مایکل فارادەی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب زیادکردنی دەروازەی ئەفریقا، + ژیاننامە، + فیزیک، + کیمیا، + ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
تاگ: دەستکاریی تووڵی دەروازە
شائەمراز، نوێکردنەوەی پۆلەکان، باشترکردن
ھێڵی ٥:
|لێدوان = مایکل فارادەی، ١٨٤٢
|سەردێڕ =
|بەرواریڕێکەوتی لەدایکبوون = {{ڕێکەوتی لەدایکبوون|df=yes|١٩٧١|٩|٢٢}}
|شوێنی لەدایکبوون = Newington Butts، ئینگلاند
|بەرواریڕێکەوتی مردن = {{ڕێکەوتی مردن و تەمەن|df=yes|١٨٦٧|٨|٢٥|١٧٩١|٩|٢٢}}
|شوێنی مردن = Hampton Court Middlesex, England
|نیشتەجێ = شانشینی یەکگرتوو
ھێڵی ٢٢:
|قوتابیانی دکتۆرا =
|قوتابییە دیارەکان =
|ناسراو بەھۆی =
|کاریگەر بووە بە =
|کاریگەری بووە لەسەر =
|خەڵاتەکان =
|ئیمزاواژوو = Michael Faraday signature.svg
|لێدوانی ئیمزاواژوو =
|ماڵپەر =
|تێبینی =
|خێزان =
}}
'''مایکل فارادایفارادەی''' {{postnominals|FRS}} (ماوەی{{IPAc-en|ˈ|f|ær|ə|d|eɪ|,_|-|d|i}}؛ لەدایکبووی ژیان:٢٢ی ئەیلوولی ١٧٩١ تاکوو– مردووی ٢٥ی ئابی ١٨٦٧ ،٧٥ ساڵ) زانایەکی ئینگلیز بوو لە زانستەکانیکیمیا و فیزیک بەتایبەت لەبوارەکانی کارۆموگناتیسی و کارۆکیمیایی کاری کردووە، (چرای بۆنز) ی داهێناوەداھێناوە.<ref name="EncBrit">{{cite EB1911|wstitle=Faraday, Michael|volume=10|pages=173–175}}. the 1911 Encyclopædia Britannica.</ref>
 
== ژیان ==
"مایکل فارادای"فارادەی لە لەنزیکنزیک لەندەن لەدایکبووە، لەبنەماڵەیەکی هەژارھەژار و خۆی ناچاربوو بخوێنێت. لەتەمەنی ۱٤١٤ ساڵیدا لە فرۆشگایەکی کتێبدا خەریکی فێربوونی کابوو و لەماوەی ۷ساڵ٧ساڵ مانەوەی لەو شوێنە کۆمەڵێک کتێبی خوێندەوە کەهەرکەھەر ئەوکارە هۆگرییەکیھۆگرییەکی بە فێربوونی زانست زۆرتر کرد. لە تەمەنی ۲۰٢٠ ساڵیدا لە کۆڕی وتارخوێندنەوەی بیرمەندی ناورار "هامفری«ھامفری داوی"» سەرۆکی (ئەنجومەنی ڕۆیال) بەشداری کرد و هۆگریھۆگری قسە و باسەکانی ئەو بوو. دوای ئەوەیکە ناوبراو نمونەیەک لەنوسراوەکانی خۆی بۆ "«داوی"» نارد، فارادایفارادەی وەک یاریدەدەرێک لەلای خۆی دامەزراند. لەو سەردەمەدا فارادایفارادەی کەسێکی ناسراو نەبوو و دەوترێت کەهاوسەریکەھاوسەری دوایی لەگڵی باش نەبوە، هەرچۆنێکھەرچۆنێک بێت زۆری نەخایەند کە فارادایفارادەی بەپێش "«داوی"» کەوت. گەورەترین کارەکەی ئو لەگەڵ (ئەلکتریسیتە) بوو. لە ساڵی (۱۸۲۱١٨٢١) ماوەیەک دوای ئەوەیکە کیمیازانی دانیمارکی ،دانیمارکی، (هانسھانس کریستیەنکریستییەن ئۆرستەد) ئەلیکتڕۆموگناتیسی دۆزیوەدۆزیوە، ، "«داوی"» و "«ڤیلیام هید"ھید» و "«لاستۆن"» هەوڵیانداھەوڵیاندا مەکینەیەکی ئەلیکتریکی دروست بکەن،بەڵامبکەن، بەڵام نەیانتوانی. "فارادای"«فارادەی» دوای قسەکردن لەگەڵیان بڕیاریدا کەدوو کەرەستە بەرهەمبەرھەم بێنێت بۆ ئەو شتەی کەخۆی پێی دەگوت (خولی ئەلکترۆموگناتیسی). لە ساڵی ۱۸۳۱دا١٨٣١دا "«مایکل فارادای"فارادەی» دەستی کرد بەکۆمەڵێک تاقیکردناوەی تر کەبوە هۆیھۆی دۆزینەوەی (توڕدانی ئەلیکتڕۆموگناتیسی).<ref name="MaxwellSciPapVol1">[https://books.google.com/books?id=RaqhIhxqLiwC&pg=PA360 The Scientific Papers of] [[James Clerk Maxwell]]<span> Volume 1</span> p. 360; Courier Dover 2003, {{ISBN|0-486-49560-4}}</ref>
 
