تۆرباینی ھەڵمی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

[[File:Dampfturbine_Laeufer01.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Dampfturbine_Laeufer01.jpg|وێنۆک|ئەو خولێنەرەی کە بەکار هاتووەھاتووە لە تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی لە وێتسگەکانی وزە]]

'''تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی''' ئامرازێکە کە وزەی گەرمی لە هەڵمیھەڵمی پەستێنراو دەردەهێنێدەردەھێنێ و بەکاری دێنێ بۆ کردنی کردارێکی میکانیکی لەسەر شەفتی خولاوە ئەو دەرخستنە هاوچەرخەھاوچەرخە داهێنراداھێنرا لە لایەن چارلس پارسۆنز لە ١٨٨٤

تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی شێوەیەکە لە بزوێنەری گەرمی کە ئەو چاکسازیەچاکسازییە دادەڕێژێت لە ناو چوستی داینەمیکی گەرمی لە بەکارهێنانیبەکارھێنانی چەند قۆناغێک لە ناو فراوانبونی هەلمەکەھەلمەکە کە لە ئەنجامدا زیاتر نزیک دەبێتەوە لە پڕۆسەی فراوانبونی نمونەیی. لەبەر ئەوەی تۆڕبینەکە  جولەی خولاوە بەرهەمبەرھەم دێنێت . کە بە تایبەتی دەگونجی بۆ ئیشپێکردنی مۆلیدەی کارەبایی. لە ٪٨٥٨٥٪ مۆلیدە کارەباییەکانی ولایەتە یەکگرتوەکان ئەمەریکائەمریکا لە ٢٠١٤  بە پەرەکەی هەلمیھەلمی کار دەکەن

== '''مێژوو''' ==

[[File:TMW_773_-_Steam_turbine_generator_set.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TMW_773_-_Steam_turbine_generator_set.jpg|وێنۆک|تۆڕبینێکی هەڵمیھەڵمی ٢٥٠کیلۆواتی لە ساڵی ١٩١٠ لە لای راستداڕاستدا راستەوخۆڕاستەوخۆ بەستراوە بە مۆلیدەیەک]]

یەکەم ئامراز کە ئاشکرا کرا وەکو تۆڕبینی  هەڵمیھەڵمی زیاتر بە یاریەکییارییەکی منالان دەچوو . ئاۆلیپلی کلاسیک ناسێندرا لە سەدەی یەکەم لە لایەن پاڵەوانی ئەلێکساندریا لە رۆمانیڕۆمانی میسڕی. لە ١٥٥١ تاقی-ئەلدین لە عوسمانی میسڕ تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی ناساند لەگەڵ بەکارهێنانێکیبەکارھێنانێکی گونجاو کە بریتیبو لە خولانەوەی مریشکی برژاو. تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی لە لایەن جیۆڤانی برانکای ئیتالی و جۆن ویلکینزیش ناسێندرا  لە ئینگلتەرا لە ١٦٤٨. ئەو ئامرازانەی لە لایەن تاقی-ئەلدین و ویلکینز ناسێندران ئێستا بە جەگی هەڵمیھەڵمی دەناسێندرێن . لە ١٦٧٢ تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی پاڵنەری سەیارە دیزاین کرا لە لایەن فێردیناند ڤێربیست . چەندین دانە لەو سەیارەیە بەرهەمهێندرابەرھەمھێندرا لە کۆتاییەکانی سەدەی ١٨ لە لایەن میکانیکێکی ئەڵمانی نەزانراو

تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی هاوچەرخھاوچەرخ داهێندراداھێندرا لە لایەن چارلس پارسۆنز  کە یەکەم نمونەی بریتیبوو لە بەستانی دینەمۆیەک کە ٧.٥٧٫٥ کیلۆوات (١٠.١١٠٫١ هێزیھێزی ئەسپ)ی بەرهەمی دەهێنابەرھەم دەھێنا. داهێنانەکەیداھێنانەکەی تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی پارسۆنز هەرزانھەرزان بوو و کارەبایەکی زۆری بەرهەمبەرھەم دەهێناودەھێناو و بوە شۆرشێک بۆ گواستنەوەی سەربازی دەریایی و شەڕوشۆڕی ئاوی .

ژمارەی تۆڕبینە جیاوازەکانی تر کە گەشەیان پێ دراوە  لەگەل هەڵمھەڵم بە چوستی کار دەکا . دێ لاڤەل تۆڕبین کە داهێندراداھێندرا لە لایەن گوستاڤ دێ لاڤەل هەڵمەکەیھەڵمەکەی تاو دەدا تا زۆرترین خێرایی پێش ئیشپێکردنی دژی پەروانەی تۆڕبینەکە .

تۆڕبینە پەڵنەرەکەی دێ لاڤەل سادەتربوو و هەرزانتریشبووھەرزانتریشبوو و پێویستی بە پاژەی پەستان نەبوو و دەیتوانی لەگەل هەمووھەموو جۆرە پەستانێک کار بکات بەڵام چوستی کەمتر بوو

لە ڕۆژگاری ئێستادا پیشەسازی تۆڕبیبی هەڵمیھەڵمی لە لایەن چینیەچینییە کەلوپەلە گەورە دروستکەرەکان  دەستی بەسەردا گیراوە . (هاربینھاربین ئیلیکتریکئیلیکتریک، ،شەنگەھای شەنگەهایئیلیکتریک، ئیلیکتریک،دۆنگفانگدۆنگفانگ ئیلیکتریک) سێ بەناو بانگترین دروستکەری کەلوپەلی گەورەن لە چین.

بە یەکەوە زۆرترین فرۆشی تۆڕبینی هەڵمیانھەڵمیان هەیەھەیە لەسەر ئاستی جیهانیجیھانی بە پێی مەڵپەڕی پلاتس لە ٢٠٠٩-٢٠١٠٢٠٠٩–٢٠١٠.

تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی بە چەند قەبارەیەکی جیاواز بەرهەمبەرھەم دێت کە هەیەھەیە کەمتر لە یەک هێزیھێزی ئەسپ بەرهەمبەرھەم دێنێت

تۆڕبینەکان زیاتر بەکار دێت بۆ بەرهەمبەرھەم هێنانیھێنانی کارەبا 

لێرەدا چەند پۆلیێن کردنێک هەیەھەیە بۆ تۆڕبینی هەڵمی ھەڵمی

[[File:Turbines_impulse_v_reaction.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Turbines_impulse_v_reaction.svg|وێنۆک|ئەو هێڵکاریەھێڵکارییە جیاوازی نێوان تۆڕبینێکی پاڵنەر و تۆڕبینێکی کاردانەوەی ٪٥٠٥٠٪ پذان دەدات]]

پەڕەکانی تۆڕبین پێک هاتوەھاتوە لە دوو بەشی سەرەکی ،سەرەکی، پەڕە و نۆزڵ.

پەڕەکان بە گشتی دەجوڵێن بە هۆیھۆی بەرکەوتنی هەڵمەکەھەڵمەکە پێیاندا و لە یەک خاڵ یەکتر ناگرنەوە

لە ئەنجامدا خێرایی هەڵمەکەھەڵمەکە کەم دەکا بەڵام پەستان کەم ناکا لە کاتێکدا هەڵمەکەھەڵمەکە بە ناو پەڕەکاندا دەجولێ.هەر ھەر تۆڕبینێک پێکهاتبێتپێکھاتبێت لە پوڕەی یەک لە دوای یەک و نۆزڵی جێگیر کراو پێی دەڵێن تۆڕبینی پاڵنەر ،پاڵنەر، بڕاون -کێرتس تۆڕبین .

لە ئەنجامدا پەستان کەم دەکا و خێرایی زیاد دەکا لە کاتێکدا هەڵمەکەھەڵمەکە بە ناو نۆزڵەکاندا دەجوڵێ.

نۆزڵەکان دەجوڵێن بە هۆیھۆی بەریەکەوتنی هەڵمەکەھەڵمەکە پێیاندا و بە هۆیھۆی کاردانەوەی بۆ خێرایی هەڵمەکەھەڵمەکە لە خاڵی دەرچووندەرچوون، ، هەرھەر تۆڕبینێک پێکهاتبێتپێکھاتبێت لە نۆزڵی جوڵاوی یەک لە دوای یەک لەگەڵ نۆزڵی جێگیرکراو پێی دەڵێن ریاکشنڕیاکشن تۆڕبینتۆڕبین، ،پارسۆنزپارسۆنز تۆڕبین.

