرىبیری جوانیه‌جوانییە دڵڕفێنه‌كه‌ىدڵڕفێنەکەی ڕۆبار و جموجۆڵىجموجۆڵی كه‌شتییه‌کەشتییە بازرگانییه‌كانىبازرگانییەکانی كه‌وته‌وه‌کەوتەوە. هه‌روه‌هاھەروەھا پشووه‌كانىپشووەکانی خوىخوی له‌لە بڕه‌ینسبڕەینس به‌سه‌ربەسەر ده‌برددەبرد له‌لە خانوىخانوی مامىمامی كه‌کە ناوىناوی پڕۆدێنت ئاڵوتێ بوو و كه‌سێكىکەسێکی خانه‌نشینىخانەنشینی خاوه‌نخاوەن مەڕدار بووو زۆر شوێنىشوێنی دونیا گه‌ڕابووگەڕابوو و وه‌كوەک سه‌رۆكسەرۆک شاره‌وانىشارەوانی بڕه‌ینسبڕەینس له‌لە 1828 تا1837خزمەتی کردبوو. جۆڵس تامى له‌تامی لە
یارىیاری كردنکردن ( Game of the GooseیارىGooseیاری قازىقازی سه‌رته‌خته‌ىسەرتەختەی ماوه‌ماوە درێژ) بوو له‌لە گه‌ڵگەڵ مامىمامی و هه‌روه‌هاھەروەھا ناوىناوی یاریه‌كه‌یارییەکە و ناوىناوی مامىمامی چووه‌چووە ناو دوو له‌لە ڕوومانەکانی دواتری (The Will of an Eccentric (1900) و Ruber the Conqueror (1886) به‌بە پێىپێی ڕێزبه‌ندىڕێزبەندی).<ref>{{cite web|last1=Vallois|first1=Thirza|title=Travel to Amiens: Follow in the Footsteps of Author Jules Verne|url=https://www.francetoday.com/learn/books/travel_to_amiens_follow_in_the_footsteps_of_author_jules_verne/|website=France Today|publisher=France Media Ltd.|accessdate=5 May 2017|date=2015-11-25}}</ref>
به‌بە پێىپێی ئه‌فسانه‌ئەفسانە (ئه‌فسانه‌ئەفسانە ده‌ڵێدەڵێ) له‌لە ساڵىساڵی 1839 له‌لە ته‌مه‌نىتەمەنی 11 ساڵیدا جۆڵس به‌بە نهێنىنھێنی شوێنێكىشوێنێکی به‌بە ده‌ستدەست هێناھێنا وه‌كوەک مناڵێكىمناڵێکی خزمه‌تكارىخزمەتکاری سه‌رسەر كه‌شتیه‌كىکەشتییەکی سێ چاڕۆكه‌داربەناویچاڕۆکەداربەناوی ڕه‌نگڕەنگ سوور (شیلانىشیلانی) به‌بە مه‌به‌ستىمەبەستی گه‌شتگەشت كردنکردن بو ئیندیێس (Indies باشورو باشورىباشوری ڕۆژهه‌ڵاتىڕۆژھەڵاتی ئاسیا به‌تایبه‌تبەتایبەت ئه‌نده‌نوسیاوئەندەنوسیاو فیلیپین) و هێنانه‌وه‌ىھێنانەوەی