مایکڵ فارادایفارادەی لە ٢٢ی ئەیلولی ساڵی ١٩٧١ لە دایک بووە و لە ٢٥ی ئابی ساڵی ١٨٧٦ دا کۆچی دوایی کردووە. مایکڵ فارادایفارادەی زانایەکی فیزیایی و کیمیایی ئینگلیز بووە، کە کاری لەسەر خوێندنی کارۆمۆگناتیسی و کارۆکیمیایی کردووە و بنەماکانی هاندانیھاندانی  کارۆموکناتیسیکارۆموکناتیسی، ،ھێزی هێزیموگناتیسی، موگناتیسی ،  وشیکردنەوەی کارەبایی  دۆزیەوەدۆزییەوە.<ref>Gene Currivan (16 Jun 1963). "I.Q. Tests Called Harmful to Pupil", New York Times</ref>
 
سەرەڕای ئەوەی کە فارادایفارادەی زۆر لە قوتابخانە نەیخوێندوە، بەلام یەکێک بوو لە  کاریگەرترین زاناکانی مێژوو.  فارادایفارادەی  لە ماوەی تویژینەوەیەکی دەربارەی بواری موگناتیسی کە دەربارەی  گەیەنەری   تەزوویی  راستەوخۆ بووڕاستەوخۆ ،بوو، توانی بنەماکانی  تێگەیشتنی بواری موگناتیسی لە زانستی فیزیا  دابمەزرێنێت. هەروەهاھەروەھا فارادایفارادەی سەلماندی  کە هێزیھێزی ڕاکێشانی موگناتیسی دەتوانێت کار لە تیشکی ڕووناکی بکات و توانیشی بیسەلمێنێت کە  پەیوەندیەکپەیوەندییەک لە نێوان ئەم دوو دیاردەیە هەیەھەیە. وە بە هەمانھەمان شێوە  فارادایفارادەی بنەماکانی هاندانی ھاندانی کارۆموگناتیسی، هێزیھێزی موگناتیسی و یاساکانی شیکردنەوەی کارەبایی دامەزراند. داهێنانەکانیداھێنانەکانی مایكڵمایکڵ فارادایفارادەی لە بواری ئامێرەکانی خولانەوەی کارۆموگناتیسی کە بنچینەی تەکنەلۆژیایی کارەباییە،کارەبایییە، بە زۆری دەگەڕێتەوە بۆ هەوڵەکانیھەوڵەکانی ئەو کە وای کرد کارەبا بەردەست بێت لە بواری تەکنەلۆژیادا. <ref>"Michael Faraday." History of Science and Technology. Houghton Mifflin Company, 2004. [http://www.answers.com/topic/michael-faraday Answers.com 4 June 2007]</ref><ref>{{openplaque|19}}</ref>
 