[[File:AEG_marine_steam_turbine_(Rankin_Kennedy,_Modern_Engines,_Vol_VI).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AEG_marine_steam_turbine_(Rankin_Kennedy,_Modern_Engines,_Vol_VI).jpg|چەپ|وێنۆک|243x243پیکسڵ|Diagram of an AEG marine steam turbine circa 1905]]

[[File:BalNPP_m_st2.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:BalNPP_m_st2.jpg|وێنۆک|تۆڕبینێکی هەڵمیھەڵمی پەستان نزم لە وێستگەی وزەی ناوەکی،هەڵمیناوەکی، ھەڵمی ئەگزۆزی ئەو تۆڕبینە پەستانەکەی لە خوار پەستانی ئەتمۆسفیرە]]

تۆڕبینە خەستکەرەوەکان زیاتر لە وێستگە کارەباییەکان دەبینرێن ،دەبینرێن، ئەو تۆڕبینانە هەڵمیھەڵمی لە گیزەر وەردەگرن دەریدەدەنە خەستکەرەوە خەستکەرەوە، ، هەڵمیھەڵمی دەردراو لە پەستانێکە لە خوار پەستانی ئەتمۆسفیرە ،ئەتمۆسفیرە، بە کەمی لە دۆخی جیڕی دایە .

تۆڕبینی خەستنەکەرەوە یان پەستانی دواوە بە گشتی بە کاردێت لۆ ئەو بەکارهێنانانەیبەکارھێنانانەی پرۆسەی هەڵمیھەڵمی کە هەڵمەکەھەڵمەکە بۆ چەن مەبەستێک بە کار دێت پاش دەردانە دەرەوەی لە تۆڕبینەکە ، تۆڕبینەکە، پەستانی ئەگزۆز کۆنتڕۆل دەکرێ لە لایەن ڤاڵڤی رێکخەرڕێکخەر تا بگونجێ لەگەل ئەو پێویستیەیپێویستییەی کە پڕۆسەی پەستانی هەڵمھەڵم دەیەوێ،ئەوانەدەیەوێ، ئەوانە زیاتر لە پاڵاوتنگاکان و ناوچە گەرمەکان کارگەی کاغەز دەبینرێن .

تۆڕبینی دووبارە گەرمکەرەوەش بە تایبەتی لە وێستگە کارەباییەکاندا بەکاردێن . لە تۆڕبینی دووبارە گەرمکەرەوەو هەڵمەکەھەڵمەکە دەردەچێ لە ناوچەی پەستان بەرزی تۆڕبین و دەگەڕێتەوەو ناو گیزەر کاتێک گەرمایەکی زۆری دەدرێتێ، پاشان هەڵمەکەھەڵمەکە دەگەڕێتەوە ناو ناوچەیەکی پەستان مامناوەندی تۆڕبینەکە و بەردەوام دەبێت لە فراوانبونەکە .بەکارهێنانی بەکارھێنانی دووبارە گەرمکردنەوەو لە هەرھەر سوڕێک بەرهەمیبەرھەمی ئیش زیاد دەکا لە ناو تۆڕبینەکە و هەروەهاھەروەھا فراوان بونەکە دەگاتە کۆتای پێش ئەوەی هاڵمەکەھاڵمەکە خەستبێتەوە و داخورانی پەڕەکان لە کۆتا ڕیز کەم دەکا تا کەمترین . زۆرترین  ژمارەی دووبارە گەرمکەرەوەکان لە یەک سوڕ بریتیەبریتییە لە دوو . چونکە ئەو خەرجیەیخەرجییەی لە زۆر گەرمکردنی هەڵمەکەھەڵمەکە خەررج دەکرێ زیاد کردنی بەرهەمیبەرھەمی ئیش لە تۆڕبین لە کار دەخات.

جۆری تۆربینی دەرهێنەردەرھێنەر باون لە ناو بەکارهێنانەکان ،بەکارھێنانەکان، لە ناو یەکێک لە جۆری تۆڕبینی دەرهێنەر،دەرھێنەر، هەڵمھەڵم ئازاد دەبێت لە قۆناغە جیاوازەکانی تۆڕبین و بەکاردێت بۆ پێویستیەکانیپێویستییەکانی پڕۆسەی پیشەسازی یان دەنێردرێتە گیزەر تا چوستی هەمووھەموو سوڕەکە زیاد بکات ،بکات، لەوانەیە تەوژمە دەەهێنراوەکاندەەھێنراوەکان کۆنتڕوڵ بکرێت بە ڤالڤ، یان بەبێ کۆنتڕۆلکراوی بە جێدەهێڵدرێت،جێدەھێڵدرێت، هەڵمیھەڵمی دەرهێنراودەرھێنراو دەبێتە هۆیھۆی بە فیڕۆدانی وزە لە قۆناغی داونستریمی تۆڕبینەکە.

تۆڕبینی هاندەرھاندەر هەڵمێکیھەڵمێکی پەستان نزم بەرهەمبەرھەم دێنێت لە قۆناغی ناوەندی تا هێزێکیھێزێکی زیاترمان بداتێ .

=== داپۆشەر یان ئامادەکاریەکانیئامادەکارییەکانی شەفت ===

ئەو ئامادەکاریانە پێکدێت لە تاکێک داپۆشەر ،داپۆشەر، تۆڕبینەکانی تێکەڵەی تاندەم لەگەل تێکەڵەی یەکتربڕ .

پارچەکانی تاکە داپۆشەر سادەترین شێوازیان لە کاتێک کە تاکە داپۆشەر و شەفت پێکەوەو دەبەسترێن بە مۆلیدە، تێکەڵەی تاندەم بەکاردێت لە کاتێک دوو داپۆشەر یان زیاتر راستەوخۆڕاستەوخۆ پێکەوە دەبسترێن بۆ ئیش پێکردنی تاکێک مۆلیدە، ئامادەکاریەکانیئامادەکارییەکانی تۆڕبینی تێکەڵەی یەکتربڕ دوو شەفت یان زیاتر پیشان دەدا کە لەسەر یەک هێڵھێڵ نین و دوو مۆلیدە یان زیاتر ئیش پێدەکەن کە هەرھەر یەکەو بە خێراییەکی جیاواز ئیش دەکەن . تۆڕبینی تێکەڵەی یەکتربڕ بە ئاسایی لە  بەکارهێنانەبەکارھێنانە گەورەکان بەکاردێ. دامەزراندنی ناڤاڵی ١٩٣٠-١٩٦٠١٩٣٠–١٩٦٠ ڕوونکراوەتەوە لە خوارەوە ,خوارەوە، ئەوەمان نیشان دەدا کە تۆڕبینی پەستان بەرز - نزم گێڕی کەمکەرەوەی سادە ئیش پێ دەکا، لەگەڵ تۆڕبینی گەشتی ئاوی لەسەر یەک تۆڕبیینی پەستان بەرز.

[[File:Starboard_turbine_sets_of_Furutaka_and_Aoba_class_cruisers.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Starboard_turbine_sets_of_Furutaka_and_Aoba_class_cruisers.svg|وێنۆک|Starboard steam turbine machinery arrangement of Japanese ''Furutaka''- and ''Aoba''-class cruisers.]]

[[File:Turbine_Philippsburg-1.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Turbine_Philippsburg-1.jpg|وێنۆک|تۆڕبینێکی دوو تەوژم خوولاوە، هەڵمەکەھەڵمەکە بە ناوەندی شەفتەکەدا دەچێتە ژوورەوە و دێتە دەرەوە لە هەرھەر کۆتاییەک، هاوسەنگیھاوسەنگی هێزیھێزی تەوەرەیی]]

هەڵمیھەڵمی جوڵاو لێکەوتە و فڕێدانی تەوەرەیی دەبەخشێ بەڵام فڕێدانی تەوەرەی لە ناو تۆڕبینی سادەدا دژ  نیە،نییە، بۆ ئەوەی درێژە بە راستیڕاستی ئارەستەی خولانەوە بدەین و هاوسەنگیھاوسەنگی بکەین، ئەو هێزەھێزە پێویستە بەرهەڵستیبەرھەڵستی هێزێکیھێزێکی دژی خۆی بکا ،بکا، فڕێدانی بیرینگ دەتوانرێت لە شەفتی بیرینگ بەکار بێت ،بێت، خولاوەکە دەتوانێت دەمی پستۆن بەکار بێنێت ،دەتوانرێت، دەتوانرێت دەبڵ-تەوژم بچێتە ناوەندی شەفتەکە و بێتە دەرەوە لە هەردووھەردوو دەرچەکە، یاخود تێکەڵەیەک لە هەمووھەموو ئەوانەئەوانە، ،لەلە دەبڵ تەوژمىتەوژمی خولاوە پەڕەکان لە هەرھەر نیوێکدا روویانڕوویان دژی یەکتر دەکەن  بۆیە هێزەھێزە تەوەرەییەکان یەکتری لە ناو دەبەن بەڵام هێزەھێزە لێکەوتەکان بە یەکەوە کار دەکەن ،دەکەن، وە هەروەهاھەروەھا ئەو دیزاینەی خولاوە پێشی دەڵێن دوو-تەوژم ،تەوژم، دەبڵ تەوژمی تەوەرەیی یان دەبڵ ئەگزۆز ،ئەگزۆز، ئەو ئامادەکاریەئامادەکارییە باوە لە ناو داپۆشەری پەستان نزم لە تۆڕبینی تێکەڵە

تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی نموونەیی وا رەچاودەکرێڕەچاودەکرێ کە پڕۆسەیەکی ئایسێنترۆپیک بێت، یاخود پڕۆسەی ئینترۆپی نەگۆڕ ،نەگۆڕ، کە ئینتڕۆپی ئەو هەڵمەیھەڵمەی کە دێتە ناو تۆڕبینەکە یەکسانە بەو ئینتڕۆپیەیئینتڕۆپییەی کە تۆڕبینەکە جێدێڵێ،هیچجێدێڵێ، ھیچ تۆڕبینێکی هەڵمیھەڵمی بە تەواوەتی ئایسێنترۆپیک نیەنییە، ،بەبە هەرحاڵھەرحاڵ چوستی ئایسێنتڕۆپیکێکی ئاسایی لە نێوان(٢٠-٩٠٪٢٠–٩٠٪)یە بە گوێرەی ئەو بەکارهێنانانەیبەکارھێنانانەی تۆڕبینەکە، ناوەوی تۆڕبین چەندین تاقمی پەڕەو و بەکێت  دەگرێتەوە،یەکدەگرێتەوە، یەک تاقم لە پەڕەی جێگیر بەستراوە بە داپۆشەر و یەک تاقم لە پەڕەی خولاوە بەستراوە بە شەفتەکە، تاقمەکان ئینتەرمێش دەکەن لەگەل کەمترین کلیریانسی دیاریکراو ،دیاریکراو، لەگەڵ قەبارە و شێوەی تاقمەکان چوستی فراوانبونی هەڵمەکەھەڵمەکە جیاواز دەبێت لە هەرھەر قۆناغێک.

[[File:TurbineBlades.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TurbineBlades.jpg|سنوور|وێنۆک|کۆمەڵە هەڵبژێردراوێکھەڵبژێردراوێک لە پەڕی تۆڕبینی پاڵنەر]]

تۆڕبینی پاڵنەر نۆزڵێکی جێگیرکراوی هەیەھەیە کە تەوژمی هەڵمەکەھەڵمەکە دەباتە خێراییەکی زۆری هاوێژەر،ھاوێژەر، ئەو هاوێشتنەھاوێشتنە پێکدێت لە جووڵە وزەیەکی بایەخدار کە دەگۆڕێ بۆ خولاندنەوەی شەفت بە بەکێتێک وەکو- شێوە پەڕی خولاوە ،خولاوە، کە هاوێشتیھاوێشتی هەڵمەکەھەڵمەکە ئارەستەی گۆڕا،پەستانگۆڕا، پەستان نزم دەبێتەوە بە تەنهاتەنھا لەسەر  پەڕەی جێگیرجێگیر، ،لەگەللەگەل زیادکردنی نێت لە خێرایی هەڵمەکەھەڵمەکە لە هەرھەر قۆناغێک،

کاتێک تەوژمی هەڵمەکەھەڵمەکە بە ناو نۆزڵدا دەڕوا پەستانەکەی نزم دەبێتەوە لە پەستانی دەروازە تاکو پەستانی دەرچە،

(پەستانی ئەتمۆسفیر یاخود بە گشتی بۆشای خەستکەرەوە)،بەهۆی، بەھۆی ئەو رێژەڕێژە زۆرەی فراوانبوونی هەڵمەکە،ھەڵمەکە، هەڵمەکەھەڵمەکە لە نۆزڵەکە دەچێتە دەرەوە بە خیراییەکی یەگجار زۆر، ئەو هەڵمەیھەڵمەی کە پەڕەی جوڵاوو بەجێدێڵی بەشێکی گەورەی لەو زۆرترین خێراییە هەیەھەیە کاتێک هەڵمەکەھەڵمەکە نۆزڵەکە جێدێڵێت، ئەو وزەیەی کە بە فیڕۆ دەڕوا بەهۆیبەھۆی زۆری خێرایی چونەدەرەوە بە گشتی پێی دەڵێن هەڵگرتنھەڵگرتن لەسەر خێرایی یاخود بەجێهێشتنیبەجێھێشتنی بەفیڕۆدان.

لە تۆڕبینی کاردانەوەدا ،کاردانەوەدا، پەڕە خوولێنەرەکان خۆیان رێکدەخەنڕێکدەخەن بۆ پێکهێنانیپێکھێنانی نۆزڵی یەکگرتوو،ئەویەکگرتوو، ئەو جۆرەی تۆڕبین ئەو هێزیھێزی کاردانەوەیە بەکاردێنێ کە دروست بووە لە کاتی تاودانی هەڵمەکەھەڵمەکە بە ناو نۆزڵدا کە پێکهێنراوەپێکھێنراوە بە خولێنەرخولێنەر، ،هەڵمەکەھەڵمەکە دەنێردرێتە سەر خوولێنەرەکە بە پەروانە جێگیرکراوەکان لە ستەیتۆر، ستەیتۆرەکە بەجێدێڵی وەکو هاوێژەرھاوێژەر کە هەمووھەموو چێوەی بازنەی خوولێنەر پڕ دەکا، پاشان هەڵمەکەھەڵمەکە ئاراستەکەی دەگۆڕێ و خێرای زیاد دەکا بە گوێرەی خێرایی پەڕەکانپەڕەکان، ،پەستانپەستان نزم دەبێتەوە لەسەر خولێنەر و ستەیتۆر، لە کاتێک کە هەڵمەکەھەڵمەکە تاودەدرێ بە ناو ستەیتۆر و خاو دەبێتەوە لە ناو خولێنەردا ،خولێنەردا، بە نەگۆڕانی نێت لە خێرایی هەڵمەکەھەڵمەکە لە قۆناغەکاندا ،قۆناغەکاندا، بەڵام بە کەمکردنەوەی پەستان و پلەی گەرمی ئیشی جێبەجێکراو پەرچ دەکاتەوە لە کاتی ئیشکردنی مۆتۆڕەکە.

[[File:Modern_Steam_Turbine_Generator.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Modern_Steam_Turbine_Generator.jpg|وێنۆک|دامەزراندنی مۆلیدەی تۆڕبینێکی هەڵمیھەڵمی هاوچەرخھاوچەرخ]]

لەبەر ئەو پەستانە بەرزەی کە بەکاردێ لە سێرکتە هەڵمیەکانھەڵمییەکان و بەکارهێنانیبەکارھێنانی ماددەکان، تۆڕبینە هەڵمیەکانھەڵمییەکان و بەرگەکانیان سستی پلەیەکی گەرمیان بەرزە،کاتێکبەرزە، کاتێک تۆڕبینە هەڵمەکانھەڵمەکان گەرم دەکەین بۆ کارپێکردن،دەمەوانەکارپێکردن، دەمەوانە سەرەکیەکانیسەرەکییەکانی داخستنی هەڵمھەڵم خەتێکی تێپەڕاندنی هەیەھەیە

بۆ ئەوەی رێگاڕێگا بە هەڵمەھەڵمە زیادگەرمکراوەکە بدا بە هێواشیھێواشی بە ناو  دەمەوانەکەدا تێپەڕ ببێت و خەتەکان گەرم بکات لە سیستەمی تۆڕبینەکە، هەروەهاھەروەھا گێڕی سوڕاندن قۆرغدەبێت لە کاتێک کر گیچ هەڵمێکھەڵمێک نیەنییە بۆ ئەوەی بە هێواشیھێواشی تۆڕبینەکە بسوڕێنێ، دوای یەکەم سوڕانی تۆڕبینەکە لەلایەن گێڕی سوڕاندن،کاتسوڕاندن، کات دەدرێت بە خولێنەر بۆ ئەوەی رووێکیڕووێکی راستڕاست وەربگرێت،پاشانوەربگرێت، پاشان گێڕی سوڕاندن قۆرغنابێت و هەڵمەکەھەڵمەکە دەچێتە ناو تۆڕبینەکە،یەکەمتۆڕبینەکە، یەکەم جار بۆ پەڕەکانی دواوە دوای بۆ پەڕەکانی پێشەوە، بە هێواشیھێواشی تۆڕبینەکە دەجووڵێ لە ١٠-١٥رپم١٠–١٥رپم تاوەکو تۆڕبینەکە بە هێواشیھێواشی گەرم بێت، کرداری گەرمکردنی تۆڕبینە هەڵمیەھەڵمییە گەورەکان لەوانەیە دە کاتژمێر بخایەنێت.