ملوانكه‌یه‌كىملوانکەیەکی شیلانىشیلانی (ڕه‌نگڕەنگ سوور) بو كاڕۆڵاینکاڕۆڵاین ىی ئامۆزا‌ىئامۆزای. له‌لە ئێواره‌كه‌دائێوارەکەدا كه‌شتىکەشتی یه‌كه‌یەکە ده‌ستىدەستی به‌بە گه‌شته‌كه‌ىگەشتەکەی كردکرد بو ئیندیێس. سه‌ره‌تاسەرەتا له‌لە ناوچه‌ىناوچەی پیمبۆف (Paimbeouf) وه‌ستا،وەستا، ئه‌وئەو شوێنه‌ىشوێنەی كه‌کە پیێر ڤێرنێ له‌لە كاتىکاتی خویدا گه‌یشتگەیشت بۆ بینینىبینینی كوڕه‌كه‌ىکوڕەکەی و گه‌راندنه‌وه‌ىگەراندنەوەی و په‌یمانىپەیمانی لێوه‌رگرتلێوەرگرت كه‌کە "ته‌نها«تەنھا له‌لە خه‌یاڵیداخەیاڵیدا گه‌شتگەشت بكات"بکات» نه‌كنەک ڕاسته‌قینه‌ڕاستەقینە. ئێستا ئه‌فسانه‌كه‌ئەفسانەکە ناسراوه‌ناسراوە به‌وه‌ىبەوەی كه‌کە چیڕۆكێكه‌چیڕۆکێکە زیاده‌ڕه‌وىزیادەڕەوی تێداكراوهتێداکراوە و لە له‌لایەن لایه‌نیەکەم یه‌كه‌م نووسه‌رنووسەر (نووسه‌رىنووسەری ژیاننامه‌ىژیاننامەی جۆڵس) داهێنراوه‌داھێنراوە كه‌کە مارگێریت ئاڵۆتێ دىدی لا فویێ ىی خوشكزاىخوشکزای بوو كه‌کە هه‌رچه‌نده‌ھەرچەندە له‌وانه‌یه‌لەوانەیە له‌لە ڕۆداوێكىڕۆداوێکی ڕاسته‌قینه‌وه‌ڕاستەقینەوە سه‌رچاوه‌ىسەرچاوەی گرتبێ. له‌لە ساڵىساڵی 1840 خێزانىخێزانی جۆڵس دوباره‌دوبارە گواستیانه‌وه‌گواستیانەوە بۆ بینایه‌كىبینایەکی گه‌وره‌گەورە له‌لە ناوچه‌ىناوچەی جین جاكسجاکس (No. 6 Rue Jean-Jauqes-Rousseau) و هه‌رھەر له‌ولەو شوێنه‌شوێنە بچووكترینبچووکترین مناڵىمناڵی ئه‌وئەو خێزانه‌خێزانە كه‌کە مارىماری بوو له‌لە دایكدایک ببوو له‌لە ساڵىساڵی 1842. له‌لە هه‌مانھەمان ساڵدا جۆڵس چووه‌چووە قوتابخانه‌یه‌كىقوتابخانەیەکی ترىتری ئایینىئایینی به‌بە ناوى،ناوی، The petite Seminaire de Saint-Donatien، وه‌كوەک قوتابیه‌كىقوتابییەکی ڕانه‌هاتووڕانەھاتوو (كه‌مکەم شاره‌زاشارەزا). ڕۆمانه‌ڕۆمانە ته‌واوتەواو نه‌كراوه‌كه‌ىنەکراوەکەی جۆڵس به‌ناوىبەناوی قه‌شه‌قەشە (A Priest in 1839) كه‌کە وه‌سفىوەسفی مه‌دره‌سه‌ىمەدرەسەی كاسوڵیكىکاسوڵیکی ده‌كاتدەکات