شارستانی قوروە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە
شائەمراز
ھێڵی ١:
{{زانیاریدانی نیشتنگە
| ناوی فەرمی = قوروهقوروھ
| ناوی خۆماڵی =
| ناوەکانی دیکە =
| جۆری نیشتنگە =[[شار]]
| وێنە = East of Kurdistan-Qurwe City.jpg
| قەبارەی وێنە =300px
| شرۆڤەی وێنە = =
| وێنەی نەخشە = =
| قەبارەی نەخشە = =
| شرۆڤەی نەخشە = =
| دەرزی نەخشە =Kurdistan
| شرۆڤەی دەرزی نەخشە = جێگەی لە [[کوردستان]]دا
| دەرزی نەخشە1 =نەخشە١ = Iran
| شرۆڤەی دەرزی نەخشە1 =نەخشە١ = جێگەی لە [[ئێران]]دا
|latd=35|latm=10|lats=|latNS=N
|longd=47|longm=48|longs=|longEW=E
| جۆری دابەشکراو = وڵات
| ناوی دابەشکراو = {{ئاڵا|کوردستان}} {{-}} {{ئاڵا|ئێران}}
| جۆری دابەشکراو1 دابەشکراو١ = [[پارێزگا]]
| ناوی دابەشکراو1 دابەشکراو١ = [[پارێزگای کوردستان]]
| جۆری دابەشکراو2 دابەشکراو٢ = [[شار]]
| ناوی دابەشکراو2 دابەشکراو٢ = قوروهقوروھ
| جۆری دابەشکراو3 =دابەشکراو٣ =
| ناوی دابەشکراو3 =دابەشکراو٣ =
| سەردێڕی دامەزران = =
| ڕێکەوتی دامەزران = ١٣٣٦
| دامەزرێنەر = =
| ھۆکاری ناونران =
| جۆری دەسەڵات = =
| حیزبی سەرۆک = =
| سەرناوی سەرۆک = =
| ناوی شارەوان = رهرھ زا حهحھ سهسھ ن بهبھ یگی
| سەرجەمی ڕووبەر کم٢ =۳۲٣٢ =٣٢٣٢
| بەرزایی م = ١٩١٥
| دانیشتووان لە = [[٢٠١١]]
|ژمارەی دانیشتووان = ١۴۰۱۹١١٤٠١٩١
| جۆری دانیشتووانناسی١ = زمان و ئایین
| سەرناوی١ دانیشتووانناسی١ = [[زمان]]
| زانیاریی١ دانیشتووانناسی١ = [[کوردی]] ([[سۆرانی]]) ، ([[کەلھوڕی]])
| سەرناوی٢ دانیشتووانناسی١ = [[ئایین]]
| زانیاریی٢ دانیشتووانناسی١ = [[سوننە|سوننی]] ([[شافعی]])[[شێعە]]
| جۆری کۆدی ناوچە = =
| کۆدی ناوچە = ٠٠٩٨٨٧
| ڕێکەوتی سەردان=
}}
 
'''شارستانی قوروە''' یان '''قەزای قوروە''' یەکێک لە شارستانەکانی [[ئوستانیپارێزگای کوردستان]]ە لهلھ [[خۆرهەڵاتیخۆرھەڵاتی کوردستان]] ناوەندەکەی شاری قوروەیە لهلھ نێوان دوشاری [[ھەمەدان]] و [[سنهسنھ دژ]] دەکەوێتە ٨٧ کیلومتری [[خۆرهەڵاتخۆرھەڵات]] شار [[سنهسنھ]] و76کیلومتریو٧٦کیلومتری [[خۆر نشین]] [[هەمەدانھەمەدان]] .وه وھ موودای هەتاھەتا تاران ٤٢٠ کیلومتره کیلومترھ.
 
== جوگرافیای ناوچەی قوروهقوروھ ==
شارستانی قوروهقوروھ بهبھ روبهروبھ ری ۳۲٣٠٣٢٣٠ کیلومتری چوارگۆشهچوارگۆشھ کەوتووتهکەوتووتھ باشووری رۆژهەلاتیرۆژھەلاتی ئوستانی (پارێزگای) کوردستان و هاوسنوورەھاوسنوورە لە گەڕ پارێزگاکانی [[هەمەدانھەمەدان]] لهلھ رۆژهەلاترۆژھەلات و[[کرماشان]] لهلھ باشوور . وقەزاکانی[[بیجار]] لهلھ باکوور و [[دێولان]] لهلھ رۆژئاواڕۆژاوا.
ئەم شارستانە
پێک هاتووهھاتووھ لەچووار بەخش (ناحیهناحیھ) ی ناوەندی/تەرواڵ (سرێش ئاوا)/دڵوەران (دڵبەران)/ [[چەرداوڕی]] (دزە).
 