لە ئیشپێکردنی ئاسایی، ناهاوسەنگیناھاوسەنگی خولێنەرەکە دەبێتە هۆیھۆی لەرزین، ئەویش بەهۆیبەھۆی خوولانەوەیە بە خێراییەکی بەرز، لەوانەیە ببێتە هۆیھۆی شکاندنی پەڕەکان، بۆ کەمکردنەوەی ئەو سەرکێشیەسەرکێشییە هەوڵێکیھەوڵێکی زۆر دەدرێ بۆ هاوسەنگھاوسەنگ کردنی تۆڕبینەکە،هەروەهاتۆڕبینەکە، ھەروەھا تۆڕبینەکان هەڵمەھەڵمە جۆرە بەرزەکان  بەکاردێنن،وەکوبەکاردێنن، هەڵمیوەکو ھەڵمی زیادگەرمکراو (وشک) یاخود هەڵمیھەڵمی تێر بە وشکیەکیوشکییەکی زۆرەوە،ئەمەشزۆرەوە، رێگریئەمەش ڕێگری دەکا لە داخورانی پەڕەکان کە بەهۆیبەھۆی ئاوی خەستکراو کە دەپڕژێتە ناو پەڕەکان دروست دەبێتدەبێت، ،هەروەهاھەروەھا ئاوی شل کە بە ناو پەڕەکاندا دەڕوا لەوانەیە زەرەر بە بیرینگی هاوشتنھاوشتن بگەیەنێت لەسەر شەفتی تۆڕبینەکە،بۆتۆڕبینەکە، رێگریبۆ ڕێگری کردن لەمە،لەگەڵلەمە، لەگەڵ کۆنتڕۆڵەکان و بەفڵەکان لە ناو گیزەر بۆ دڵنیا بوون لە جۆری بەرزی هەڵمەکە،ھەڵمەکە، ئاوەڕۆی خەستکردنەوەش دانراوە لە بۆڕی هەڵمەکانھەڵمەکان بۆ ناو تۆڕبین.

پێداویستیەکانیپێداویستییەکانی چاککردنەوە لە تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی هاوچەرخھاوچەرخ سادەن و خەرجیان کەمە( (بە گشتی ٠.٠٠٥دۆلار٠٫٠٠٥دۆلار بۆ هەرھەر کیلۆواتێک) و ماوەی ئیشکردنیان لە ٥٠ ساڵ تێدەپەڕێت.

[[File:Turbine_generator_systems1.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Turbine_generator_systems1.png|وێنۆک|هێڵکاریھێڵکاری مۆلیدەی تۆڕبینێکی هەڵمیھەڵمی]]

کۆنتڕۆڵی تۆڕبین لەگەڵ گۆڤەرنۆڕێک پێویستە ،پێویستە، تۆڕبینەکان پێویستە بە هێواشیھێواشی هەڵبکرێنھەڵبکرێن تاکو زیانەکان نەهێڵیتنەھێڵیت ( وەکو نەوەکانی یەک بە یەکی تەزووی کارەبایی)،پێویستی، پێویستی بە کۆنتڕۆڵی خێرایی ورد هەیە،ھەیە،

تاودانی کۆنتڕۆڵنەکراوی تۆڕبینی خولاوە دەتوانێت خێراییەی زۆر بە دەستبێنێ، کە دەبێتە هۆکاریھۆکاری ئەوەی کە دەمەوانەی گۆڤەرنۆر و ثڕۆتڵ کە کۆنتڕۆلی تەوژمی هەڵمەکەھەڵمەکە دەکەن لە تۆڕبین دابخرێن ،دابخرێن، ئەگەر ئەو دەمەوانانە هەڵەھەڵە بکەن تۆڕبینەکە بەردەوام دەبێت لە تاودان تاوەکو پار چەیەکی دەشکێ، زۆر بە خراپیش،

تۆڕبینەکان گرانن بۆ بە دەستهێنانیدەستھێنانی پیشەسازیەکیپیشەسازییەکی رێکڕێک و ماددەیەکی تایبەت.

لە کاتی کارکردنی ئاسایی و هاوکاتھاوکات لەگەڵ تۆڕی کارەبایی، وێستگەکانی وزە بەڕێوە دەبرێن بە لە سەدا پێنجی کۆنتڕۆڵی خێرایی، ئەوەش ئەوە دەگەێەنێ کە خێرایی باری پڕ ٪١٠٠١٠٠٪ و خێرایی هیچھیچ بار ٪؜١٠٥ ئەوە داواکراوە بۆ کارپێکردنی جێگیر  لە تۆڕ  بەبێ ئەوەی هیچھیچ وزەیەک بە فیڕۆ بدات، بە ئاسایی گۆڕانەکان لە خێرایی

کەم بەهانبەھان، ، رێکخستنەکانڕێکخستنەکان لە وزەی دەرچوو دروست دەبن بە هێواشھێواش زیادکردنی کەوانەی دڕووپ بە زیادکردنی پەستانی سپرینگ لەسەر سێنتریفوگال گۆڤەرنۆڕ، بە گشتی ئەوە سیستەمە داواکراوە  سەرەتاییەکانی وێستگەکانی وزەن،لەبەروزەن، لەبەر ئەوەی وێستگە کۆنەکان و تازەکان پێویستە گونجاو بن بۆ هەرھەر گۆڕانێکی لە ناکاوی فریکوێنسی بەبێ پشتبەستن بە پەیوەندیەکانیپەیوەندییەکانی دەرە

=== داینەمیکی گەرمی لە تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی ===

[[File:Rankine_cycle_with_superheat.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Rankine_cycle_with_superheat.jpg|وێنۆک|T-s diagram of a superheated [[:en:Rankine_cycle|Rankine cycle]]]]

تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی کار دەکات لەسەر ڕێسا سەرەتاییەکانی داینەمیکی گەرمی بە بەکار هێنانیھێنانی بەشی ٣-٤٣–٤ لە سوڕی رانکنڕانکن پشان دراوە لە هێڵکاریھێڵکاری تەنیشت.

هەڵمیھەڵمی هەرەگەرمیھەرەگەرمی ( یان هەڵمیھەڵمی وشکی تێر ) گیزەرەکە بەجێ دێڵی لە پەستانەکی بەرز و پلەیەکی گەرمی بەرز،لەبەرز، لە کاتی چونە ناو تۆڕبین هەڵمەکەھەڵمەکە جووڵە وزەیەک بە دەست دێنێت بە بەناوداڕۆیشتنی نۆزڵ(نۆزڵی جێگیرکراو لە تۆڕبینی جۆری پاڵنەر یان پەڕی جێگیرکراو لە تۆڕبینی جۆری کاردانەوە)، کاتێک هەڵمەکەھەڵمەکە نۆزڵەکە بەجێ دێڵیت ئەوا بە زۆرترین خێرایی بە روویڕووی پەڕەکانی خولاوەی تۆڕبین دەجووڵێدەجووڵێ، ،هێزێکھێزێک دروست دەبێت لەسەر پەڕەکان بەهۆیبەھۆی ئەو پەستانەی کە هەڵمەکەھەڵمەکە دروستی دەکات لەسەر پەڕەکان کە وادەکات بجووڵێن، مۆلیدە یان هەرھەر ئامێرێکی تر دەتوانرێت لەسەر شەفتەکە دابنرێت ،دابنرێت، ئەو وزەیەی کە هەڵمەکەھەڵمەکە هەیبووھەیبوو ێستا دەتوانرێت هەڵبگیرێتھەڵبگیرێت و بەکاربێت، هەڵمەکەھەڵمەکە تۆڕبینەکە بەجێدێڵێت وەکو هەڵمیھەڵمی تێر (یان تێکەڵەی شل - هەڵمھەڵم) لە پەستان و پلە گەرمیەکیگەرمییەکی نزمتر لەو کاتەی کە هاتەھاتە ناوەوە پاشان دەنێردرێتە خەستکەرەوە بۆ ئەوەی سارد ببتەوەببتەوە، ،یاساییاسای یەکەم پێمان دەڵێت کە چەند ئیش بەرهەمدێتبەرھەمدێت لە هەرھەر یەکەیەکی بارستایی، وای دادەنێین کە هیچھیچ گەرمیەکگەرمییەک ناچێتە دەرەوە و گۆڕان لە جووڵە وزە و ماتە وزە پشت گوێ خراوە بە بەراورد لەگەڵ ئەو گۆڕانەی لە ئینثالپی دیاریکراو روودەدات ڕوودەدات

== ئیشپێکردنی راستەوخۆڕاستەوخۆ ==

[[File:Dampfturbine_5_MW_mit_ELIN_Generator.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Dampfturbine_5_MW_mit_ELIN_Generator.jpg|وێنۆک|ئیشپێکردنی راستەوخۆیڕاستەوخۆی تۆڕبینێکی هەڵمیھەڵمی ٥ مێگاواتی بە سووتەمەنی بایۆماس]]

وێستگەکانی وزەی کارەبا تۆڕبیینی هەڵمیھەڵمی گەورە بەکار دێنن کە مۆلیدەی کارەبایی ئیش پێ دەکا بۆ بەرهەمبەرھەم هێنانیھێنانی زۆربەی کارەبای جیهانجیھان ( نزیکەی لە ٪٨٠٨٠٪)،

گەیشتن بەو تۆڕبینی هەڵمەھەڵمە گەورانە وێستگەی-ناوەندی بەرهەمهێنانیبەرھەمھێنانی کرداری کارەبای دروست کرد .