له‌لە كه‌مكردنىکەمکردنی ڕێزو نرخىنرخی وه‌رزىوەرزی خوێندن، له‌لە ته‌مه‌نىتەمەنی هه‌رزه‌كاریھەرزەکاری و سه‌ره‌تاىسەرەتای كاره‌کارە په‌خشانییه‌كانىپەخشانییەکانی بە به‌مەبەستی مه‌به‌ستىمانەوە مانه‌وه نووسراوە‌نووسراوە. له‌لە ساڵىساڵی 1844 بو 1846 جۆڵس و براكه‌ىبراکەی نێردرانه‌نێردرانە قوتابخانه‌ىقوتابخانەی لایس رویالڕویال (Lycee Royal) له‌لە نانتیس. دواىدوای ته‌واو تەواو كردنىکردنی پوله‌كانپولەکان له‌لە زانستىزانستی ڕه‌وانبێژىڕەوانبێژی و فه‌لسه‌فه،فەلسەفە، چووه‌چووە ئه‌كادیمیاىئەکادیمیای نیشتیمانىنیشتیمانی فه‌ڕه‌نسىفەڕەنسی له‌لە شارىشاری ڕینیس (Rennes) و پله‌ىپلەی باشه‌ىباشەی له‌لە 29 ته‌مموزىتەمموزی 1846 به‌ده‌ستبەدەست هێناھێنا.<ref>Haszpra O. (1999): ''Jules Verne pri la lingvo Esperanto'' - in hungarian: - Scienca Revuo, 3, 35-38. Niederglat</ref>
له‌لە ساڵىساڵی 1847 كاتێكکاتێک جۆڵس 19 ساڵ بوو، به‌بە گه‌رمىگەرمی ده‌ستىدەستی كردکرد به‌بە نووسینىنووسینی به‌رهه‌مىبەرھەمی ئه‌ده‌بىئەدەبی درێژ له‌لە سه‌رسەر شێوازی ڤیكتورڤیکتور هۆگۆ،ھۆگۆ، ده‌ستىدەستی كردکرد به‌بە نووسینىنووسینی ڕۆمانىڕۆمانی Un pretre له‌لە 1839 و نووسینىنووسینی دوو شانۆنامه‌شانۆنامە كه‌کە بریتىبریتی بوون له‌لە Alexandre VI and La Conspiration des poudres (پیلانی باڕووت)، تا ئه‌وئەو كاته‌ىکاتەی ته‌واویكردنتەواویکردن. هه‌رچونێكھەرچونێک بێت، باوكىباوکی جۆڵس ده‌یویستدەیویست جوڵس هه‌مانھەمان ئه‌وئەو كاره‌ىکارەی خێزانه‌كه‌ىخێزانەکەی به‌بە میرات بۆ بمێنێنه‌وه،بمێنێنەوە، كه‌کە بریتىبریتی بوو له‌لە كاركردنکارکردن له‌لە گه‌ڵگەڵ یاسا و دادگا یاخود كارىکاری پارێزه‌رى،پارێزەری، بۆیه‌بۆیە دڵگران نه‌بوونەبوو و لاىلای ئاسایىئاسایی بوو كه‌کە جۆڵس، كۆڕىکۆڕی یه‌كه‌مىیەکەمی خێزانه‌كه‌ى،خێزانەکەی، هه‌وڵھەوڵ نادات له‌لە رێىڕێی ئه‌ده‌به‌وه‌ئەدەبەوە بژێوی پەیدا بکات.
