مەولانای ڕۆمی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

مەولانا لە گوندی وەخش کە دەکەوێتە شارۆچکەیەکی بچووک لە سەر [[ڕووباری وەخش]] لە وڵاتی [[فارس]] (ئێستای [[تاجیکستان]]) لەدایک بوو. وەخش سەر بە [[پارێزگای بەلخ]] بووبوو، وە لەو ساڵەی کە مەولانا تێیدا لەدایکبوولەدایک بوو، باوکی بە یەکێک لە زاناکانی ئەو شارە ناسرابوو.<ref name="Balkh">Annemarie Schimmel, "I Am Wind, You Are Fire," p. 11. She refers to a 1989 article by the German scholar, Fritz Meier:Quote|Tajiks and Persian admirers still prefer to call Jalaluddin 'Balkhi' because his family lived in Balkh, current day in [[ئەفغانستان]] before migrating westward. However, their home was not in the actual city of Balkh, since the mid-eighth century a center of Muslim culture in (Greater) Khorasan (Iran and Central Asia). Rather, as the Swiss scholar Fritz Meier has shown, it was in the small town of Wakhsh north of the Oxus that Baha'uddin Walad, Jalaluddin's father, lived and worked as a jurist and preacher with mystical inclinations. Franklin Lewis, ''Rumi&nbsp;Past and Present, East and West: The Life, Teachings, and Poetry of Jalâl al-Din Rumi'', 2000, pp. 47–49.</ref> ھەروەھا ئەم دوو شارەش سەر بە کلتووری گەورەتری ئەو کاتەی [[زمانی فارسی|فارسی]] [[خۆراسان]] بوون لە ڕۆژھەڵاتی وڵاتی [[فارس|فارس.]] ھەروەھا بەشێک بوو لە [[دەوڵەتی خەوارزمی]].

ھەردوو شوێنی لەدایکبوون و زمانی دایکیزگماکیی مەولانا ھەڵقوڵاوی میراتی [[زمانی فارسی|فارسی]] بوون. گەورەترین کاریگەری لەسەر ڕۆمیمەولانا جگە لە باوکی بریتی بوو لە هەردوو شاعیری فارس [[عەتتار]] و سەنائی. <ref>Maqsood Jafrī, "The gleam of wisdom", Sigma Press, 2003. p. 238: "Rumi has influenced a large number of writers while on the other hand he himself was under the great influence of Sanai and Attar.</ref>

ڕۆمی زۆربەی ژیانی لەژێر دەستەڵاتی سەلجوقی فەرمانڕەوای ڕۆم بەسەربردووەبەسەر بردووە کە شوێنەکەی دەکەوێتە ناوچەی ئەنادۆڵئەنادۆڵ، و هەر لێرەش زۆربەی بەرهەمەکانی نووسیوە و لە ژێر کاریگەریکاریگەریی زمانی فارسیدا بووە. <ref>Grousset, Rene, The Empire of the Steppes: A History of Central Asia, (Rutgers University Press, 2002), 157; "…the Seljuk court at Konya adopted Persian as its official language.".</ref><ref>Aḥmad of Niǧde's "al-Walad al-Shafīq" and the Seljuk Past, A. C. S. Peacock, Anatolian Studies, Vol. 54, (2004), 97; With the growth of Seljuk power in Rum, a more highly developed Muslim cultural life, based on the Persianate culture of the Great Seljuk court, was able to take root in Anatolia</ref><ref>Carter Vaughn Findley, “The Turks in World History”, Oxford University Press, Nov 11, 2004. p. 72: Meanwhile, amid the migratory swarm that Turkified Anatolia, the dispersion of learned men from the Persian-speaking east paradoxically made the Seljuks court at Konya a new center for Persian court culture, as exemplified by the great mystical poet Jelaleddin Rumi (1207–73).</ref> تا کۆتاییکۆتاییی تەمەنی هەر لەوێ ماوەتەوە تا کاتی مردنی لە ساڵی ١٢٧٣ز. لە شاری کۆنیای تورکیا نێژراوە و ئێستا خەڵکێکی زۆر سەردانی گۆڕەکەی دەکەن. لە دوای مردنی کوڕەکەی سوڵتان وەلەد و شوێنکەوتووەکانی (تەریقەتی مەولەوییە)یەیان دامەزراند کە ناسراوە بە تەریقەتی ئەو دەروێشانەی کە بە دەوری خۆیاندا دەسوڕێنەوە کە ناسراوە بە سەمای سۆفییەکان.