جەنگی بۆسنیا و ھەرزەگۆڤینا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

=== جەنگی بۆسنیا (١٩٩٢ - ١٩٩٥١٩٩٢–١٩٩٥) ===

{{Legend|#60A040|[[بۆسنیایەکان]]}}{{Legend|#006080|[[کرواتیەکان]]}}{{Legend|#E02000|[[سربیەکان]]}}لایەنە سیاسیەکان لە ھەڵبژاردنی ١٩٩٠پەرلەمانی وڵاتیان بۆ سێ بەشی ڕەگەزی و ئاینی دابەشکرد ھەرسێکیشیان یەکیان گرت بۆ دەرکردنی شیوعیەکان لەدەسەڵات. لەم ساتەدا کرواتیەکان بانگی ئازادی خۆیان دا لە [[یەکێتیی سۆڤیەت|یەکێتی سۆڤیەت]] کە دواتر سلۆڤینیاش سەربەخۆیی خۆی ڕاگەیاندڕاگەیاند، ،بۆسنیابۆسنیا و ھەرزەگۆڤینا ویستی ھەمان ھەنگاو بھاوێژێت بەڵام تووشی جەنگێکی خوێناوی بوویەوە لەلایەن ھەرسێ بەرەی پەرلەمانیەوە. جیاکاریەکان زوو پەرەیان سەند سربیەکان داوای چوونە ناو یەکێتی یوگسلاڤیایان دەکرد کرواتیەکانیش داوای لکاندنیان بە کۆماری کرواتیا دەکرددەکرد، ،بەھۆیبەھۆی ناکۆکیەوە پەرلەمانتارە سربیەکان (پارتی دیموکراتی سربیا)(٢٤ئۆکتۆبەری٢٤تشرینی یەکەمی ١٩٩١)لەپەرلەمانی ناوەندی کشانەوە و پەرلەمانێکی سەربەخۆیان درووستکرد بەناوی ئەنجومەنی نیشتمانی سربیەکانی بۆسنیا و ھەرزەگۆڤینا ئەم پەرلەمانەی سربیەکان لە ١٩٩٢کۆماری سربیایان ڕاگەیاند. ھەروەھا (یەکێتی دیموکراتی کرواتی) لە ١٨نۆڤەمبەری١٨تشرینی دووەمی ١٩٩١کۆمەڵگەی کرواتی بۆسنیا و ھەرزەگۆڤینایان ڕاگەیاند و سووپایەکی تەواویان بۆ دامەزرا بەناوی ئەنجومەنی بەرگری کرواتی . ھەردوو ھەرێمیش لەلایەن دادگای باڵای دەستورە ڕەتکرانەوە لە ١٤سێپتێمبەری١٤ئەیلوولی ١٩٩٢

بۆسنیا و ھەرزەگۆڤینا لە تشرینی یەکەم ١٩٩١سەربەخۆیی خۆی ڕاگەیاندڕاگەیاند، ،دواتردواتر لە ١٩٩٢گشتپرسی ئەنجامدا بۆ جیابوونەوەی لە یوگسلاڤیا کە زۆرینەی خەڵک دەنگی پێدا بەڵام سربیەکان ڕەتیانکردەوە و بەشداری دەنگدانیان نەکرد ت. دوای گشتپرسی سەربەخۆیی خۆیان ڕاگەیاند بەڵام ناکۆکی ناوەخۆیی دروستبوو کە دواتر جەنگی ناوەخۆیی لێکەوتەوە .