لە له ساڵىساڵی 1847 جۆڵس له‌لە لایه‌نلایەن باوكییه‌وه‌باوکییەوە نێردرا بو پاریس به‌بە پلەی یەکیش به‌بە مه‌به‌ستىمەبەستی خوێندنه‌كه‌ىخوێندنەکەی له‌لە قوتابخانه‌ىقوتابخانەی یاسا، و هەروەهاھەروەھا به‌بە مه‌به‌ستى مەبەستی دوورخستنه‌وه‌ىدوورخستنەوەی له‌لە نانتیس به‌بە شێوه‌یه‌كىشێوەیەکی كاتىکاتی (به‌بە پێىپێی ووته‌ىوتەی خێزانه‌كه‌ىخێزانەکەی). كاروڵاینىکاروڵاینی ئاموزاى،ئاموزای، كه‌کە جۆڵس له‌لە په‌یوه‌ندىپەیوەندی خوشه‌ویستىخوشەویستی دابوو له‌گه‌ڵى،لەگەڵی، له‌لە 27 ىی نیسانىنیسانی 1847 هاوسه‌رگیرىھاوسەرگیری كردکرد له‌گه‌ڵلەگەڵ ئێمیڵىئێمیڵی دیزونه‌ىدیزونەی كه‌کە كه‌سێكىکەسێکی ته‌مه‌نتەمەن 40 ساڵ بوو و دواتر 5 منداڵیشىمنداڵیشی لێىلێی هه‌بووھەبوو. دواىدوای مانه‌وه‌یه‌كىمانەوەیەکی كورتکورت له‌لە پاریس و تێپه‌ڕاندنىتێپەڕاندنی تاقیكردنه‌وه‌كانىتاقیکردنەوەکانی ساڵىساڵی یه‌كه‌مىیەکەمی یاسا، گه‌ڕایه‌وه گەڕایەوە بو نانتیس بو ئه‌وه‌ىئەوەی یارمه‌تىیارمەتی باوكىباوکی بدات له‌لە خو ئاماده‌كردنئامادەکردن بو ساڵىساڵی دووه‌مىدووەمی خوێندن (قوتابیانىقوتابیانی هه‌رێمىھەرێمی به‌شىبەشی یاسا له‌ملەم ناوچه‌یه‌ناوچەیە پێویست بوو بچن بۆ پاریس بۆ ئه‌نجامدانىئەنجامدانی تاقیكردنه‌وه‌كانتاقیکردنەوەکان). له‌ولەو ماوه‌یه‌ىماوەیەی له‌لە نانتیس بوو چاوىچاوی به‌بە ڕۆز هێرمینىھێرمینی ئاڕناود گڕوسێتیر كه‌وتکەوت كه‌کە ئافره‌تێكىئافرەتێکی گه‌نجگەنج و ساڵێكساڵێک له‌لە خوىخوی به‌ته‌مه‌نتربەتەمەنتر بوو و به‌بە به‌هێزىبەھێزی كه‌وته‌کەوتە داوىداوی خۆشه‌ویستیه‌وه‌خۆشەویستییەوە له‌گه‌ڵىلەگەڵی. جۆڵس 30 شیعرىشیعری ته‌رخانتەرخان كردکرد بو ڕۆز له‌وانه‌شلەوانەش كچىکچی هه‌واھەوا (The Daughter of Air) كه‌کە به‌بە قژ زه‌ردزەرد (قژكاڵقژکاڵ) و دڵڕفێن و باڵابه‌رزباڵابەرز و ڕوونوه‌سفىڕوونوەسفی ده‌كرددەکرد. خۆشه‌ویستیه‌كه‌ىخۆشەویستییەکەی جۆڵس پێده‌چێپێدەچێ به‌بە لایه‌نىلایەنی كه‌مکەم بو ماوه‌یه‌كىماوەیەکی كورتکورت ئاڵۆگوڕ كرابێکرابێ به‌لامبەلام دایكدایک و باوكىباوکی كچه‌كه‌کچەکە دژایه‌تیدژایەتی بیروكه‌كه‌یانبیروکەکەیان كردکرد كه‌کە كچه‌كه‌یانکچەکەیان هاوسه‌رگیرىھاوسەرگیری له‌لە گه‌لگەل قوتابییه‌كىقوتابییەکی گه‌نجىگەنجی چاره‌نووسچارەنووس نادیار بكاتبکات. له‌لە برىبری ئه‌وه‌ئەوە كچه‌كه‌كه‌ىکچەکەکەی خۆیان به‌شووبەشوو دا له‌لە 19 ىی ته‌مموزىتەمموزی 1848 به‌بە كه‌سێكکەسێک به‌ناوىبەناوی ئارماند تێرین دێ لا هایىھایی كه‌کە كه‌سێكىکەسێکی ده‌وڵه‌مه‌ندىدەوڵەمەندی خاوه‌نخاوەن زه‌وىزەوی بوو و 10 ساڵ له‌لە كچه‌كه‌کچەکە گه‌وره‌ترگەورەتر بوو.