برادۆست: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
Aram (لێدوان | بەشدارییەکان) |
ب گۆرین بۆ فۆنتی کوردی |
||
ھێڵی ١:
'''برادۆست''' ناوی ھۆزو دوو دەڤەرە، یەکیان لە باشووری کوردستان و سەر بە پارێزگای [[ھەولێر]]ە و مەڵبەندەکەی [[سیدەکان]]ە. دەڤەرەکەی تر لە [[ورمێ]] ([[پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا]])یە و بە '''سۆما برادۆست''' دەناسرێت. ھۆزی برادۆست کە لە مێژووی کوردا خاوەن سەروەری [[قەڵای دمدم]]ن بە گوێرەی شەرەفنامە: میرانی
▲'''برادۆست''' ناوی ھۆزو دوو دەڤەرە، یەکیان لە باشووری کوردستان و سەر بە پارێزگای [[ھەولێر]]ە و مەڵبەندەکەی [[سیدەکان]]ە. دەڤەرەکەی تر لە [[ورمێ]] ([[پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا]])یە و بە '''سۆما برادۆست''' دەناسرێت. ھۆزی برادۆست کە لە مێژووی کوردا خاوەن سەروەری [[قەڵای دمدم]]ن بە گوێرەی شەرەفنامە: میرانی برادؤست بة بنەچەک [[گۆران]]ن و لە نەوەی خانەدانی '''میر بەدری حسنوی بەرزیکانین'''<ref> شەرەفخانی بەدلیسی، شەرەفنامە، وەرگێردراوی کوردی، ١٩٧٢، کۆری زانیاری کورد، ھەژار،</ref> کە حوکمڕانی [[کرماشان]] و [[سنە]]و [[دینەوەر]]یان دەکرد لە رۆژگاری زلھێزبوونی پادشایانی بوەێھی دەیلەم. لە رۆژگاری دوایی مەغۆلەکان نازناوی خان بە گەورەکاننیان دراوە کە میرنشینێکی درێژخایەنیان لە ورمێ و سیدەکان دامەزراندووە. شاعەباسی گەورە لە ساڵی ١٦٠٩ ھێرشی کردوونەتە سەر و لە قەڵای دمدم میری ناسراو بە (خانی لەپزێڕین) بەرگری کردووەو بە پلان کوژراوە. بە سەر ھاتی خانی لەپزێرێن لە کەلەپووری زارەکی کوردیدا شوێنی دیاری ھەیە.
دەسەڵاتی برادۆستەکان لە ورمێ بەرەو کزبوون چوو، پاش راگواستن و ئاکنجی کردنی ھۆزی تورکمانی ئەفشار لە لایەن شاعەباسەوە، زۆر لە میرەکانیان پەنایان بردە بەر دەوڵەتی عوسمانی لە پێناو گەراندنەوەی دەسەڵاتی پێشوویان.<ref> مذکرات (مأمون بگ بن بیگە بگ) وەرگێردراوی عەرەبی، شکور مصطفی، مطبعە المجتمع العلمی العراقی، ١٩٨٠</ref>
دوامین میری برادۆستەکانی ورمێ [[عەبدوڵابەگ بێناری]] بوو کە پێگەی میرایەتی لە قەڵای بێناری سەر سنوور بوو. لە شەڕی بەرەنگار بوونەوەی لەشکری رووس ١٩١٦ رۆڵی گرینگی ھەبوو. پاش کوشتاری ئاشووریەکان و شەڕی بەردەوامی کوردو عەجەم ناچار پاش ساڵی ١٩٢٠لە گەڵ سمکۆ و دەیان سەرناسی کوردی ئێران پەنای بۆ دیوی سیدەکان برد کە ئەوسا لە ژێر ھەژموونی ئینگلیز دابوو. کاتێک سمکۆ شکاک گەڕایەوە و لە شنۆ بە پلان تیرۆرکرا، عەوڵابەگی بێنارێ ھەموو ئومێدێکی بڕا تا بگەڕیتەوە سەر زێدی خۆی و لە دەوری ١٩٤٠ لە سیدەکان کۆچی دوایی کرد.<ref>فرھنگ دھخدا، فقرە برادوست{{cite web |url=http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-5e7c1be8f86741169288603aa3fbe942-fa.html |title=وەشانی ئەرشیڤکراو |accessdate=٢٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١١ |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101126052726/http://loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-5e7c1be8f86741169288603aa3fbe942-fa.html |archivedate=٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٠}}</ref>
ھۆزی برادۆست لە دیوی سیدەکان بریتیە لە چوار بەش: بەگزادە و پیرەسنی و رەوەندۆک و خواکوڕکی. لە رۆژگاری دوای جەنگی جیھانی یەکەم گەلێک لە کوردی ئاوارەی شکاک و شەمدینان ھاوڕێ لەگەڵ [[سمکۆ شکاک|سمکۆی شکاک]] و سەیدتەھای شەمدینان ھاتنە دەڤەری سیدەکان و ئێستا بە مھاجر دەناسرێن. بەگزادەکانی بەرازگر لە سەرتای سەدەی بیستەمدا مەزنایەتی ھۆزی برادۆستیان دەکرد. کە سیدەکان کرا بە ناحیە سەنگایی ھێز لە ناو ھۆزی برادۆست گۆڕرا گوندی لۆلان خانەقای شێخ رەشید بوو بە بەشێکی گرینگی پێکھێنەری مێژووی ھاوچەرخی برادۆست. میر مەحموودی خەلیفەش کە لە گوندی مجێسەری نزیک برادۆست دادەنیشت کرا بە میری برادۆستەکانی سیدەکان و دواتر لە شەستەکانی سەدەی بیستەم کەریمخانی کوڕی جێی گرتەوە. کاتێک ''شێخ ڕەشید لۆلانی'' شێخی لۆلانیش کۆچی دووایی کرد خانەقا گوازراوە بۆ شاری ھەولێر بەھۆی باری شەڕو راگوێزانی دوای شۆرشی ئەیلوول.
== ئەمانەش ببینە ==
| |||