ڕووسیا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary
تاگەکان: دەستکاریی دیداری دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە دەستکاریی مۆبایلیی پێشکەوتوو
No edit summary
تاگەکان: دەستکاریی دیداری دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە دەستکاریی مۆبایلیی پێشکەوتوو
ھێڵی ٦٥:
 
== یەلتسین و ڕووخانی سۆڤیەت ==
بناغەدانەری ڕووسیای نوێ بۆریس یەڵتسین، یەکەم سەرۆک کۆماری ڕووسیا بو کە بە شێوازێکی دیمۆکراتیک ھەڵبژێردرا. یەڵتسین لە ساڵی١٩٣١ساڵی ١٩٣١ لە ناوچەی ئۆراڵ لە بنەماڵەیەکی جوتیار لەجووتیار دایکلەدایک بوبوو. پلە یەک لەدوای یەکەکانی لە حیزبی کۆمۆنیست بڕیبڕیی.
لە ساڵی ١٩٨٥ لە لایەن میخائیل گۆرباچۆف –دوایین ڕێبەری سۆڤیەت- بە مەبەستی بەڕێوەبردنی مۆسکۆ و ڕووبەڕوبوونەوەی گەندەڵی ناو سیستمی حیزب بانگ کرا بۆ پایتەخت. چاکسازییەکانی یەڵتسین ڕق و نەفرەتی کۆمۆنیستە موحافزکارەکانی لە ئەو وروورژاند. کار گەیشتە ئەوەی کە تەنانەت لە ئەنجامدا بکەوێتە بەر ھێرشی میخائیل گۆرباچۆف. لە ساڵی ١٩٨٨ ئەندامێتیی خۆی لە مەکتەبی سیاسیی حیزبی کۆمۆنیست ھەڵپەسارد و دوو ساڵ دواتریش بە تەواوەتی لە حزبی کۆمۆنیست ھاتە دەرەوە. یەڵتسین ئیدی شتێکی ھەبوو کە حیزبکەی جارانی نەیبوو؛ ئەوەش پشتگیری جەماوەری بوو. ئەو لەگەڵ ھاوڵاتیانی ئاساییدا ھەڵپەڕکیی دەکرد و قەسەی خۆشی لەگەڵدا دەکردن. ھەر بەوەش لە ساڵی ١٩٩١ بووە یەکەم سەرۆک کۆماری ھەڵبژێردراوی ڕووسیا. لە ڕوانگەی ڕۆژاواییەکانەوە بە ھۆی داکۆکیکردنی لە دامەزراندنی سیستەمێکی دیموکراتیک، یەڵتسین کەسایەتییەکی دیموکرات بو.
لە ساڵی ١٩٨٥ لە لایەن میخائیل گۆرباچۆف –دوایین رێبەری سۆڤیەت- بە مەبەستی بەڕێوەبردنی مۆسکۆ و روبەرو بونەوەی گەندەڵی ناو سیستمی حیزب بانگ کرا بۆ پایتەخت.
ھەرلەوھەر لەو ساڵەدا موحافزکارە توندڕەوەکان ھەوڵی کودەتایان دادا، بەڵام یەڵتسین گۆرباچۆفی کردەوە بە سەرۆکی حزب و بەمجۆرەبەم جۆرە ویستی لە لایەک کودەتاکە بێ کاریگەر بکات و لە لایەکی تریش ویستی ڕۆڵ و پێگەی گۆرباچۆف لاواز بکات.
چاکسازیەکانی یەڵتسین رق و نەفرەتی کۆمۆنیستە موحافزکارەکانی لە ئەو ورورژاند. کار گەیشتە ئەوەی کە تەنانەت لە ئەنجامدا بکەوێتە بەر ھێرشی میخائیل گۆرباچۆف
دوابەدوای ئەوەش حزبی کۆمۆنیستی وەک حزبێکی نایاسایی لە قەڵەمداقەڵەم دا کە ھێشتا کۆڵەکەی دەسەڵات بوبوو. لە کۆتاییکۆتاییی ئەو ساڵەشدا یەکێتییەکێتیی سۆڤیەت ھەڵوەشایەوە. لە ساڵی ١٩٩٣ فەرمانی بە سوپا دا تا ھێرش بکەنە سەر پەرلەمان چونکە لەلایەن کۆمۆنیستەکانەوە داگیر کرابوو.