لەو کاتەوەی کە بزوێنەری هەڵمیھەڵمی ئاڵوگۆڕ زۆر قەبارەیان گەورە بووە و کار دەکات لە خێراییەکی کەمکەم، ،زۆربەیزۆربەی وێستگەکانی ناوەندی وێستگەی وزەی سووتەمەنی فۆسیڵ و وێستگەی وزەی ناوەکین، زۆربەی دامەزراوەکان هەڵمیھەڵمی گیۆثێرمال یاخود وزەی خۆری کۆکراوە بەکار دێنن بۆ دروستکردنی هەڵم،تۆڕبینیھەڵم، تۆڕبینی گەڵمی دەشتوانێت راستەوخۆڕاستەوخۆ سێبتریفوگال پەمپ،وەکوپەمپ، وەکو فیدواتەر پەمپ لە وێستگەی وزەی گەرمی.

تۆڕبینەکان بەکاردێن بۆ بەرهەمبەرھەم هێنانیھێنانی وزەی کارەبا زۆربەیان راستەوخۆڕاستەوخۆ جووت کراون بە مۆلیدەکەیان، کە مۆلیدەکە پێویستە بسوڕێ بە خێراییەکی نەگۆڕ بە گوێرەی فریکوێنسی سیستەمی وزەی کارەباکە، باوترین خێرایی ٣٠٠٠رپم بۆ ٥٠هێرتز٥٠ھێرتز لەگەڵ ٣٦٠٠رپم بۆ ٦٠هێرتز ،٦٠ھێرتز، لەوکاتەی راکتەرەکانیڕاکتەرەکانی ناوەکی سنوری پلەی گەرمیان کەمترە لە وێستگەی فۆسیڵی سووتێنراوسووتێنراو، ،لەگەڵلەگەڵ جۆری خراپتری هەڵم،مۆلیدەیھەڵم، مۆلیدەی تۆڕبینەکان وا رێکخراونڕێکخراون کە نیوەی ئەو خێراییە کار پێ بکەن بەڵام لەگەڵ چوار-پۆڵ مۆلیدە،بۆمۆلیدە، بۆ کەمکردنەوەی داخورانی پەڕی تۆڕبینەکان

[[File:Turbinia_At_Speed.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Turbinia_At_Speed.jpg|ڕاست|وێنۆک|تۆڕبینیا،١٨٩٤،تۆڕبینیا، ١٨٩٤، یەکەم کەشتی تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی]]

[[File:SS_MAUI_high_and_low_pressure_turbines_1917.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:SS_MAUI_high_and_low_pressure_turbines_1917.png|ڕاست|وێنۆک|تۆڕبینی پەستان بەرز و نزم بۆ SS Maui]]

[[File:Wirnik_turbiny_parowej_ORP_Wicher.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Wirnik_turbiny_parowej_ORP_Wicher.jpg|وێنۆک|تۆڕبینی پارسۆنز لە ساڵی ١٩٢٨ وێرانکەری پۆڵەندی wicher]]

لە کەشتیەکەشتییە هەڵمیەکاندا،خاڵەباشەکانیھەڵمییەکاندا، خاڵەباشەکانی تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی لەسەر بزوێنەری ئاڵوگۆڕ قەبارەیان بچووکە ،بچووکە، چاککردنەوەی کەمتر، کێشی کەمتر،لەرزینیکەمتر، کەمتر،تۆڕبینیلەرزینی کەمتر، تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی لە کاتانە چوستە کاتێک رپمڕپم لە هەزارەکانە،لەھەزارەکانە، لە کاتێکدا کاریگەرترین دیزاینی پەروانە بۆ خێرایی خوار ٣٠٠رپم، بەم شێوەیە گێڕی کەمکردنەوەی ورد پێویستە کەشتیەکەشتییە تازەکان لە جەنگی جیهانیجیھانی یەکەم ،یەکەم، وەکو تۆڕبینیا کە ئیش پێکردنی راستەوخۆیڕاستەوخۆی هەیەھەیە لە تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی بۆ شافتی پەروانە ،پەروانە، دانەیەکی تر، تۆڕبۆ-کارەبا بڵاوکەرەوە، کە مۆلیدەیەکی کارەبایی ئیش دەکا بە تۆڕبینەکی خێرای بەرز کە بەکاردێت بۆ ئیش پێکردنی یەک یان زیاتر مۆتۆڕی کارەبایی خێرایی نزم کە بەستراوە بە شەفتی پەروانە، تۆڕبۆ-کارەبا ئیشپێکەر زۆرترین بەکارهێنانیبەکارھێنانی هەبووەھەبووە لە کەشتیەجەنگیەکەشتییەجەنگییە ئەمەریکیەکانئەمەریکییەکان لە جەنگی جیهانیجیھانی یەکەم و لە تیپی سەربازی گوێزەرەوە و ماس-پرۆدەکشن، خەرجی زیاتر لە تۆڕبینەکان لەگەڵ گێڕی ھاوبەش یان مۆلیدە/مۆتۆڕ جێگیرکراوە بە پێویستییەکی چاکردنەوەی کەمتر لەگەڵ قەبارەیەکی بچووکتری تۆڕبینەکان کاتێک بەراوردی دەکەین بە بزوێنەری ئاڵوگۆڕ و ھەبوونی ھەمان ھێز، ھەروەھا سووتەمەنییەکە خەرجی زیاترە لە سووتەمەنی بزوێنەری دیزڵ چونکە تۆڕبینی ھەڵمی چوستی گەرمییەکەی کەمترە، بۆ کەمکردنەوەی خەرجی سووتەمەنی چوستی گەرمی ھەردوو بزوێنەرەکە زیاد کراوە بە تێپەڕبوونی ساڵەکان.

پەرەسەندنی تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی جووڵانی ژێرئاوەکان لە ١٨٩٤-١٩٣٥١٨٩٤–١٩٣٥ دەستی بەسەردا گیرابوو بەوەی کە پێویستبوو چوستی کەمی خێرایی پەروانەی کەشتیەکەکەشتییەکە (کەمتر لە ٣٠٠رپم) بە تێکڕای خەرجی بە بەراورد لەگەڵ بزوێنەری ئاڵوگۆڕ، لە ١٨٩٤ گێڕی کەمکردنەوەی چوست بەردەست نەبوو بۆ وزە زۆرەکان کە داواکراو بووە لە لایەن کەشتیەکان،کەشتییەکان، بۆیە ئیشپێکردنی راستەوخۆڕاستەوخۆ پێویست بووە لە تۆڕبینیا،کەتۆڕبینیا، کە ئیشپێکردنی راستەوخۆیڕاستەوخۆی هەبووەھەبووە لە هەرھەر شەفتێکی پەروانە،چوستیپەروانە، چوستی خێرایی کەمبۆوە پاش تاقیکردنەوەی یەکەم بە ناردنی تەوژمی هەڵمەکەھەڵمەکە بۆ ناو هەرھەر سێک تۆڕبینی ئیشپێکردنی راستەوخۆڕاستەوخۆ بە شێوازی زنجیرە. بە نزیکەی ٢٠٠ قۆناغی تۆڕبین ئیش دەکەن بە شێوازی زنجیرە. هەروەهاھەروەھا سێ پەروانە هەبوونھەبوون لەسەر هەرھەر شەفتەک تاوەکو لە خێراییەکی زۆر ئیش بکەن،شەفتیبکەن، شەفتی خێرایی بەرزی هاوچەرخھاوچەرخ پیشاندرا لە لایەن تۆڕبینی ئەمەریکیئەمریکی وزە روخێنەر،ڕوخێنەر، (Uss smith)،کار، کار پێکرا لە ١٩٠٩، کە تۆڕبینی ئیشپێکردنی راستەوخۆڕاستەوخۆ هەبووەھەبووە لەگەڵ هەرھەر سێ شەفت کە دەخوولانەوە بە٧٢٤رپم.