ناوەندی شارستان شاری قوروه قوروھ. له٨٧لھ٨٧ کیلومتری سنهسنھ و٧٩کیلومتری هەمەدانھەمەدان. ٩٠کیلومتری بیجارو٨٦ کیلومتری سونقوڕ کولیایی و٣٢کیلومتری دێولان دایە .
 
ئەم ناوچەیە زیاتر دەشتە وتەختایی و لای باشووری زنجیرە چیاکانی بەۆر وپەریشانە وبەرزترین لووتکەکانێ بریتین لە [[بەۆر]] بە بەرزایی ٣٢٥٠ متر لە ئاستی زەریاوەوە. [[پەریشان]] ٣١٦٢ متر وە [[دەروازە ]] ٣١٦٨ متر کە نۆ مانگ لە ساڵ بەفر لوتکەیان دادەپۆشێ.
 
هەندێکھەندێک لهلھ چیاکانی تر ناویان بهبھ م جۆره یهجۆرھ یھ:
 
قهقھ ڵوەز /خەفارخان /شووانهشووانھ کەچەل /سیناوەن /خرسەرێ /هەفتھەفت سوواران / کۆلەوا /پەنجەلی /باش /لووجاڕ /کووچک چەرمێگ /براێم عەتار /کێوەرەش /بێ خەیرهخەیرھ / شانەوەرهشانەوەرھ /
 
[[دەشت]]ەکان یان هامارەکانھامارەکان بهبھ جۆرەی خوارهخوارھ وەن:
 
دەشتی چەرداوڕی .
 
دەشتی گەز گەز .
 
دەشتی قوروهقوروھ یان جنیان.
 
دەشتی گەنجی.
که به رزایی هه موویان لە ئا ستی زەریاوه زیاتر له ١٨٠٠ متره ھەر بەو ھۆیەش زستانی ساردە و ھاوینان فێنک.
رێژەی بارانبارین لەم ناوچەیه دەگاته ٣٨٠ میلیمتر له ساڵ کەزیاتربەشێوازی بەفر له وەرزی زستان وباران له وەرزی پاییز و بەهاره.
ئاوەکانی ئەم شارستانه له باشوور بەرەو باکوور ده ڕوات
 
کهکھ بهبھ رزایی ههھھ موویان لە ئا ستی زەریاوهزەریاوھ زیاتر لهلھ ١٨٠٠ متره مترھ ھەر بەو ھۆیەش زستانی ساردە و ھاوینان فێنک.
چۆمەکانی بریتین لە( چەم شوور) /(کوچکەره شه) ( تەڕوال) کەلە باکوورشارتانەوە دەچنە دەر و دەرژنه [[سپی ڕوو]] و زەریای [[کاسپین]] ( خەزەر)
رێژەی بارانبارین لەم ناوچەیهناوچەیھ دەگاتهدەگاتھ ٣٨٠ میلیمتر لهلھ ساڵ کەزیاتربەشێوازی بەفر لهلھ وەرزی زستان وباران لهلھ وەرزی پاییز و بەهارهبەھارھ.
 
ئاوەکانی ئەم شارستانهشارستانھ لهلھ باشوور بەرەو باکوور دهدھ ڕوات
== مێژووی ناوچه ==
له سه رده می ده ۆله تانی [[ئاسوور]] و [[مەد]] (ماد) به م مەلبەنده [[کیشا سوو]] گوتویانه که هێشتا شوێنەواری مێژویەکانی له گوندی [[ قەسڵان]] و باقی شوێنەکان ناوچەکه دیاره.
 