وەک کیمیاگەرێک، فارادای،فارادەی،  یەکەم کەس بوو کە توانی  بەنزین بدۆزێتەوە و لێکۆڵینەوە لەسەر گازی هایدرۆکلۆریدھایدرۆکلۆرید بکات.  توانی   شێوەی سەرەتایی   ئامێری سوتێنەری  بەنزین و  سیستەمی ژمارەی ئۆکسان و زاراوەکانی وەک ([[ئانۆد) ]]، (کاثود) [[کاتۆد]]،( [[جەمسەری کارەبای)کارەبایی]] ،و (ئایۆنەکان)[[ئایۆن]]ەکان دابهێنێتدابھێنێت. لە کۆتاییدا مایکڵ فارادایفارادەی بوو بە  پێشەنگترین پڕۆفیسۆری زانستە کیمیاییەکانکیمیایییەکان لەپەیمانگایلە شاهانەیپەیمانگای شاھانەی بەریتانی و تا کۆتایی . .
 
فارادایفارادەی لێکۆڵەرەوەیەکی نایاب بوو کە توانی بیرۆکەکانی و خۆی بە شێوەیەکی ڕوون و بە زمانێکی سادە و ساکار  بە خەڵک بگەیەنێت، لەگەڵ ئەوەشدا تواناکانی لە بواری ماتماتیکدا سنوورداربوو تا ئاستئ سادەترین زانستی جەبر، تەنانەت نەدەگیشتە ئاستی سێگۆشەزانی . . جەیمس کلێرک ماکسۆێڵ، کارەکانی فارادایفارادەی و ئەوانیتری   هێنا ھێنا لە کۆمەڵە  هاوکێشەیەکھاوکێشەیەک کۆیکردنەوە   کە وەک بنەماکانی هەمووھەموو بیردۆزە  هاوچەرخەکانیھاوچەرخەکانی دیاردەی کارۆموگناتیسی پەسەندکران. لەسەر بەکارهێنانیبەکارھێنانی زەبری هێڵیھێڵی لە لایەن فارادایەوە،فارادەیەوە، ماکسۆێڵ وتی کە ئەمانە  دەیسەلمێنێت کە " لە ڕاستیدا ئەو بیرکاریزانێکی پلە بەرز بووە، یەکێک لەوانەی کەدەکرێت  بیرکاریزانەکانی دواڕۆژ   شێوازە بەنرخ و دەوڵەمەندەکانی  وەربگرن و بەکاری بهێننبھێنن. سیستەمی نێودەوڵەتی یەکەکانی  بارگاویکردن  لەسەر شەڕەفی فارادایفارادەی ناونراوە فاراد. <ref>{{cite web|author=|url=http://www.dwc.knaw.nl/biografie/pmknaw/?pagetype=authorDetail&aId=PE00000215|title=M. Faraday (1791–1867)|publisher=Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences|date=|accessdate=17 July 2015}}</ref> 
 
ئەلبێرت ئەنشتاین لە تەنیشت وێنەی ئیسحاق  نیوتن و جەیمس کلێرک ماکسوێڵ  وێنەیەکی فارادایفارادەی لەسەر دیواری نووسینگەکەی خۆی هەلواسیبووھەلواسیبوو. فیزیازان ئێرنست ڕەدەرفۆرت  دەڵێت" لە کاتیکدا ،کاتیکدا، کە ئێمە ڕەچاوی  بڕ و ئەندازەی دۆزینەوەکانی فارادایفارادەی و کاریگەریەکانیکاریگەرییەکانی لەسەر پێشکەوتنی زانست و پیشەسازی دەکەین، لە یادی فارادایداهیچفارادەیداھیچ ڕێز و پێزانینک نیەنییە لە ئاستی یادکردنەوەی ئەو بێت. <ref>[[مایکل فارادەی#Cantor|Cantor]], pp. 41–43, 60–64, and 277–280.</ref>
 
