ڕووسیا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary
تاگەکان: دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە دەستکاریی مۆبایلیی پێشکەوتوو
چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان، چاکسازیی مەودای ڕاستەقینە، چاکسازیی خاڵبەندی، چاکسازیی ڕێنووس، چاکسازیی ناونیشانی وێب، سڕینەوەی بەستەری ڕێکەوتەکان، شائەمراز
ھێڵی ٢:
|ناو_خۆماڵی = Российская Федерация
|ناو_فەرمی = ڕووسیا
|ناوی_باو =
|ئاڵا_وێنە = Flag_of_Russia.svg
|نیشانی_نەتەوەیی_وێنە = Coat_of_Arms_of_the_Russian_Federation.svg
|دروشمی_نەتەوەییدروژمی_نەتەوەیی =
|سروودی_نیشتمانی = سروودی نیشتمانیی فیدراسیۆنی ڕووسیا
|سروودی_پاشایی =
|نەخشە_وێنە = Russian Federation (orthographic projection) - Crimea disputed.svg
|نەخشە_سەردێڕ =
ھێڵی ٣٠:
|ڕێکەوتی_سەربەخۆیی٢ =
|پلە_ڕووبەر = ١
|ڕووبەر_ک. م. ٤گ = ١٧٠٧٥٤٠٠
|مەزەندەی_ژمارەی_دانیشتوان = ١٤٢٬٩٠٥٬٢٠٠
|پلە_مەزەندەی_دانیشتوان = ٩
|ساڵی_مەزەندەی_دانیشتوان = [[٢٠١٠]]
|سەرژمێریی_دانێشتوان =
|ساڵی_سەرژمێریی_دانێشتوان =
|چڕیی_دانیشتوان_ک. م. ٤گۆش =
|پلە_چڕیی_دانیشتوان =
|دراو =
ھێڵی ٤٥:
|پاشگر_دۆمەین =.ru,.su,. рф
|کۆدی_تەلەفوون =}}
 
'''ڕووسیا''' (بە [[ڕووسی]]: Россия، Rossiya) گەورەترین وڵاتی جیھانە کە لە ٨٣ ھەرێمی [[فیدرالیزم|فیدراڵ]] پێکھاتووە. پایتەختی وڵات [[مۆسکۆ]] یە
یەکێکە لە زلھێزترین ووڵاتی سەر زەوی.
 
== جوگرافیا ==
ڕووسیا لە باکووری ئاسیا و لە رۆژھەڵاتی ئەوروپادایە و لەگەڵ زەریای ھێمنی باکوور و زەریای بەستەڵەکی باکور و دەریای رەش و دەریای خەزەر و دەریای باڵتیک سنوری ھاوبەشی ھەیە. ڕووسیا لە گەڵ ١٤ وڵاتی ئاسیایی و ئەوروپایی سنوری ھاوبەشی وشکانی ھەیە و لەگەڵ وڵاتانی کەناری دەریاکانی ژاپۆن و برینگ و خەزەر و دەریای رەش و باڵتیک پەیوەندی دەریایی ھەیە.
ڕووسیا لە باکوری ئاسیا و لە رۆژھەڵاتی ئەوروپادایە ولەگەڵ زەریای ھێمنی باکور و زەریای بەستەڵەکی باکور و دەریای رەش و دەریای خەزەر و دەریای باڵتیک سنوری ھاوبەشی ھەیە. ڕووسیا لەگەڵ ١٤ وڵاتی ئاسیایی و ئەوروپایی سنوری ھاوبەشی وشکانی ھەیە و لەگەڵ وڵاتانی کەناری دەریاکانی ژاپۆن و برینگ و خەزەر و دەریای رەش و باڵتیک پەیوەندی دەریایی ھەیە.
 
