گالیلێو گالیلەی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

| وێنە = Galileo.arp.300pix.jpg

| قەبارەی وێنە = =

| شوێنی لەدایکبوون = [[فلۆڕەنس]]، [[ئیتاڵی]]

| ڕێکەوتی مردن = {{death date and age|df=yes|١٦٤٢|١|٨|١٥٦٤|٢|١٥}}

| شوێنی مردن =[[تووسکانی]]، [[ئیتاڵی]]

| ھۆکاری مردن = =

| شوێنی گۆڕ =

| نیشتەجێ =

| نەتەوە =ئیتاڵییان

| ناوەکانی تر =

| نەژاد = =

| ھاووڵاتی =

| ڕادەی خوێندەواری =

| دایەن =

| پیشە = =

| ساڵانی چالاکی =

| شار = =

| دارایی =

| باڵا =

| کێش =کاتۆلیک

| ناسراو بە ھۆی =وتنی ناوەندی جیھان نەبوونی زەوی

| سەرناو =

| وادە =

| پێشوو =

| جێگر =

| حیزب =

| بەرانبەرەکان =

| ئایین = =

| ھاوسەر =

| منداڵەکان =

| دایک و باوک =

| خزمەکان =

| پەیوەندیەکان =

| خەڵاتەکان =

| واژوو =Galileo_Signature.svg

| ماڵپەڕ =

| پەراوێزەکان =}}

'''گالیلێو گالیلەی''' (لەدایکبوون[[١٥یلەدایکبوون١٥ی شوبات]]یشوباتی [[١٥٦٤]] - کۆچی دوایی [[٨ی کانوونی دووەم]]ی[[١٦٤٢]]دووەمی١٦٤٢) [[بیرکار]]، [[ئەستێرەناس]]، [[فەیلوسووف]] و زانیاری بواری [[فیزیک]]، خەڵکی [[ئیتاڵی]]، کە دەورێکی گرینگی ھەبوو لە [[شۆڕشی زانستیی]] لە [[ئەوڕووپا]]دا. دەستکەوتە بەنرخەکانی باشترکردنی [[چاوگێڕ]] ([[تەلەسکۆپ]]) و ڕوانینە ئەستێرەناسییەکان، پاڵپشتی لە [[تیئۆریای کۆپێرنیکیسم]]. گالیلێو بە ناوی «باوکی ئەستێرەناسی مۆدێڕن»، «باوکی زانستیا فیزیای مۆدێڕن»، «باوکی زانست» و «باوکی زانستی مۆدێڕن» دەناسن. بەڵام بە باوەڕی گشتیی، گالیلێو تەنانەت ئەگەر ھیچ یەک لەمانە نەبێت، بۆ ھاتنە دونیای [[زانستی مۆدێڕن]]، پێویست بووە.

پشتیوانی کردن لە [[تیئۆریای کۆپێرنیک]]، ئەویش کاتێک کە ژمارەی ھەرە زۆری فەیلەسووفەکان و ئەستێرەناسەکان لەسەر بڕوای ناوەندی جیھان بوونی زەوی سووربوون (یا وایان نیشان ئەدا کە ھەن)، بووە ھۆی کێشە بۆی. دوای ساڵی [[١٦١٠]] دەربڕینی بیر و ڕای خۆی سەبارەت بە «خۆر سەنتەری جیھان» بوون بووە ھۆی دژایەتی تاڵی فەیلەسووفان و کەسایەتییە ئایینییەکان لەگەڵیدا و ھەتا پێش ساڵی [[١٦١٥]]،١٦١٥، بۆ دووجار بانگێشتیان کرد بۆ «[[دادگای کۆڵینەوەی بیر و ڕا]]» کە لەو سەردەمەدا زۆر باو بوو. ئەگەرچی لەوانەدا بە بێتاوانیان زانی، بەڵام [[دێری کاتۆلیک]] لە [[١٦١٦]] ڕای گەیاند تیئۆریای خۆر ناوەڕاستبوونی جیھان بە تەواوی ھەڵەیە و دژی پەرتووکی پیرۆزی [[ئەنجیل]]ە. گالیلێو ھەڕەشەی لێکرا کە پاڵپشتی خۆی لەوە ھەروەک بەڵێنی دابوو کۆتایی بێنێت. کاتێ دواتر لە بەناوبانگترین بەرھەمی نووسینی خۆیدا لەو بڕوا پشتیوانی کرد، کە لە [[١٦٣٢]] بڵاوکرایەوە، دیسان بۆ [[دادگای کۆڵینەوەی بیر و ڕا]] برا و بە تاوانبار بە کفر و وەرگێڕان لە ئایین تاوانبارکرا؛ بۆ زۆرەملی ئەو وتەیان پێ وەرگرتەوە و تا دوایین ڕۆژەکانی تەمەنی لە ماڵەکەی خۆیدا، لە ژێر چاودێری بوو. لە ساڵی [[١٦٤٢]] لە تەمەنی حەفتاوحەوت ساڵیدا کۆچی دوایی کرد.

{{تووڵی دەروازە|گەردوون|زانست|ژیاننامە|فەلسەفە|فیزیک}}