گەڕان بە دوای ئابووری زۆر گرینگبوو کاتێک خێرای گەشتی ئاوی رەچاوکرا،خێراییڕەچاوکرا، خێرایی گەشتی ئاوی بە زەحمەت  ٪٥٠٥٠٪ بوو لە زۆرترین خێرایی کەشتی جەنگی و ٪٢٠٢٠٪-٢٥ زۆرترین هێزیھێزی بوو، ئەوە ئەو خێراییە بوو کە لە گەشتە دوورەکان بەکاردەهاتبەکاردەھات کاتێک ئابووری سووتەمەنی دەخوازرا،هەروەهادەخوازرا، ھەروەھا ئەوە وای دەکرد کە خێرایی پەروانەکان بێتە ئاستێکی چوست، و چوستی تۆڕبین دەهاتەدەھاتە خوارەوە، کەشتیەکەشتییە تۆڕبینیەتۆڕبینییە سەرەتایەکان ماوەی گەشتی ئاویان کەمبوو، چارەسەریش تۆڕبینی گەشتی ئاوی بوو، تۆڕبینێکی زیاتر دانرا تا قۆناغی تر زیاد بکات ،بکات، سەرەتا راستەوخۆڕاستەوخۆ بەسترا بە شەفتێک یان زیاتر و بەکار نەدەهاتنەدەھات لە خێرایی بەرز، تاوەکو گێڕی کەمکردنەوە بەردەست بوو لە ساڵی ١٩١١،هەندێک١٩١١، ھەندێک کەشتی وەکو کەشتی جەنگی( USS Nevada)،کە، کە تۆڕبینی گەشتی ئاوی هەبووھەبوو کە ئیشپێکردنی راستوخۆیڕاستوخۆی تۆڕبینی سەرەکی هەڵگرتبوو،گێڕیھەڵگرتبوو، گێڕی کەمکردنەوە رێگەیڕێگەی بە تۆڕبینەکان دەدا کە لە ماوەی چوستی خۆیاندا کار بکەن بە خێراییەکی زۆرتر لە شەفتەکە بەڵام نرخیان بەرز بوو بۆ بەرهەمهێنانبەرھەمھێنان.

تۆربینی گەشتی ئاوی یەکەم جار پێشبڕکێی لەگەڵ بزوێنەری ئاڵوگۆڕ دەکرد لەسەر ئابووری سووتەمەنی،نموونەیەکسووتەمەنی، نموونەیەک لەسەر بزوێنەری ئاڵوگۆڕ کە لەسەر کەشتی خێرا بێت بریتیبوو لە RMS TITANIC،لەگەڵTITANIC، لەگەڵ خوشکەکەی RMS OLYMPIC،لەگەڵOLYMPIC، لەگەڵ HMHS Britannic، سێ بزوێنەری فراوانبوونیان هەبووھەبوو لەسەر دوو شەفتی دەرەوە،هەردووکیاندەرەوە، ھەردووکیان تۆڕبینی LPیان ماندوو دەکرد لەسەر شەفتی ناوەڕاست،پاشناوەڕاست، هەڵگرتنەوەیپاش ھەڵگرتنەوەی تۆڕبینەکان لەگەڵ کەشتی جەنگی دیلاوەیر-کلاس، کاری کرد لە ١٩٠٩،هێزی١٩٠٩، ھێزی دەریایی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکائەمریکا گەڕانەوە سەر بزوێنەری ئاڵوگۆڕ لەسەر کەشتی جەنگی نیو یۆڕک-کلاس لە ١٩١٢،

پاشان گەڕانەوە سەر تۆڕبین لە نیڤادا لە ١٩١٤،هۆی١٩١٤، ھۆی دواکەوتنی ئامێرکاری ئاڵوگۆڕ  ئەوەبوو کە هێزیھێزی دەریایی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکائەمریکا هیچھیچ پلانێکیان نەبوو بۆ کەشتیەکانیکەشتییەکانی پایتاخت تاوەکو خێرایی لە٣٩ کم/ک زیاتر بێت تاوەکو دوای جەنگی جیهانیجیھانی یەکەم ،یەکەم، بۆیە زۆرترین خێرای گرنگتر نەبوو لە ئابووری گەشتەکە،ویلایەتەگەشتەکە، ویلایەتە یەکگرتووەکان فلیپینی و هاوایەکانیھاوایەکانی بەدەست هێناھێنا وەکو هەرێمێکھەرێمێک لە ١٨٩٨،و١٨٩٨، و کەمبوونی هێزیھێزی دەریای ڕۆیاڵی بەڕیتانی لە تۆڕی جیهانیجیھانی لە شوێنی  کۆوڵینگ،

هێزیھێزی دەریایی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکائەمریکا لە ١٩٠٠-١٩٤٠١٩٠٠–١٩٤٠ زۆرترین پێویستیان بە نەتەوەکانی تر هەبووەھەبووە بۆ ئابووری سووتەمەنی،بەسووتەمەنی، بە تایبەتی لە جەنگی دژی یابان لە جەنگی جیهانیجیھانی یەکەم،ئەمەیەکەم، ئەمە وای لە ویلایەتە یەکگرتووەکان کرد کە هیچھیچ گەشتکەرێکی ئاوی بە کار نەخات لە١٩٠٨-١٩٢٠،بۆیەلە١٩٠٨–١٩٢٠، روخێنەرەکانبۆیە ڕوخێنەرەکان داواکرابوون بۆ ئەرکی مەودا دوور، چارەسەری جۆراو جۆر  گەشتکەری ئاوی گونجاو بوو بۆ وێرانکەری ویلایەتە یەکگرتووەکان،ئەوانەیەکگرتووەکان، پێکهاتوونئەوانە پێکھاتوون لە بزوێنەری بچووکی ئاڵوگۆڕ  لەگەڵ تۆڕبینی گەشتی ئاوی گێڕکراو یان گێڕنەکراو لەسەر یەک یان دوو شەفت،هەرچۆنێکشەفت، بێتھەرچۆنێک ،یەکجاربێت، یەکجار تۆڕبینی گێڕکراو سەلماندی کە ئابووریەئابوورییە لە ڕووی خەرجیخەرجی، ،لەگەڵلەگەڵ تۆڕبینی گەشتکەری ئاوی لەسەر زۆربەی کەشتیەکانکەشتییەکان هەبوون،ھەبوون، لە یەکەمەکانی ١٩١٥ هەمووھەموو وێرانکەرە دەریایەکانی نیو ڕۆیاڵ تۆڕبینی تەواو گێڕکراوی هەبوو،ھەبوو، پاشان ئەمەریکاش وایکرد لە ١٩١٧.

[[File:50letPob_pole.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:50letPob_pole.JPG|وێنۆک|NS 50 Let pobedy,سەهۆڵشکێنیسەھۆڵشکێنی ناوەکی لەگەڵ جووڵەی تۆڕبۆ-کارەبا-ناوەکی]]

ئیشپێکردنی تۆڕبۆ-کارەبا لە کەشتی جەنگی(USS new mexico) کارپێکرا لە ١٩١٧، لە ماوەی هەشتھەشت ساڵی دواتر یو ئێس ناڤی پێنج دانە کەشتی جەنگی تۆڕبۆ-کارەبای تری کارپێکرد لەگەڵ دوو دانە فڕۆکە هەڵگر،ھەڵگر، دە دانە کەشتی تۆڕبۆ-کارەبای تر پلانیان بۆ دانرا کە دروست بکرێن بەڵام رەتکراوەڕەتکراوە بەهۆیبەھۆی ئەو سنورەی کە دانراوە لە پەیماننامەی واشنتۆن ناڤاڵ

هەرھەر چەندە نیو مەکسیکۆ نوێکراوە بە تۆڕبینی گێڕی لە لە ١٩٣١-١٩٣٣،١٩٣١–١٩٣٣، کەشتیەکەشتییە تۆڕبۆ-کارەبا ماوەکان پارێزران

ئەو سیستەمە دوو تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی گەورەی بەکار دەهێنادەھێنا تاوەکو ئەو مۆتۆڕە کارەبایانە ئیش پێ بکا لەسەر هەرھەر چوار شەفتەکە، ئەو سیستەمە سەرەتاکان خەرجی کەمتر بوو لە گیڕی کەمکردنەوە و وای لە کەشتیەکەکەشتییەکە دەکرد بە ئاسانی پێچ بکاتەوە، لەگەڵ شەفتەکان دەیتوانی بە خێرایی پێچەوانە ببێتەوە و زۆرتر وزەی پێچەوانە بگەیەنێت لە سیستەمی گێڕی.