== دانیشتوان ==
بەپێی ئامارەکانی ساڵی [[٢٠١٦]] ژمارەی دانیشتوانی وڵاتی ڕووسیا ١٤٤ میلیۆن
کەس بووە کە دەکاتە ١٫٩٣ لەسەدی ڕێژەی خەڵکی [[جیھان]]. تەمەنی مام‌ناوەندی خەڵکی ئەم وڵاتە ٣٨٫٤ ساڵە. ھەروەھا ٧٤ لەسەدی دانیشتوانی وڵات لە شارەکان دەژین.<ref> {{بیرخستنەوەی وێب | سەردێڕ = Countries in the world (ranked by 2014 population)| ناونیشان = http://www.worldometers.info/world-population/population-by-country/ |ڕێکەوتی سەردان= ٥ی ئایاری ٢٠١٥ | بڵاوکەرەوە = ماڵپەڕی Worldometers |نووسەر = |زمان = ئینگلیسی}}</ref>
 
== مێژووی دەسەڵاتی ڕووس ==
ڕووسیا ٢١کۆماری ئۆتۆنۆمی ھەیە کە ھەندێکیان وەک [[چیچان]] وداغستان بەھۆی ئەوەی ھەوڵی جیابونەوەیان ئەدا، لەم ساڵانەی دواییدا بە دەیان جار کەوتونەتە بەر پەلاماری سوپای ڕووسیا.
ڕووسیا تا بەر لەسەدەی ١٨ نە دەسەڵاتێکی ئەوەندە بە ھێزبو نە روبەرەکەشی تا ئەو رادەیە فراوان بو، بەڵام لە سەرەتاکانی سەدەی ١٨ قەیسەری ڕووسیا "«پێتری مەزن"» ھەوڵێکی زۆریدا بۆ بەرەو پێشبردن و پێشخستنی ڕووسیا و فراوانکردنی خاکەکەی.
لەساڵیلە ساڵی ١٩١٧شۆرشی کۆمۆنیستی یا بەلشەفی بەرابەری [[ڤلادیمیر لێنین]] لە ڕووسیا سەرکەوت و کۆتایی بە دەسەڵاتی قەیسەرەکان ھێنا و یەکیەتی سۆڤیەت لە ڕووسیا دامەزرا.
 
[[ڤلادیمیر لێنین]] مرۆڤێک بو کە بەعەقڵی خۆی وبە فیکری [[کارڵ مارکس]] و [[فرێدریش ئەنگەڵس]]، مێشکی لایەک لە جیھانی داگیر کردو نیشتمانی روسەکانی ئەوەندەیتر ناودار کرد. لنین یەکێک بوو لەو مێژووسازانەی کە توانییان لەدوای دەسەڵاتی قەیسەرەکان ڕووسیا وەکو وڵاتێکی بەھێز بێننە ناومەیدانی سیاسەتی نێودەوڵەتی، بەڵام پاش تێپەڕبونی ٧٤ ساڵ لە دەسەڵاتی سۆسیالستی کە پڕ بوو لەململانێ لەگەڵ ڕۆژاوا کە بەشەری سارد ناسراوە. ئەم یەکێتیە لە ساڵی١٩٩١ دا ھەڵوەشایەوەو ئەوەی لێی بەجێ ما فیدراسیۆنی ڕووسیایە.
Line ٨٠ ⟶ ٨١:
یەڵتسین لە ساڵی ١٩٩٦بۆ جاری دوەم بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری ھەڵبژێردرایەوەو تا ساڵی ١٩٩٩ز لە پۆستەکەیدا مایەوە.
لەو ساڵەدا بە ھۆی نەخۆشیەوە دەستی لە کار کێشایەوە و ڤلادیمیر پۆتن سەرۆکی ئەو اتەی دەزگای ھەواڵگری (کا گ ب) جێگای گرتەوە.
یەَتسین لە ساڵی ٢٠٠٧ لە تەمەنی ٧٦ ساڵی دا ماڵئاواییماڵاوایی لە ژیان کردو مرد ڤلادیمیر پۆتن سەرۆکی پێشوی ڕووسیا و دەسەڵاتداری راستەقینەی ئێستای
ئەو وڵاتە، پاڵەوانی سەرەکی داستانی ھەستاوەی ڕووسیایە لە دوای ئەو روخانە گەورەیەی کە لەساڵیلە ساڵی ١٩٩١دا توشی بو.
 
