ویکیپیدیا

ئاوەز: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

گەڕان بە مێژوودا
→ گۆڕانکاریی کۆنترگۆڕانکاریی نوێتر ←
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
No edit summary
تاگەکان: دەستکاریی دیداری دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە دەستکاریی مۆبایلیی پێشکەوتوو
وشەڕەتناسی
تاگەکان: دەستکاریی دیداری دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە دەستکاریی مۆبایلیی پێشکەوتوو
ھێڵی ٢:
'''ئاوەز''' یان '''ئەقڵ''' ئەو ھێزەیە لە مرۆڤدا (لە گیانلەبەرانی تردا نییە) کە ئەگەر بێت و بە کاری بێنێ (چونکە خۆبەخۆ ناکەوێتە کار)<ref>{{Cite book|last=براندن|first=ناتانیێل|title=ڕەوانناسیی خۆبەھێژازانی (Psychology of self-esteem)|last2=|first2=|publisher=شرکت سهامی انتشار|others=وەرگێڕاوی جەماڵ ھاشیمی|year=۱۳۹۷|isbn=|location=ئێران|page=۵۸|pages=|language=فارسی}}</ref> ئەتوانێ:
# [[ھۆش|ئاگادارانە و بەئەنقەست]] خۆی لە شتەکان تێ بگەیێنێ،
# [[مەنتیق]] بگرێتەبە کار،کار بگرێ،
# بە تاوتوێکردن و لێکدانەوەی زانیاریگەلی لەبەردەست یا تازەدەسکەوتوو، کردار و باوەڕەکانی ڕێک بخاتەوە یا [[پاساوھێنانەوە|پاساویان]] بۆ بدۆزێتەوە.<ref>{{cite journal | doi = 10.1080/096725500750039282 | volume=8 | issue=3 | title=So We Need Something Else for Reason to Mean | year=2000 | journal=International Journal of Philosophical Studies | pages=271–295 | last1 = Kompridis | first1 = Nikolas}}</ref>
 
پێوەندییەکی نزیک لە نێوان ئاوەز و جموجووڵگەلی تری تایبەت بە مرۆڤ ھەر وەک [[فەلسەفە]] و [[زانست]] و [[زمان]] و [[ماتماتیک]] و [[ھونەر]]دا ھەیە و، وەکوو باری جیاکەرەوەی مرۆڤ لە گیانلەبەرانی تر چاوی لێ ئەکرێ.<ref>individuals, for example, "humans have reason."
Compare:
{{cite book
ھێڵی ٢٠:
| quote = [...] the exercise of independent practical reasoning is one essential constituent to full human flourishing.}}</ref>
 
'''ئاوەزان''' (ھەروەها: ئاوزان، ئاوەزیان، ئاوەزین) چاوگی وشەی ئاوەزە ولە فەرھەنگەکاندا بە مانای ئەقڵ پێ شکیان وشکیان، خاوەن ئەقڵ و ئاوەز بوون وبوون، فامین وو، گەیشتن بە تەمەنی خۆناسینەخۆناسین ھاتووە. <ref>{{Cite book|last=موکریانی|first=گیو|title=فەرھەنگی کوردستان|publisher=دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی ئاراس|year=۱۹۹۹|isbn=|location=|page=۱۹|pages=}}</ref><ref>{{Cite book|last=نانەوازادە|first=عەلی|title=فەرھەنگی ھەرمان|publisher=دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی موکریانی|year=۲۰۰۵|isbn=|location=|page=۱۶۲|pages=}}</ref><ref>{{Cite book|last=مەردۆخ ڕۆحانی|first=ماجد|title=فەرھەنگی زانستگای کوردستان|publisher=|year=|isbn=|location=|page=|pages=۶۳ و ۶۷}}</ref> شێوەگەلێ وا مرۆڤ بە بەڵگەوە «دەئاوەزێ» لە گۆڕەپانێک بە ناو [[لۆژیک|لۆژیکدا]] تاوتوێ ئەکرێنەوە.<ref>{{cite web|last= Hintikka|first=J.|title=Philosophy of logic|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/346240/philosophy-of-logic|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|publisher= Encyclopædia Britannica, Inc.|accessdate=12 November 2013|authorlink=Jaako Hintikka}}</ref> ئاوەزان لەگەڵ تێفکرین و ناسین و ژیروژووڵیدا دەست لەناو دەستە و خۆی چەند شێوازی ھەیە:
 
* ئاوەزانی دیداکتیڤ یا قیاسی (deductive reasoning)
ھێڵی ٢٦:
* ئاوەزانی ئەبداکتیڤ (abductive reasoning)
 
== وشەڕەتناسی ==
[[عەلی نانەوازادە]] لە [[فەرھەنگی ڕیشەی وشەی کوردی|فەرھەنگی ڕیشەی وشەی کوردییەکەیدا]] لە پەنای وشەی ''ئاوەز''دا نیشانەیەکی پرسیاری داناوە، بەو مانایە کە ڕەگ و ڕیشەی وشەکەی بۆ ڕوون نەبۆتەوە. بەڵام، پێشتر، ھەر خۆی لە ''فەرھەنگی ھەرمان''دا وەھا تێبینییەکی نووسیبوو:
 
{{وتە|ئاوزان و ئاوزین و ئاوزیان کە بە مانای فامین و تێگەیشتن بۆ مرۆڤ ھاتوون، دەبێ پێشتر بۆ گەیشتن و گەیینی میوە و بەرەوە ھاتبێ کە ئاویان تێدەزێ و ئاودار دەبن و لەوێشەوە وشەی ئاوز یا ئاوەز پەیدا بووبێ، یانی مرۆڤی گەیشتوو و بە ئەزموون.}}
 
== مێژووی فەلسەفی ==
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/ئاوەز»