=== بەکارهێنانیبەکارھێنانی ئێستا ===

لە ١٩٨٠یەکانەوە ،١٩٨٠یەکانەوە، تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی لە لایەن تۆڕبینی گازی لە کەشتیەکەشتییە خێراکان و بزوێنەری دیزڵ لە کەشتیەکانیکەشتییەکانی تر شوێنی گیراوەتەوە، بێجگە لە کەشتی وزە ناوەکی و ژێرئاوەکان و (LNG)هەڵگرەکانھەڵگرەکان و چەند کەشتیەکیکەشتییەکی یاریدەدەر کە هێشتاھێشتا جووڵانی هەڵمھەڵم بەکار دێنن.

لە هێزىھێزی دەرياييىدەریاییی وڵاتە يەكگرتووەكانیەکگرتووەکان كەکە ئاسايي،ئاسایی، سادە تۆڕبینی هەڵمىھەڵمی وزە پێ دراو هێشتاھێشتا لە بەكارهێنانەبەکارھێنانە لەسەر هەمووھەموو بەڵام يەكیەک لەكەلەکە پۆلىپۆلی-زەردەوالةزەردەواڵە كەشتيىکەشتیی پەلامارىپەلاماری دوو سروشتەكەسروشتەکە شاهانەشاھانە هێزىھێزی دەريايىدەریایی ديكەميشەندىدیکەمیشەندی دواييندوایین ئاسايىئاسایی پۆلىپۆلی كەشتىکەشتی جەنگيىجەنگیی ڕووىڕووی ستيمستیم-پۆوێرێد، پۆلىپۆلی-چاونەترسەكەچاونەترسەکە نيشتنەوەنیشتنەوە لەنگەرگاىلەنگەرگای سەكۆ،سەکۆ، لە ٢٠٠٢.

لە ٢٠١٣، هێزىھێزی دەرياييىدەریاییی فەڕەنسىفەڕەنسی سەردەمىسەردەمی هەڵميىھەڵمیی كۆتايىکۆتایی هاتھات لەگەڵ ديكەميشەنينگەكەيىدیکەمیشەنینگەکەیی كەشتىکەشتی بچووكىبچووکی تۆورڤيللێتۆورڤیللێ-كلاسىکلاسی دواييندوایین. لەنێوەكەلەنێوەکە هێزىھێزی دەرياييىدەریاییی ئاڤىئاڤی-شينىشینی ديكە،دیکە، هێزىھێزی دەرياييىدەریاییی ڕووسىڕووسی ئێستا ستيمستیم-پۆوێرێد بەرىبەری فڕۆكەىفڕۆکەی كوزنێتسۆڤکوزنێتسۆڤ-كلاسکلاس بەكاربەکار دەخات و وێرانكەرىوێرانکەری سۆڤرێمێنىسۆڤرێمێنی-كلاسکلاس. هێزىھێزی دەرياييىدەریاییی هيندىھیندی ئێستا ئاىئای ئێن ئێس [ڤيكراماديتياڤیکرامادیتیا] بەكاربەکار دەخات،ێكدەخات، ێک گۆڕراو بەرىبەری فڕۆكەىفڕۆکەی كيێڤکیێڤ-كلاس؛کلاس؛ ئەو هەروەهاھەروەھا سێ كەشتىکەشتی بچووكىبچووکی براهماپوترابراھماپوترا-كلاسکلاس بەكاربەکار دەخات ڕايانڕایان سپارد لە ٢٠٠٠كان٢٠٠٠کان و يەكیەک كەشتىکەشتی بچووكىبچووکی گۆداڤارىگۆداڤاری-كلاسکلاس داىدای نا بۆ ديكەميشەنينگدیکەمیشەنینگ. هێزىھێزی دەرياييىدەریاییی چينىچینی ئێستا فڕۆكەىفڕۆکەی كوزنێتسۆڤکوزنێتسۆڤ-كلاسىکلاسی ستيمستیم-پۆوێرێد بەكاردەخاتبەکاردەخات.

وێرانكەروێرانکەر سۆڤرێمێنىسۆڤرێمێنی-كلاسکلاس لەگەڵ وێرانكەرىوێرانکەری پۆلىپۆلی-لودا وەكەوەکە بەبىبەبی هاورىھاوری جۆر ٠٥١ بىبی وێرانكەروێرانکەر. هێزىھێزی دەرياييىدەریاییی ميسرىمیسری و كۆماريەكەىکۆمارییەکەی هێزىھێزی دەرياييىدەریاییی چينچین بە پىپی ىی ڕيزڕیز دوو و شەش پێشوو وڵاتە يەكگرتووەكانیەکگرتووەکان كەشتىکەشتی بچووكىبچووکی كنۆكسکنۆکس-كلاسکلاس بەكاربەکار دەخات. هێزىھێزی دەرياييىدەریاییی ئێكوەدۆريەنئێکوەدۆرییەن ئێستا دوو كەشتىکەشتی بچووكىبچووکی كۆندێللکۆندێلل-كلاسىکلاسی ستيمستیم-پۆوێرێد بەكاربەکار دەخات (كەشتىکەشتی بچووكىبچووکی پۆلىپۆلی-لياندەيانلیاندەیان گۆڕىگۆڕی). زۆربەىزۆربەی هێزىھێزی دەرياييىدەریاییی ديكەدیکە يانیان يانیان خانەنشينخانەنشین بوويانبوویان كەشتىکەشتی جەنگيىجەنگیی ستيمستیم-پۆوێرێديانپۆوێرێدیان دووبارە-ئێنجەند تا ٢٠١٠. تا ٢٠١٧، هێزىھێزی دەرياييىدەریاییی مەكسيكىمەکسیکی چوار ستيمستیم-پۆوێرێد پێشوو وڵاتە يەكگرتووەكانیەکگرتووەکان كەشتىکەشتی بچووكىبچووکی كنۆكسکنۆکس-كلاسکلاس بەكاربەکار دەخات و دوو ستيمستیم-پۆوێرێد پێشوو وڵاتە يەكگرتووەكانیەکگرتووەکان كەشتىکەشتی بچووكىبچووکی برۆنستێينبرۆنستێین-كلاسکلاس.

ئەمڕۆ، چوستی سۆڕی تۆڕبینی هەڵمینیھەڵمینی جوڵاو نەگەیشتۆتە ٪٥٠،٥٠٪، بەڵام بزوێنەری دیزڵ ٪٥٠٥٠٪ تێپەڕاندوە. بە تایبەتی لە بەکارهێنانیبەکارھێنانی ژێرئاوەکان.

وزەی هەڵمیھەڵمی ئاسایی ئیستاش لە هەندێکھەندێک کەشتی نوێ بەکار دێت،هەڵگریدێت، ھەڵگری (LNG) بەکارهێنانیبەکارھێنانی گیزەری گازی لەگەڵ تۆڕبینێکی هەڵممیانھەڵممیان پێ ئابووری ترە لەوەی کە شلی بکەیەوە.

بزوێنەری جووڵێنەری تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی بریتییە لە هەڵمیھەڵمی جووڵێنەر کە ئیش دەکات بەهۆیبەھۆی تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی. یەکەم تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی جووڵێنەری هێلیھێلی شەمەندەفەر دروست کرا لە ١٩٠٨ بۆ ئۆففيسينێئۆففیسینێ مێككانيچێمێککانیچێ ميانيمیانی سيلڤێسترىسیلڤێستری گرۆدۆنا كۆمي،کۆمی، ميلان،میلان، ئيتاليائیتالیا.

لە ١٩٢٤ کرەب تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی جووڵێنەری دروست کرد (T18 001)،لە، لە ١٩٢٩ ئیشپێکرا بۆ ئەڵمانىئەڵمانی رێيچسبانڕێیچسبان.

خەڵەباشەکانی تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی جووڵێنەر بریتین لەوەی کە هاوسەنگیھاوسەنگی سووڕانەوەی باشترە و لێدانی کوتین کەم دەکاتەوە، خاڵە خراپەکان بریتین لەوەی کە ئەو هێزەیھێزەی کە دەستمان دەکەوێ کەمتر نەرمە،بۆیەنەرمە، بۆیە تۆڕبینی جووڵێنەر باشترین بژاردەیە بۆ ئۆپڕاسیۆنە ماوە درێژەکان لە هێزیھێزی دەرەکی نەگۆڕ.