== دەسەڵاتی ئێستا ڕووسیا ==
سەرۆک کۆماری ئێستای ڕووسیا "«دیمیتری مێدڤیدێف"» ە. بەڵام سەرۆک وەزیران [[ڤلادمیر پوتین]]، دەسەڵاتداری راستەقینەی ڕووسیایە.
سیاسەتی ئێستای ڕووسیا بریتیە لە ھاوکاری و خۆ نزیککردنەوە لە رۆژئاواو رەواندنەوەی ناکۆکیەکانی نێوانیان. بەڵام پەلھاوێشتنی ناتۆ بەرەو رۆژھەڵات و
بە رەسمی ناسینی کۆسۆڤۆ لە لایەن رۆژئاواوە کاریگەری نیگەتیڤی ھەبووە لەسەر پەیوەندییەکانی نێوانیان. لەم دوایانەشدا شەڕی ڕووسیا و جۆرجیا ئەوەندەی
Line ٩٧ ⟶ ٩٨:
بە نیوەروتی وێنە دەگرێ و باکی نیە لەوەی کە لە راگەیاندنەکاندا بڵاو بێتەوە. پۆتن متمانەی بە خۆی ھەیە و یەکێک لەو سەرۆکانەی جیھانە کە جاربەجارجلوبەرگی رەسمی لەبەرناکات، لە پەیوەندییە دیپلۆماتییەکانیدا بۆینباخ نابەستی و جاری واش ھەیە کە جاکەتەکەی دەدات بەسەر شانیدا. ئەمەش ئەو پیاوەیە کە بوەتە پاڵەوانی سەردەمی بوژانەوەی ڕووسیا.
پۆتین لەبارەی شۆڕشی سووریاوە ووتی دەبێ تەنیا گەلی سووریا بڕیاردەر بێ نابێ ھیچ ھێز و لایەنێ دژیان بوەستێت ھەر بۆیەش ڕووسیا لە ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرووەکاندا ڤیتۆیی خۆی بەکارھێنا دژی ھێرشکردنە سەر سووریا.
[[پەڕگە:RussianBear.JPG|thumb|هاندەرانیھاندەرانی هەڵبژاردەیھەڵبژاردەی تۆپی پێی ڕووسیا لەیاریەکی تۆپی پێ]]
 
== وەرزش لە ڕووسیا ==
Line ١٠٧ ⟶ ١٠٨:
ھەردەم لە گۆڕانکاری بوو بۆیە گرنگی ھوونەر کەمترە لەوڵاتانی تر بەڵام لەدوای بلۆکی سۆشیالستی و نەمانی یەکێتی سۆڤیەتی ھاتنی دیموکراسیەت بۆ
ڕووسیا تا ڕادەیەکی باش لە ئێستا دا گرنگی بە بواری ھوونەر دەدرێت بەتایبەتی ڕەوتی سینەما و گۆرانی
 
== سەرچاوەکان ==
{{سەرچاوەکان}}
 
== بەستەرە دەرەکییەکان ==
* [http://radionawa.com/Detail.aspx?id=78&LinkID=74 داستانی بوژانەوەیەک لە دوای روخان: سیمای سیاسی ڕووسیای فیدراڵ]- [[ڕادیۆ نەوا]]
 
== سەرچاوەکان ==
{{reflist}}
 
{{کۆڵکە}}
{{دەوڵەتانی ئەورووپا}}
{{وڵاتەکانی ئاسیا}}
{{کۆڵکە}}
 
[[پۆل:دەوڵەتانی ئەندامی نەتەوە یەکگرتووەکان]]