چۆمەکانی بریتین لە( (چەم شوور) /(کوچکەرهکوچکەرھ شهشھ) ( تەڕوال) کەلە باکوورشارتانەوە دەچنە دەر و دەرژنهدەرژنھ [[سپی ڕوو]] و زەریای [[کاسپین]] ( خەزەر)
پاش هێرشی عەرەب بوته بەشێک له جباڵ
 
== مێژووی ناوچهناوچھ ==
له ڕابردوودا بەو ناوچە ودوروو پشتی گوتوویانه [[ئه لی شوکور]] که له سه رده می( کڵۆڵ به یگی ئه رده لان ) له ساڵی ٦٢٩ کۆچی هه یڤی بووته بەشێک له [[ئیماره تی ئەردەڵان]] که به و ناوچەیه گوتویانه [[ئەسپەندئاوا]] .
لهلھ سهسھ ردهردھ می دهدھ ۆلهۆلھ تانی [[ئاسوور]] و [[مەد]] (ماد) بهبھ م مەلبەندهمەلبەندھ [[کیشا سوو]] گوتویانهگوتویانھ کهکھ هێشتاھێشتا شوێنەواری مێژویەکانی لهلھ گوندی [[ قەسڵان]] و باقی شوێنەکان ناوچەکهناوچەکھ دیارهدیارھ.
 
پاش هێرشیھێرشی عەرەب بوتهبوتھ بەشێک لهلھ جباڵ
له سه ر ردەمی ئیمارەتی ئاماڵاخانی (ئەمانوڵا خان) ئەردەلان گوندی [[ قەسڵان]] له ٨ کیلومتری باکووری قوروه بۆماوەیک بوو به ناوەندی ئیمارەتی ئەردەلان.
 
لهلھ ڕابردوودا بەو ناوچە ودوروو پشتی گوتوویانهگوتوویانھ [[ئهئھ لی شوکور]] کهکھ لهلھ سهسھ ردهردھ می( (کڵۆڵ بهبھ یگی ئهئھ ردهردھ لان ) لهلھ ساڵی ٦٢٩ کۆچی ههھھ یڤی بووتهبووتھ بەشێک له لھ [[ئیمارهئیمارھ تی ئەردەڵان]] کهکھ بهبھ و ناوچەیهناوچەیھ گوتویانهگوتویانھ [[ئەسپەندئاوا]] .
ماۆه یکیش به شێک بووه له ئوستانی پێنج م.
 
لهلھ سهسھ ر ردەمی ئیمارەتی ئاماڵاخانی (ئەمانوڵا خان) ئەردەلان گوندی [[ قەسڵان]] لهلھ ٨ کیلومتری باکووری قوروهقوروھ بۆماوەیک بوو بهبھ ناوەندی ئیمارەتی ئەردەلان.
له سالی ١٣٣٦ کۆچی هەتاوی له گەڵ ئیلاخ بوو به فەرمانداری( قەزای) قوروه له ئوستان (پارێزگای)کوردستان که له م دۆایی دا [[ئێلاخ]](لەیلاخ) له قوروه جیا بوتەوە و خۆی بووبە قه زای [[دێولان]]
(دێگۆڵان).
 
ماۆهماۆھ یکیش بهبھ شێک بووهبووھ لهلھ ئوستانی پێنج م.
== خه ڵک وجه ماوه ر ==
 
لهلھ سالی ١٣٣٦ کۆچی هەتاویھەتاوی لهلھ گەڵ ئیلاخ بوو بهبھ فەرمانداری( (قەزای) قوروهقوروھ لهلھ ئوستان (پارێزگای) کوردستان کهکھ لهلھ م دۆایی دا [[ئێلاخ]] (لەیلاخ) لهلھ قوروهقوروھ جیا بوتەوە و خۆی بووبە قهقھ زای [[دێولان]]
(دێگۆڵان).
 
== خهخھ ڵک وجهوجھ ماوهماوھ ر ==
لە ساڵی ٢٠٠٦دا ١٩٦٩٧٢ کەس دانیشتووی ھەبووە. پاش ئهئھ وەی کهکھ ناحیەی [[لەیلاخ]] یان [[دێولان]] بوو بهبھ قەزای جیاواز لە '''قەزای قوروە'''ژمارە ی دانیشتووانی دابەزی کە بە پێ سەرژمێری لە سالی ٢٠١١ دا ١٣٦٩٦١ کەس دانیشتووی '''قەزای قوروە''' وەن .
 