لەسەرەتای بەھاری ١٩٩١چەندین کۆبوونەوەی نھێنی ئەنجامدران لەنێوان فرانیۆ تودمان وسلۆبۆدان میلۆسیڤیچ لەبارەی دابەشکردنی بۆسنیا لەنێوان سربیا و کرواتیا کە بە ڕێککەوتنەکانی کارادۆردیڤۆ ناسراوەناسراوە، ،دوایدوای ڕاگەیاندنی سەربەخۆیی بۆسنیا و ھەرزەگۆڤینا سربیەکان ھێرشیان کردە سەر چەندین ناوچەی بۆسنیەکان،تابۆسنیەکان، تا گەیشتە ئەوەی حکومەت دەسەڵاتی بەتەواوی نەما لەوناوچانە . بەم جۆرە سربیەکان زۆرینەی ناوچە سربیەکانی داگیرکرد کە کەوتبوە سنوری بۆسنیا ،بۆسنیا، ھەرچی کرواتیەکانیش دەستیان گرت بەسەر ناوچەکانی تری بۆسنیا و ھەرزەگۆڤینا بەڵام بەشێوازێکی ناڕوون. کرواتیا تەنھا دەیویست سنوری ڕامیاری خۆی فراوان بکات لەسەر خاکی بۆسنیا.

دوای دانپێدانی نێودەولەتی بە بۆسنیا و ھەرزەگۆڤینا ھەوڵەکان چڕترکرانەوە بۆ دەرکردنی سووپای میللی یوگسلاڤی لەناوچە بۆسنیەکانبۆسنیەکان، ،بەڵامبەڵام چەکدارەکانی سووپای میللی یوگسلاڤی دەستیان لەچەک ھەڵنەگرت و چوون لەژێرناوی سووپای کۆماری سربیای بۆسنیا بەردەوام بوون و سوودیان لەکۆگای تەقەمەنیەکانی یوگسلاڤیا وەرگرت بۆ چاڵاکیە سەربازیەکانیان،جگەسەربازیەکانیان، جگە لەبەردەوامی ھاریکاریە ژێربەژێریەکانی کۆماری یوگسلاڤیا یەکگرتوو،کەدواتریەکگرتوو، کەدواتر لە ١٩٩٢ ھێرشێکی توندیان دەستپێکرد.

سەرەتا سربیەکان ھێرشیان کردە سەردانیشتوانە ناسربیەکان لە خۆرھەڵاتی بۆسنیا سەرجەم گوند و دێھاتەکانیان دەست بەسەرداگرت،پاشانبەسەرداگرت، پاشان بووە پێکدادان لەنێوان پۆلیس و ئەوھێزانە لەگەڵ تیپە چەکداریە میللیەکانی بۆسنیەکانبۆسنیەکان، ،لەئەنجاملەئەنجام زۆرینەی خانوو و کێلگەکان گریان تێبەردرا،زیاترتێبەردرا، زیاتر لە ٢،٢ملیۆن٢٬٢میلیۆن لەدانیشتوان ئاوارەبوونئاوارەبوون، ،زۆرینەیزۆرینەی دیلەکان لەچینی ئافرەتان بوون کە ڕووبەرووی کاری نەخوازراو و نایاسایی زۆر بوونەوە پیاوەکانیش لە کۆمەڵگا دێدەوانیەکان دەستبەسەرکرابوون.

نزیکەی ٢٠،٠٠٠تاوەکو٢٠٬٠٠٠تاوەکو ٥٠،٠٠٠ئافرەت٥٠٬٠٠٠ئافرەت دەستدرێژی جەستەییان کرایەسەر

لە ئەپریلی ٢٠١٠سەرۆکی کرواتیا ئیڤۆ یوسیبۆڤیچ بەفەرمی داوای لێبوردنی لەگەلی بۆسنی کرد کەبەشداربووە لەو جیاکاریە ڕەگەزی و گەوجی جەنگ لە بۆسنیا. دەقی وتارەکەی لەھۆلی پەرلەمانی سربیا پێشکەش کرد .

{| class="wikitable" style="float:rightleft;"

|+'''ژمارەی کوژراوان بەپێی ناوەندی توێژینەوە و بەڵگەنامەکان لە سرایڤۆ<br /><br />{{ھن}}{{ھن}}(لەجەنگی بۆسنیا)<br /><br />{{ھن}}{{ھن}}<small>(بەپێی راپۆرتی یۆنیۆی ٢٠٠٩ )</small>'''

| rowspan="4" |کۆی گشتی سەربازان

== بەستەرە دەرەکیەکاندەرەکییەکان ==