ماتریکس: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''ماتریکس''' یان '''ڕیزکراوە'''<ref name="ReferenceA">کتێبی بیرکاری پۆلی ۱۱ زانستی (وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی ھەرێمی کوردستان)</ref> ({{بە ئینگلیزی| Matrix}}) لە زانستی [[بیرکاری]]دا بریتییە لە پێکھاتەیەکی [[لاکێشە]]یی کە ژمارە یان ھەر [[دەربڕە (ماتماتیک)|دەربڕەیێکی بیرکارییانەی]] تێدایە. ئەم لاکێشەیە لە ژمارەیەک ڕیز و کۆڵەکە (یان ستوون) دروست دەبێت. ھەرخانەیەک کە لە ژمارەیەک یان بڕێک پێک دێت پێی دەوترێت '''دانە'''یەک<ref name="ReferenceA"/> لەدانەکانی ماتریکسەکە.

بۆ نموونە ئەو ھاوکێشە ماتریکسییەی کە سیستمی دوو ھاوکێشەی ھێڵی

| [[ئاڕاستەبڕی ڕیزی]] || {{چەپ بۆ ڕاست|''۱١ × n''}} || style="text-align:center;" | <math>\begin{bmatrix}3 & 7 & 2 \end{bmatrix}</math>

| [[ئاڕاستەبڕی ستوونی]] || ''n'' × ۱١ || style="text-align:center;" | <math>\begin{bmatrix}4 \\ 1 \\ 8 \end{bmatrix}</math>

| ماتریکسێک ژمارەی ڕیز و ستوونەکانی یەکسانن، بۆ دیاریکردنی نەخشەیەکی ھێڵی کە لە بۆشاییەکیبۆشایییەکی ئاڕاستەکراو بۆ خۆی پێناسە دەکرێت، وەکوو وێنەدانەوە و خولانەوە.

یان

دانەی ( ''a''_۱۱١١, یا''a''_۱٬۱١٬١) لە ماتریکسی'''A'''دا، ئەو دانەیە کە دەکەویتە سەر، ڕیزی یەکەم و ستوونی یەکەم. دانەیەک لە ماتریکسی '''A'''بەم شێوەیش ''A''[''۱٬۱١٬١'']، ''A''_{''۱٬۱١٬١''} یان (۱٬۱١٬١) ھێما دەکرێت. بۆ نموونە دانەی (۱٬۳١٬٣) لە ماتریکسی '''A''' ئەو دانەیە کە دەکەویتە سەر ڕیزی یەکەم و ستوونی سێھەم (یان بەم شێوە ھێما دەکرێت [''a''_۱۳١٣، ''a''_۱٬۳١٬٣، ''A''[''۱٬۳١٬٣'' یا''A''_{''۱٬۳١٬٣''}) یەکسانە بە ۵٥:

لێکدانی دوو ماتریکس، ماتریکسێکی تری لێ پەیدا دەبێت، پێی دەوترێت ئەنجامی لێکدانی دوو ماتریکسەکە. کاتێک دەتوانیت دوو ماتریکس لێک بدەیت کە ژمارەی ستوونەکانی ماتریکسی یەکەم یەکسان بێت بە ژمارەی ڕیزەکانی ماتریکسی دووھەم. ئەگەر {{math|'''A'''}} ماتریکسێک لە جۆری {{math|''n'' × ''m''}} و {{math|'''B'''}} ماتریکسێک لە جۆری {{math|''m'' × ''p''}} بێت، ئەنجامی لێکدانی دوو ماتریکسی {{math|'''A'''}} و {{math|'''B'''}}، ماتریکسێکە لە جۆری {{math|''n'' × ''p''}}. بە زمانی بیرکاری بۆ

لێرەدا ''i'' و ''j'' [[ژمارەی سروشتی]] و <math>1 \le j \le p</math> و <math>1 \le i \le m</math>.<ref>{{Harvard citations |last1=Brown |year=1991 |nb=yes |loc=Definition I.2.20 }}</ref>

=== نموونە ===

شێوەی ھەژمارکردنی دانەی 2340٢٣٤٠

ماتریکسی چوارگۆشەیی ئەو ماتریکسەیە کە ھەمان ژمارە لە ڕیز و ستوونی ھەیە، بۆ نموونە ماتریکسی ۳×۳٣×٣ ماتریکسێکی چوارگۆشەیییە و لە سێ ڕیز و سێ ستوون پێک ھاتووە.

,\

,\

,\ \cdots ,\

[//[:en.wikipedia.org/wiki/Matrix_:Matrix (mathematics) |ماتریکس لە ویکیی ئینگلیزیدا؛ شوباتی ٢٠١٥]]