== ژیانی تایبەتی مایکڵ فارادای ==
 
== ژیانی تایبەتی مایکڵ فارادایفارادەی ==
=== سەرەتاکانی ژیانی ===
مایکڵ فارادایفارادەی لە مانگی ئەیلولی ساڵی ١٧٩١ لە گوندی نیووینگتۆن بۆتس هاتۆتەھاتۆتە دونیاوە، ئێستا ئەم گوندە بووە بە بەشێک لە ناوچەی  ساوثۆرکیلەندەن بەڵام کاتی خۆی بەشێک بووە لە قەراغ شاری ساری. باری دارایی بنەماڵەی فارادایفارادەی زۆر باش نەبووە. باوکی فارادایفارادەی کە ناوی جەیمسە  ئەندامی   کڵێسەی گلاسایتی کریستیانی بووە. لە زستانی ساڵی ١٧٩٠ جەیمس فارادایفارادەی ژنەکەی خۆی و دوو مندالەکەی  لە گوندی ئۆثگیل لە (وێستمۆرلەند) ەوە  ناردە  شاری لەندەنلەندەن، ، هەرھەر لەم گوندەش، جەیمس فارادایفارادەی وەک شاگردی ئاسنگەر کاری کردووە.  مایکڵ لە وەرزی پایزی هەمانھەمان ساڵ لە دایک بووە. مایکڵ فاراداییفارادەیی لاو سێەم منداڵی خێزانەکەی بووە و لە بەرئەوەی  تەنهاتەنھا قۆناغی سەرەتایی تەواوکردبوو، بۆیە   پێویست بوو خۆی خۆی پێبەگەیێنێت.<ref>[http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=197 Twickenham Museum on Faraday and Faraday House]; accessed 14 August 2014.</ref>
 
لە تەمەنی ١٤ ساڵیدا، فارادایفارادەی بوو بە شاگردی جۆرج ریباوڕیباو، ،  شوێنێکی  بەرگکردن و فرۆشتنی پەرتووک لە گەڕەکی بلاندفۆرت.  لە ماوەی حەوت ساڵی شاگردیدا، فارادایفارادەی چەندەهاچەندەھا پەرتووکی خوێندەوە،  لەمانەش پەرتووکی ( پێشخستنی هزرھزر) لەلایەن ئیسحاق واتس، ئەم پەرتووکە وای لە فارادایفارادەی کرد کە بەجۆشەوە بنەماکان و پێشنیارەکانی ئەم پەرتووکە پەیڕەوبکات،  هەروەهاھەروەھا  زیاتر گەشەی بە ئارەزوویدا لە بواری  زانست، بە تایبەتی لە بواری  کارەبایی.هەروەها ھەروەھا کتێبی گفتوگۆی کیمیایی جەین مارسیت بووە سەرچاوەی ئیلهامئیلھام بەخشی  مایکڵ فارادایفارادەی.<ref name="Croddy">{{Cite book|last1=Croddy|first1=Eric|url=https://books.google.com/?id=ZzlNgS70OHAC&pg=PA86&lpg=PA86&dq=Faraday++chemical+weapons+Crimean+War|title=Weapons of Mass Destruction: An Encyclopedia of Worldwide Policy, Technology, and History|last2=Wirtz|first2=James J.|publisher=[[ABC-CLIO]]|year=2005|isbn=978-1-85109-490-5|page=86}}</ref>
 
