|
[[پەڕگە:ICPMS_Thermo_torch_1.JPG|چەپ|وێنۆک|260x260پیکسڵ|گڕی ئاگرین تایبەت بە ICPMS بۆ بەرهەمبەرھەم هێنانیھێنانی پلازما لە گازی ئارگۆن]]
'''شەبەنگ پێوی بارستایی پلازمای جوت کراوی سەپێنەر''' (بە ئینگلیزی: Inductively coupled plasma mass spectrometry یا بە کورتی ICP-MS) جۆرێکە لە [[شەبەنگپێوی بارستایی]] کە بۆ لێکۆڵینەوە لە بڕ و جۆری کانزاکان و هەندێھەندێ لە ناکانزاکان بەکاردێت. ئەم جۆرە ئامێرانە لە توانایان دا هەیەھەیە تا چڕی ١٠<sup>١٥</sup> (ppq کورت کراوەی part per quadrillion) لە ماددە بپێوێت. خێرایی و هەستیاریھەستیاری ئەم ئامێرە وای لێکردوە کە زۆر بابەتی کیمیای شیکردنەوە و زۆرێ لە بابەتە تەئلیلیەکانی تر بەکار بێت.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Inductively_coupled_plasma_mass_spectrometry</ref>
== شێوەی ئیش کردن ==
==== گازی ئارگۆن ====
لە ICP-MS سەرچاوەی دروست کردنی [[ئایۆن]]، بریتیە لە پلازمای گازی [[ئارگۆن]] کە پلەی گەرمیەکەی دەگاتە ٨٠٠٠ کلڤن. سەرەتا پلازما بە هۆیھۆی مەشعەلێک لە جنسی کوارتز بەرهەمبەرھەم دەهێنرێتدەھێنرێت. پاشان نمونەی تاقی کردنەوەکە بە شێوەی تۆزکراو دەپڕژێنرێت و بە هۆیھۆی بەر کەوتنی بەو پلازمایەوە دەبێ بە ئایۆن.{{Ltr}}(M → M<sup>+</sup> + e<sup>-</sup>){{کۆتایی}}بەکار هێنانیھێنانی گازی ئارگۆن بە دوو هۆکارھۆکار دێت: ئەکەم بە هۆیھۆی فراوانی گازی ئارگۆن کە هەرزانترەھەرزانترە لەو گازانەی کە لە کۆتا کۆڵۆمی خشتەی توخمە کیمیاییەکان (ناسراو بە گازەکانی نۆبڵ) نوسراوون. هەروەهاھەروەھا ووزەی یەکەم '''[[ووزەی ئایۆنی]]''' بەرزترە لە توخمەکانی وەک [[ھیلیۆم|هێلیۆمھێلیۆم]]، [[فلۆر]]، و [[نیۆن]]. کەواتە پلازمای گازی ئارگۆن خێراتر و ئاسانتر دەتوانێت ئەلێکتڕۆنێک لە ماددەی نمونە وەرگرێت و بیکات بە [[ئایۆن]]. لەم شێوەیەش دا ئایۆنی ماددەی کانزایی زیادتر دەتوانن لە ناوەندەکەدا بمێننەوە.<ref>https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B7%DB%8C%D9%81%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C_%D8%AC%D8%B1%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C</ref>
==== لەیزەر ====
بە گشتی بۆ بە ئایۆن کردنی نمونە کانزاییەکان سود لە [[لەیزەر]] وەردەگیرێت. لەم تەکنیکەش دا نمونەکە پێویستە لە شێوەی هەورێکھەورێک لە دەنکۆڵەی زۆر وورد بپڕژێنرێنە ناو پلازما.
==== بەهەڵمبەھەڵم بوون ====
تەکنیکێکی تر بریتیە لە بە هەڵمھەڵم کردنی ماددەکە بۆ ئەوەی ئاسان تر ئاڕاستە بکرێ بۆ ناو پلازماکە.
=== جیاکردنەوە ===
بە مەبەستی دروست کردنی پەیوەندی لە نێوان بەشی پلازما و بەشی شەبەنگ پێوی بەرستایی، پێویستە ئایۆنەکانەکانی نمونەکە بە ناو جیاکەرەوەیەک دا تێ بپەڕن کە تیرەکەی دەگاتە نزیک ١ تا ٠،٤ میلیمەتر. بۆ ئەم مەبەستەش پێویستە بۆشاییەکی گونجاو فەراهەمفەراھەم بکرێت بۆ ئەوەی ئایۆنەکان داخڵ بەم تیوبە ببن.
پێش جیاکردنەوەی بارستایی، پێویستە ئایۆنە موجەبەکان (کە بە هۆیھۆی پلازماکەوە بەرهەمبەرھەم هاتوونەھاتوونە) جیا بکرێنەوە لەو گەردە بێ بارگانە. بۆ ئەم مەبەستەش دوو شێوە ئیش کردن هەیەھەیە:
١) بەکار هێنانیھێنانی خانەیەک کە بە هۆیھۆی بەرکەوتنەوە کارلێک دەکات بە شێوەیەک کە ئەم خانانە وەک فیلتەرێک کار دەکەن بۆ تێپەڕینی تەنهاتەنھا ئایۆنە موجەبەکان.
٢) بە کار هێنانیھێنانی ناوەندی کارلێک. لەم شێوەیەدا بە بەکار هێنانیھێنانی گازی کرلێک کەر وەک ئۆکسیجن و هێلیۆمھێلیۆم ڕێگری دەکەن لەو بەشەیەی کە پێویست ناکات لە نمونەکەدا بمێنێت.
=== پێوانە کردن ===
ئایۆنە موجەبەکان لە سەر ئەساسی نسبەی بارستایی لەسەر بارگە (m/z) جیادەکرێنەوە و پاشان بە هۆیھۆی پڕۆسەی فۆتۆکارەبایی دەبینرێنەوە. بە هۆیھۆی کۆمیۆتەرێکەوە داتای بەدەست هاتووھاتوو شی دەکرێتەوە.
== بە کار هێنانیھێنانی لە تەکنەلۆژیای نانۆ ==
بە هۆیھۆی ئەم ئامێرەوە دەشێ لە یەک کاتدا چەندین توخم دیاری بکرێت. هەرھەر وەهاوەھا زۆر هەستیارەھەستیارە و بچوکترین بڕ دەدۆزێتەوە. یەکێک لە بە کارهێنانەکانیکارھێنانەکانی بۆ تەنۆلکە نانۆییەکانە.
{{تووڵی دەروازە|کیمیا|فیزیک}}
== سەرچاوەکان ==
<references />
| 