. لە ساڵی ١٩٨٨ ئەندامەتی خۆی لە مەکتەبی سیاسی حیزبی کۆمۆنیست ھەڵپەسارد و دوو ساڵ دواتریش بە تەواوەتی لە حزبی کۆمۆنیست ھاتە دەرەوە.
یەڵتسین لە ساڵی ١٩٩٦ بۆ جاری دووەم بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری ھەڵبژێردرایەوە و تا ساڵی ١٩٩٩ز لە پۆستەکەیدا مایەوە. لەو ساڵەدا بە ھۆی نەخۆشییەوە دەستی لە کار کێشایەوە و ڤلادیمیر پۆتن سەرۆکی ئەو کاتەی دەزگای ھەواڵگری (کا گ ب) جێگای گرتەوە. یەڵتسین لە ساڵی ٢٠٠٧ لە تەمەنی ٧٦ ساڵی دا ماڵاواییی لە ژیان کرد. ڤلادیمیر پۆتن سەرۆکی پێشووی ڕووسیا و دەسەڵاتداری ڕاستەقینەی ئێستای ئەو وڵاتە، پاڵەوانی سەرەکیی داستانی ھەستانەوەی ڕووسیایە لە دوای ئەو ڕووخانە گەورەیەی کە لە ساڵی ١٩٩١دا تووشی بوو.
یەڵتسین ئیدی شتێکی ھەبو کە حزبکەی جارانی نەیبو، ئەوەش پشتگیری جەماوەری بو. ئەو لە گەڵ ھاوڵاتیانی ئاساییدا ھەڵپەڕکیی دەکرد و قەسەی خۆشی لەگەڵدا
دەکردن. ھەربەوەش لە ساڵی ١٩٩١ بوە یەکەم سەرۆک کۆماری ھەڵبژێردراوی ڕووسیا.
لە روانگەی رۆژئاواییەکانەوە بە ھۆی داکۆکی کردنی لە دامەزراندنی سیستمێکی دیموکراتیک یەڵتسین کەسایەتیێکی دیموکرات بو.
ھەرلەو ساڵەدا موحافزکارە توندڕەوەکان ھەوڵی کودەتایان دا بەڵام یەڵتسین گۆرباچۆفی کردەوە بە سەرۆکی حزب و بەمجۆرە ویستی لە لایەک کودەتاکە بێ کاریگەر بکات
و لە لایەکی تریش ویستی رۆڵ وپێگەی گۆرباچۆف لاواز بکات.
دوابەدوای ئەوەش حزبی کۆمۆنیستی وەک حزبێکی نایاسایی لە قەڵەمدا کە ھێشتا کۆڵەکەی دەسەڵات بو. لە کۆتایی ئەو ساڵەشدا یەکێتی سۆڤیەت ھەڵوەشایەوە.
لە ساڵی ١٩٩٣ فەرمانی بە سوپا دا تا ھێرش بکەنە سەر پارلەمان چونکە لەلایەن کۆمۆنیستەکانەوە داگیر کرابو.
یەڵتسین لە ساڵی ١٩٩٦بۆ جاری دوەم بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری ھەڵبژێردرایەوەو تا ساڵی ١٩٩٩ز لە پۆستەکەیدا مایەوە.
لەو ساڵەدا بە ھۆی نەخۆشیەوە دەستی لە کار کێشایەوە و ڤلادیمیر پۆتن سەرۆکی ئەو اتەی دەزگای ھەواڵگری (کا گ ب) جێگای گرتەوە.
یەَتسین لە ساڵی ٢٠٠٧ لە تەمەنی ٧٦ ساڵی دا ماڵاوایی لە ژیان کردو مرد ڤلادیمیر پۆتن سەرۆکی پێشوی ڕووسیا و دەسەڵاتداری راستەقینەی ئێستای
ئەو وڵاتە، پاڵەوانی سەرەکی داستانی ھەستاوەی ڕووسیایە لە دوای ئەو روخانە گەورەیەی کە لە ساڵی ١٩٩١دا توشی بو.
 
== دەسەڵاتی ئێستا ڕووسیا ==