ژیانی لاوی  
 
لە سالێ ١٨١٢، لە کۆتایی شاگردایەتی لە  تەمەنی ٢٠ ساڵی، فارادایفارادەی بەشداری   لە وانەکانی  کیمیاگەری ئینگلیزی دیار هومفریھومفری دافی دەکردلە پەیمانگای شاهانەشاھانە و کۆمەڵگای شاهانە،شاھانە، هەروەهاھەروەھا ئامادە دەبوو لە وانەکانی جۆن تاتوم کە دامەزرێنەری کۆمەڵەی شاری فەلسەفەیە. زۆربەی پلیتەکانی ئەم وانانە لە لایەن ویلیام دانسەوە دەدران بە فارادای ،فارادەی، کە یەکێک بوو لە دامەزرێنەرەکانی کۆمەڵگای میوزیکی شاهانەشاھانە. دواتر فارادایفارادەی هەڵساھەڵسا بە ناردنی پەرتووکیکی ٣٠٠ لاپەڕەی  بۆ کیمیاگەر هومفریھومفری دافی  کە پڕبوو لەو تێبینیانەی کە فارادایفارادەی لە کاتی  وانەکان نووسیبووی،وەڵامەکەینووسیبووی، وەڵامەکەی دافی خێراو بەڕێز بوو بۆ فارادای فارادەی. لەساڵیلە ساڵی ١٨١٣، کاتێک دافی  بە ڕووداوێک بە  کلۆریدی نایترۆجین زیانی بە بینایی گەیشتگەیشت،  ،بڕیاریدا، بڕیاریدا ، فارادایفارادەی وەک یاریدەدەر لای خۆی  دابمەزرێنێت . بە ڕێکەوت جۆن پاین  کە یەکێکە لە یاریدەرەکانی پەیمانگای شاهانەشاھانە بوو لە کارەکەی دوورخرایەوەدوورخرایەوە،  ،  بۆیە داوا لە همفریھمفری دافی کرا کە شوێنگەرەوەیەکی  بۆ بدۆزێتەوە، بەم جۆرەش لە یەکی  ئازاری ساڵی ١٨١٣ دافی  فارادایفارادەی وەک یاریدەدەری کیمیایی لە پەیمانگای شاهانەشاھانە دامەزراند . بۆ بابەتی درووست کردنی نمونەی ماددەی سێیەمی کلۆریدی نایترۆجین  دافی زۆر زوو  متمانەی بە فارادایفارادەی کرد و لەئەنجامدا بە هۆیھۆی تەقینەوەی ئەم ماددە هەستیارەھەستیارە هەردووکیانھەردووکیان بریندار بوون.<ref>[[مایکل فارادەی#Faraday1827|Faraday (1827)]], p. 127.</ref>
 
فارادایفارادەی و سارا بەرناردی خێزانی بە هۆیھۆی خانوادەکەیانەوە لە کڵێسەی ساندیمانیان یەکتریان ناسی و لە١٢ ی حوزەیرانی ساڵی ١٨٢١ هاوسەرگیریانھاوسەرگیریان کرد، هەروەهاھەروەھا مانگێک دوای هاوسەرگیریانھاوسەرگیریان فارادایفارادەی دانی بە باوەڕبوونی خۆی بە کۆبوونەوەی ساندیمانیان نا.  لە هاوسەرگیریەکەیانداھاوسەرگیرییەکەیاندا هیچھیچ منداڵێکیان پەیدانەبوو.
 
فارادایفارادەی مەسیحیەکیمەسیحییەکی دیندار بوو، بەهابەھا ساندیمانیەکەیساندیمانییەکەی لقێیک بوو لە  کڵیسەی سکۆتلەندا. دوای ماوەیەکی زۆر لە هاوسەرگیریھاوسەرگیری فارادایفارادەی وەک یاریدەدەری قەشە کاری کردووە و بۆ ماوەی دوو وەرز وەک بەرپرسیاری کڵیسە  لە خانووی کۆبونەوەی گەنجیەتیگەنجییەتی خزمەتی کردوە. کڵیسەکەی دەکەوێتە کۆڵانی پاول لە باربیکان.  ئەم خانووی کۆبوونەوەییەکۆبوونەوەیییە لە ساڵی ١٨٦٢ گوازرایەوە باخچەی  بارنسبێری لە ناوچەی ئایزلینگتۆن، ئەم ناوچەیە دەکەوێتە باکووری لەندەن  کە تیایداتێیدا فارادایفارادەی دوو ساڵی کۆتایی لە دووەم وەرزی وەک   ڕێبەر کاری لێکردووە ،لێکردووە، بەر لەوەی دەست لەکار  بکێشێتەوە . . ژیاننامەنووسەکان سەرنجییان داوە کە <nowiki>''</nowiki> هەستیھەستی بەهێزبەھێز بە یەکگرتوویی خودا و سرووشت سەرتاپایی ژیانی فارادایفارادەی داگیرکردبوو. "
 