<ref name="Roberts48">{{citation|last=Roberts|first=Adam|title=Science Fiction|publisher=Routledge|location=London|year=2000|page=48}}</ref>
هاوسه‌رگیرىھاوسەرگیری له‌لە ناكاوناکاو جۆڵس ىی خسته‌خستە غەمێکی قوڵه‌وه‌قوڵەوە. جۆڵس نامه‌یه‌كىنامەیەکی خه‌یاڵىخەیاڵی (هه‌ڵوه‌سه‌بوونھەڵوەسەبوون) بو دایكىدایکی نارد، وا دەردەکەوت کە لە بارودوخێكىبارودوخێکی نیمچه‌نیمچە بێئاگا نوسرابێت كه‌کە تێیدا به‌بیانوىبەبیانوی خه‌ونخەون وه‌سفىوەسفی نالەباری دۆخی خۆی كردبووکردبوو. كێشه‌ىکێشەی ق‌بووڵ كردنىکردنی خوشه‌ویستىخوشەویستی و وازهێنانوازھێنان پێویست بوون بۆ نوسینەکانی و پێده‌چێپێدەچێ بۆ هه‌میشه‌ھەمیشە ڕەنگدانەوەی له‌سه‌رلەسەر جۆڵس و به‌رهه‌مه‌كانىبەرھەمەکانی هه‌بووبێ،ھەبووبێ، وە ڕۆمانه‌كانىڕۆمانەکانی ژماره‌یه‌كیژمارەیەکی بەرچاو ئافره‌تىئافرەتی گه‌نجگەنج له‌خۆلەخۆ ده‌گرێدەگرێ كه‌کە به‌بە بێ حه‌زىحەزی خویان هاوسه‌رگیرییانھاوسەرگیرییان كردوەکردوە (له‌ولەو ئافره‌تانە‌شئافرەتانەش جیڕاندىجیڕاندی له‌لە چیڕۆكىچیڕۆکی Master Zacharius (1854) و ساڤا له‌لە كتێبىکتێبی Mathias Sandorf (1885) و ئێڵێن له‌لە ڕۆمانىڕۆمانی Floating City (1871) ......هتد ھتد. هه‌رھەر له‌ملەم بواره‌دابوارەدا توێژه‌رتوێژەر كریستیانکریستیان چیلیبورگ ئه‌مئەم بابه‌ته‌بابەتە چه‌ندچەند جاره‌یه‌جارەیە (دیارده‌دیاردە به‌ربڵاوه‌بەربڵاوە) ده‌داته‌دەداتە پاڵ هاوسەرگیریھاوسەرگیری به‌زۆربەزۆر). هه‌روه‌هاھەروەھا ڕۆداوه‌كه‌ڕۆداوەکە واىوای له‌لە جۆڵس كردکرد كه‌کە ڕق و كینکین هه‌ڵگرێھەڵگرێ دژىدژی شوێنىشوێنی له‌دایكبوونىلەدایکبوونی و كومه‌ڵگاىکومەڵگای نانتیس و له‌لە شیعره‌كه‌یداشیعرەکەیدا به‌بە ناوىناوی شه‌ششەش شاره‌كه‌ىشارەکەی فڕه‌نسافڕەنسا (La sixieme ville de France) ڕه‌خنه‌ىڕەخنەی لێ گرتن .
== سەرچاوەکان ==
{{تووڵی دەروازە|شیعر|وێژە|ژیاننامە|فەڕەنسا|وێژەی فەڕەنسی|ڕۆمانەکان}}
[[پۆل:ژول ڤێرن|ژول ڤێرن]]
[[پۆل:لەدایکبووانی ١٨٢٨]]
[[پۆل:مردووانی ١٩٠٥]]
[[پۆل:ڕۆماننووسانی فەڕەنسیی سەدەی ٢٠ەم]]
[[پۆل:شانۆنامەنووسانی فەڕەنسی]]
[[پۆل:وتارە ھەتیوەکان]]
| 