== زمان وئایین ==
زۆربەی خەڵکی ناۆچەکە [[کورد]]ن کە بە شێوەزارەکانی [[کوردیی ناوەندی]] (زیاتر لە رۆژئاۆ) و [[ کوردیی باشووری]] (زیاتر لە رۆژهەڵاترۆژھەڵات) قەزاکه قەزاکھ دەدۆێن.
هەروەهاھەروەھا خەڵکی شارۆچکەی [[قەلای ئەومەکی]] (قەلای عەبدوولمەلەکی) لهلھ لای شاری قوروهقوروھ بە شێوە زاراوەی [[هەورامیھەورامی]] دەدوێن.
 
زمانی [[تورکی]]ش لە هەندێکھەندێک ناوچەی باکووری ڕۆژھەڵاتی ئەم شارستانە رەواجی هەیهھەیھ. وەکوو خەلکی شارووچکەکان [[سرێش ئاوا]] و [[دڵوەران]] یان دڵبەران وهوھ گوندەکانی مالووجە و بەهارلووبەھارلوو و داشکەسان وەچەند بنەمالەیک لە نێو شار.
خەڵکی '''قەزای قوروە''' [[موسڵمان]] و لەسەر دو مەزھەبی [[سوننە]]ی (شافعی)و [[شیعە]]ی ( ئیمامی )ن.
 
خەڵکی '''قەزای قوروە''' [[موسڵمان]] و لەسەر دو مەزھەبی [[سوننە]]ی (شافعی) و [[شیعە]]ی ( ئیمامی ) ن.
وه هەر بەوهۆیەیش پێکەۆه ژیانی باشیان هه یه.بەجۆرێک کە ناتۆانی جیاۆازیکی ئەۆتو لە نێوان یاندا ببینی.
 
وهوھ هەرھەر بەوهۆیەیشبەوھۆیەیش پێکەۆهپێکەۆھ ژیانی باشیان ههھھ یهیھ. بەجۆرێک کە ناتۆانی جیاۆازیکی ئەۆتو لە نێوان یاندا ببینی.
==کەسایەتیه ناودارەکان==
هه ندیک له که سایه تیه ناوداره کانی ناوچه ی [[قوروه]] بریتین له [[عەبدالباقی خان چەرداۆری]] جوانێکی خەڵکی گوندی سوڵچە لەناوچەی چەرداوڕی نێوان قووروە وهەمەدان لەسەردەمی مەشرووتە دژ بە دەوڵەت شەڕی کردووە. [[میرزادەی عێشقی]] کوری حاج ئەولقاسمی کوردستانی شاعێریکی سەردەمی رەزا شا .عەرەبعەلی شروە.نەقاشی هاوچەرخ.رەزا هدایەت نەقاشی .
 
==کەسایەتیه کەسایەتیھ ناودارەکان ==
==ئا بوری==
ههھھ ندیک لهلھ کهکھ سایهسایھ تیهتیھ ناودارهناودارھ کانی ناوچهناوچھ ی [[قوروهقوروھ]] بریتین لهلھ [[عەبدالباقی خان چەرداۆری]] جوانێکی خەڵکی گوندی سوڵچە لەناوچەی چەرداوڕی نێوان قووروە وهەمەدانوھەمەدان لەسەردەمی مەشرووتە دژ بە دەوڵەت شەڕی کردووە. [[میرزادەی عێشقی]] کوری حاج ئەولقاسمی کوردستانی شاعێریکی سەردەمی رەزا شا . عەرەبعەلی شروە. نەقاشی هاوچەرخھاوچەرخ. رەزا هدایەتھدایەت نەقاشی .
 
== ئا بوری ==
باری ئابوری وه وھ. شارستانهشارستانھ زیاتر چاندن وکشتوکاله وکشتوکالھ
بهبھ رههرھھ مهمھ کانی زیاتر گهگھ نم /جۆ/ پهپھ تاتھ تاته(سێۆ زهزھ ۆینی)/وێنجهوێنجھ/ خهخھ یار/تهتھ ماتهماتھ/کوولهکوولھ کهکھ/لوبیا یهیھ.
 