== ویستگەیی کۆتایی ژیانی  فارادایفارادەی ==
لە حوزەیرانی ساڵی ١٨٣٢، زانکۆی ئۆکسفۆرد بروانامەی دکتۆرای ڕێزلێنانی لە بواری یاسای شارستانی بەخشیەبەخشییە مایکڵ فارادایفارادەی. فارادای فارادەی لەماوەی ژیانیەوە،ژیانییەوە، وەک رێزێکڕێزێک لە بەرامبەر ئەو خزمەتە زانستیانەی کە کردوویەتی نازناوی سوارچاکی پێبەخشرا، بەڵام بەهۆیبەھۆی چەند هۆکارێکیھۆکارێکی ئاینیەوەئاینییەوە فارادایفارادەی ئەم نازناوەی ڕەتکردەوە، چونکە پێی وابوو کە کۆکردنەوەی سامان و شوێنکەوتنی پاداشتە دونیاییەکان دونیایییەکان دژی وشەی کتێبی  پیرۆزە، هەرھەر بۆیەش، پێی باشتر بوو کە تا کۆتایی ژیانی بە "«بەڕێز فارادایفارادەی سادە"» بمێنێتەوە. لە ساڵی ١٨٢٤،  بە ئەندام لە کۆمەڵگای شاهانەشاھانە هەڵبژێردرا،ھەڵبژێردرا، بەڵام دوو جار رەتیکردەوەڕەتیکردەوە ببێت بە سەرۆکی پەیمانگاکە. لە ساڵی ١٨٣٣١٨٣٣، ، فارادایفارادەی بوو بەیەکەم پڕۆفیسۆری فلۆری کیمیا لە  پەیمانگای شاهانەشاھانە.
 
لە ساڵی ١٨٣٢١٨٣٢، ،فارادایفارادەی لە پەیمانگای ئەمریکی  بۆ هۆنەرھۆنەر و زانست وەک ئەندامێکی سەربەرزی بیانی هەڵبژێردراھەڵبژێردرا. لە ساڵی ١٨٣٨ وەک ئەندامێکی بیانی لە ئەکادیمیای سویدی بۆ زانست شاهانەشاھانە هەڵبژێردرا،ھەڵبژێردرا، وە یەکێک بوو لە هەشتھەشت هەڵبژێردراوەکانیھەڵبژێردراوەکانی ئەکادیمیای فەرەنسی بۆ زانست لە ساڵی ١٨٤٤. لە ساڵی ١٨٤٩ فارادایفارادەی وەک یاریدەدەری ئەندام بۆ ریکخراویڕیکخراوی پەیمانگای شاهانەیشاھانەی لە هۆڵەنداھۆڵەندا هەڵبژێردرا،ھەڵبژێردرا، و  دوای دوو ساڵ بووە ئەکادیمیای هۆڵەندیھۆڵەندی شاهانەشاھانە بۆ هونەرھونەر و زانست، دواتریش فارادایفارادەی لەوێ  بووە ئەندامێکی بیانی.
 