بەڕیتانیەکان،ئەڵمانیەکان،بەڕیتانییەکان، ئەڵمانییەکان، نەتەوەکانی تر و کۆدی تاقیکردنەوەی نێودەوڵەتی بەکاردێت بۆ بە ستانداردکردنی چۆنیەتیچۆنییەتی تاقیکردنەوەی تۆڕبینی هەڵمی،دیاریکردنیھەڵمی، دیاریکردنی ئەو کۆدی تاقیکردنەوانە بەکاردێت بۆ رێکەوتنیڕێکەوتنی نێوان کڕیار و بەرهەمهێنەر،بەرھەمھێنەر، و بۆ بایەخدان بە دیزاینی تۆڕبینەکان و سیستەمەکەیان.

لە ولایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا.ASME چەند کۆدێکی  بەرهەمهێناوەبەرھەمھێناوە لەسەرچۆنیەتیلەسەرچۆنییەتی تاقیکردنەوەی تۆڕبینی هەڵمی،کەھەڵمی، پێکهاتووەکە پێکھاتووە لە ASME PTC 6-2004،تۆڕبینی2004، هەڵمی،ASMEتۆڕبینی ھەڵمی،ASME PTC 6.2-2011,تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی لە سۆڕی تێکەڵ،PTC 6S-1988،چۆنیەتی1988، چۆنییەتی تاقیکردنەوەی رۆژانەیڕۆژانەی تۆڕبینی هەڵمی،ھەڵمی، ئەو کۆدی چۆنیەتیچۆنییەتی تاقیکردنەوانەی ASME پێلێنانی نێودەوڵەتیان وەرگرتووە و پەسەند کراوە بۆ تاقیکردنەوەی تۆڕبینی هەڵمیھەڵمی.

<references group="" responsive="0"></references>Stodola 1927١٩٢٧.

* {{cite news|title=Global gas and steam turbine market to reach $43.5bn by 2020|url=http://www.powerengineeringint.com/articles/2014/07/gas-and-steam-turbine-revenues-to-hit-43-49bn-by-2020.html|publisher=Power Engineering International|date=July 31, 2014|first=Tildy|last=Bayar|ref=harv}}

* {{cite web|first=H. K. D. H.|last=Bhadeshia|ref=harv|title=Nickel Based Superalloys|publisher=University of Cambridge|url=http://www.msm.cam.ac.uk/phase-trans/2003/Superalloys/superalloys.html|date=2003|accessdate=2008-09-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20060825053006/http://www.msm.cam.ac.uk/phase-trans/2003/Superalloys/superalloys.html|archive-date=٢٥ی ئابی ٢٠٠٦|dead-url=yes}}

* {{cite web|url=http://www.hazegray.org/navhist/canada/systems/propulsion/y100/y100.pdf|last=Bowie|first=David|ref=harv|title=Cruising Turbines of the Y-100 Naval Propulsion Machinery|date=2010}}

* {{cite journal|last=Deckers|first=Matthias|title=CFX Aids Design of World's Most Efficient Steam Turbine|journal=CFXUpdate|issue=23|date=Summer 2003|archive-url=https://web.archive.org/web/20051024191817/http://www.ansys.com/assets/testimonials/siemens.pdf|archive-date=2005-10-24|url=http://www.ansys.com/assets/testimonials/siemens.pdf|ref=harv}}

* {{cite book|ref=harv|last=Giampaolo|first=Tony|title=Gas Turbine Handbook Principles and Practices By Tony Giampaolo: Gas Turbine Handbook|url=https://books.google.com/books?id=mwkIBgAAQBAJ&pg=PA9|year=2014|publisher=Digital Designs}}

* {{cite book|ref=harv|last=Friedman|first=Norman|title=U.S. Destroyers: An Illustrated Design History|url=https://books.google.com/books?id=Tzp58htKLkEC|year=2004|publisher=Naval Institute Press|location=Annapolis|isbn=978-1-55750-442-5}}

* {{cite book|author-link=Ahmad Y Hassan|first=Ahmad Y|last=Hassan|date=1976|title=Taqi al-Din and Arabic Mechanical Engineering|ref=harv|publisher=Institute for the History of Arabic Science, [[University of Aleppo]]}}

* {{cite journal|last1=Keyser|first1=Paul|title=A new look at Heron's Steam Engine|journal=Archive for History of Exact Sciences|volume=44|issue=2|year=1992|pages=107–124|issn=0003-9519|doi=10.1007/BF00374742|ref=harv}}

* {{cite journal|last1=Latief|first1=Fahamsyah H.|last2=Kakehi|first2=Koji|title=Effects of Re content and crystallographic orientation on creep behavior of aluminized Ni-base single crystal superalloys|journal=Materials & Design|volume=49|year=2013|pages=485–492|issn=0261-3069|doi=10.1016/j.matdes.2013.01.022|ref=harv}}

* {{cite web|title=New Benchmarks for Steam Turbine Efficiency|date=August 1, 2002|first=Alexander S.|last=Leyzerovich|url=http://pepei.pennnet.com/display_article/152601/6/ARTCL/none/none/1/New-Benchmarks-for-Steam-Turbine-Efficiency/|website=Power Engineering|accessdate=2010-09-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090918071420/http://pepei.pennnet.com/display_article/152601/6/ARTCL/none/none/1/New-Benchmarks-for-Steam-Turbine-Efficiency|archivedate=2009-09-18|url-status=dead|ref=harv}}

* {{cite book|ref=harv|last=Leyzerovich|first=Alexander|title=Wet-steam Turbines for Nuclear Power Plants|url=https://books.google.com/books?id=fIfmIuFcOEsC|year=2005|publisher=PennWell Books|isbn=978-1-59370-032-4}}

* {{cite book|ref=harv|last1=Moran|first1=Michael J.|last2=Shapiro|first2=Howard N.|last3=Boettner|first3=Daisie D.|first4=Margaret B.|last4=Bailey|title=Fundamentals of Engineering Thermodynamics|url=https://books.google.com/books?id=oyt8iW6B4aUC|year=2010|publisher=John Wiley & Sons|isbn=978-0-470-49590-2}}

* {{cite book|ref=harv|last=Nag|first=P. K.|title=Power Plant Engineering|url=https://books.google.com/books?id=Cv9LH4ckuEwC&pg=PA432|year=2002|publisher=Tata McGraw-Hill Education|isbn=978-0-07-043599-5}}

* {{cite web|last1=O'Connor|first1=J.J.|last2=Robertson|first2=E.F.|date=1999|title=Heron of Alexandria|work=The MacTutor History of Mathematics|url=http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/history/Biographies/Heron.html|ref=harv}}

* {{cite book|ref=harv|last=Sanders|first=William P.|title=Turbine Steam Path: Mechanical Design and Manufacture|url=https://books.google.com/books?id=EAaXwgEACAAJ|volume=Vol. III a|year=2004|publisher=PennWell}}

* {{cite book|ref=harv|last=Stodola|first=A.|authorlink=Aurel Stodola|title=Dampf- und Gasturbinen. Mit einem Anhang über die Aussichten der Wärmekraftmaschinen|edition=Supplement to the 5th|url=https://books.google.com/books?id=EV6NBwAAQBAJ&pg=PR11|year=2013|publisher=Springer-Verlag|isbn=978-3-642-50854-7|orig-year=1924|language=de|trans-title=Steam and Gas Turbines: With an appendix on the prospective use as heat engines}}

* {{cite book|ref=harv|last=Stodola|first=Aurel|authorlink=Aurel Stodola|title=Steam and Gas Turbines: With a Supplement on The Prospects of the Thermal Prime Mover|url=https://books.google.com/books?id=927VAAAAMAAJ|year=1927|publisher=McGraw-Hill}}

* {{cite book|ref=harv|last1=Stodola|first1=Aurel|author1-link=Aurel Stodola|last2=Loewenstein|first2=Louis Centennial|title=Steam and gas turbines: with a supplement on The prospects of the thermal prime mover|url=https://books.google.com/books?id=fCUhAAAAMAAJ|year=1945|publisher=P. Smith}}

* {{cite journal|last=Streeter|first=Tony|title=Testing the Limit|journal=Steam Railway Magazine|date=2007|issue=336|ref=harv}}

* {{cite book|ref=harv|last=Tamarin|first=Y.|title=Protective Coatings for Turbine Blades|url=https://books.google.com/books?id=LB9eItW_7CUC&pg=PR5|year=2002|publisher=ASM International|isbn=978-1-61503-070-5}}

* {{cite book|ref=harv|last=Whitaker|first=Jerry C.|title=AC Power Systems Handbook|url=https://books.google.com/books?id=LwIrnwEACAAJ|edition=Third|year=2006|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-0-8493-4034-5}}