ههھھ ر وا کان گای زۆری تێدایهتێدایھ شیاۆ ترینیان ئهئھ مانهمانھ ن: زێر/ئانتیموان/ئاسن/سسلیس/بهبھ ردی مهمھ ڕمهڕمھ ڕ-کریستال -چینی -گرانیت -مهمھ ڕ مهمھ ڕ یت
 
==شۆێنه گهشۆێنھ شتیاریهگھ شتیاریھ کان ==
حهحھ مام قهقھ سلان لهلھ شارهشارھ دێ قهقھ سلان
 
[[تەپە]] یان گردی قەسلان
Line ١٢٥ ⟶ ١٢٣:
تەپەمیری (تەپە مایی)
 
تەپەی پیرەژنهپیرەژنھ لهلھ نزیک شاروچکەی [[دیزەج]] بە کوردی [[دزهدزھ]]
 
فەراد تەراش لهلھ شارەدێ وەینسار
 
پردی فەرئاوا لهلھ گوندی فەرهادئاوافەرھادئاوا
 
سەراوی قوروهقوروھ لهلھ باشووری شار
 
چیای بەور وپەریشان کە بۆ شاخەوانەکان جێگەیکی دڵ رفێنە.
 
کانی شاپەسەن لهلھ داوینی چیای بەور کهکھ لهلھ ساڵی١٠١٩ کۆچی [[شاەعەباس]] سەفەوی بو شەڕ لهلھ گەڵ [[هەڵۆخانھەڵۆخان]] ئەردەلان لهلھ دوواییشدا [[نادر شا]] ی ئەفشار وهەروەهاوھەروەھا [[ناسرەدین شا]]ی قاجار هاتوونهھاتوونھ تهتھ سهسھ ر ئەو کانی یه یھ.
ههھھ ربهربھ و هۆیهھۆیھ شهشھ وهوھ بهبھ شا پهپھ سهسھ ن بهبھ ناو بانگ بووهبووھ.
 
[[باوهباوھ گوڕگوڕ]] یان [[بابە گوڕگوڕ]] کهکھ سهسھ رچاوەیکی ئاوی گوگردی یهیھ و ئاتەشفشانیکی کۆنەووخامووشهکۆنەووخامووشھ بەجۆرێک ئاوی زەرد رەنگ تێکەلاوی گاز بە بونیکی ناخۆش کە هۆکاریھۆکاری گوگردە لەزەوی دێتە دەرەوە بۆ ناخۆشی پێست باشە.
 
مەزارگەی ئیمام سەید جەلالەدین لهلھ گوندی [[باوهباوھ گوڕگوڕ]]
 
== هۆھۆ ز وتایفهوتایفھ کان ==
ھۆزە کوردەکان قوروە برێتین لە [[جاف]]/ شێخ ئیسماعیلی و [[کولیایی]] و [[چەرداۆری]] و [[گۆران]] تهتھ مهمھ رتوو زهزھ/ پرپێشە و [[گەرووس]] .
 
ههھھ روا لهلھ تایفهتایفھ تورکەکان [[بەهارلووبەھارلوو]]/ [[خۆاوەنەلی]] (خوودابەندەلو) ئە توانین ناۆبەرین.
 
== بەستەری دەرکی ==
* [https://web.archive.org/web/20110426050228/http://www.ghorveh.gov.ir/ ماڵپەڕی فەرمانداریی قوروە]
*[سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰،١٣٩٠، جمعیت تا سطح آبادی‌هاآبادی‌ھا بر حسب سواد» ‎(فارسی)‎. مرکز آمار ایران، ۱۳۹۰١٣٩٠. بایگانی‌شدهبایگانی‌شدھ از نسخهٔنسخھٔ اصلی در ۱۵١٥ نوامبر ۲۰۱۲٢٠١٢].
*[جو گرافیای پارێز گای کوردستان]
*[نهنھ خشهخشھ ی پارێزگای کوردستان/گیتاشناسی]
*[مێژووی مهمھ شاهیرشاھیر کورد /بابا مهمھ روخ رۆحانی]
*[مێژووی ئەردهئەردھ لان/مهمھ ستوورهستوورھ کوردوستانی]
*[حهحھ دیقهدیقھ ی ناسری/عهعھ لی ئهئھ بهبھ ر وهوھ قایع نگار]
 
{{کورت}}
Line ١٦٠ ⟶ ١٥٨:
{{کۆلکە}}
 
[[پۆل:شارستانی قوروە|شارستانی قوروە]]
[[پۆل:شارستانەکانی ئێران]]
[[پۆل:شارستانەکانی کوردستان]]