لە ساڵی ١٨٣٩، فارادایفارادەی بەدەست پەککەوتنی دەمارەکان دەیناڵاند بەڵام لەکۆتاییدا گەڕایەوە سەر ڵیکۆڵینەوەکانی دەربارەی کارۆموگناتیسی. لەساڵیلە ساڵی ١٨٤٨، لە ئەنجامی نوێنەرایەتی کردنی لەلایەن شازادە ئەلبێرت، خانوویەکی چاک و قەشەنگی لە کۆشکی هامپتۆنھامپتۆن کۆرت لە میدلسیکس بەخشیەبەخشییە فارادایفارادەی کە هەمووھەموو خەرجی و تێچوونەکانی خانووەکە بەخۆرایی بوون. خاوەنی ئەم خانووە ماستەر مەسۆن بوو، دواتر بە خانووی فارادایفارادەی ناونرا وە ئێستاش بە ژمارە ٣٧ ڕێگای هامپتۆنھامپتۆن کۆرت دەناسرێت. لە ساڵی ١٨٥٨ فارادایفارادەی لەوێ درێژەی بەژیاندا دوای ئەوەی خانەنشین بوو..
 
بە هۆیھۆی پێشکەشکردنی بەشێک لە پڕۆژە جیاوازەکانی خزمەتگوزاری بۆ حکومەتی بەریتانی، حکومەتی بەریتانی داوای زانیاری لە فارادایفارادەی بۆ بەرهەمهێنانیبەرھەمھێنانی  چەکی کیمیاوی، بۆ ئەوەی  لە جەنگی کریمیا(١٨٥٣-١٨٥٦١٨٥٣–١٨٥٦) بەکاری بهێننبھێنن بەڵام  بەهۆیبەھۆی ڕەوشتەکەیەوە،  فارادایفارادەی داواکەی ڕەتکردەوە .<ref>{{cite journal|author=Ehl, Rosemary Gene|author2=Ihde, Aaron|title=Faraday's Electrochemical Laws and the Determination of Equivalent Weights|journal=Journal of Chemical Education|year=1954|volume=31|issue=May|pages=226–232|doi=10.1021/ed031p226|bibcode=1954JChEd..31..226E}}</ref>
 
فارادایفارادەی لە ٢٥ی ئابی سالێ ١٨٦٧، لەتەمەنی ٧٥ ساڵی لە ماڵەکەی خۆی کۆچی دوایی کرد. پێش جەند ساڵیک فارادایفارادەی ڕەتی کردەوە کە لە پاش مردنی لە کڵێسەی وێستمینستەر بنێژرێت، بەڵام لەوێ لە نزیک گۆری ئایزەک نیوتن   یادەوەریەکییادەوەرییەکی بچووکی هەبووھەبوو. فارادایفارادەی لە بەشی نا -ئەنجلیکیەکان  ئەنجلیکییەکان لە گۆرستانی هایگەیتھایگەیت نێژا.<ref>{{Cite web|url=http://www.nanogallery.info/nanogallery/?ipg=126|title=The Birth of Nanotechnology|accessdate=25 July 2007|year=2006|publisher=Nanogallery.info|quote=Faraday made some attempt to explain what was causing the vivid coloration in his gold mixtures, saying that known phenomena seemed to indicate that a mere variation in the size of gold particles gave rise to a variety of resultant colors.}}</ref>
 
== سەرچاوەکان ==
{{سەرچاوەکان}}
 
== بەستەرە دەرەکییەکان ==
{{کۆمنز|Michael Faraday}}
 
{{زانیارییە کتێبخانەیییەکان}}
{{تووڵی دەروازە|ئەفریقا|ژیاننامە|فیزیک|کیمیا|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا}}
 
[[پۆل:مایکل فارادەی| ]]
[[پۆل:لەدایکبووانی ١٧٩١]]
[[پۆل:مردووانی ١٨٦٧]]
[[پۆل:فیزیکزانانی تاقیکاری]]
[[پۆل:ئەندامانی ئەنجومەنی پاشایەتی]]
[[پۆل:کیمیازانانی ئینگلیز]]
[[پۆل:فیزیکزانانی ئینگلیز]]
[[پۆل:ئەندامانی ئەکادێمیای ئەمریکیی ھونەر و زانست]]
[[پۆل:مردووانی ١٨٦٧]]
[[پۆل:ئەندامانی ئەنجومەنی پاشایەتی]]
[[پۆل:لەدایکبووانی ١٧٩١]]