ھەسارە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دەربازدانی ٠ سەرچاوە و تاگکردنی ٣ بە مردوو) #IABot (v2.0
شائەمراز
ھێڵی ٢٥:
|}
 
[[پەڕگە:Terrestrial planet size comparisons.jpg|283px|وێنۆک|چەپ|هەسارەیھەسارەی کۆمەڵەی خۆری عەتارد، زوهرە،زوھرە، زەوی، وە مەریخ]]
[[پەڕگە:Planets2013.jpg|283px|وێنۆک|چەپ|هەمووھەموو هەسارەکانھەسارەکان بەرامبەر خۆر]]
 
'''ھەسارە''' یان '''ئەستێرەی گەڕۆک''' یان '''گەڕەستێر'''، (بە [[ئینگلیزی]]: Planet) [[تەنی فیزیکی|تەنێکە]] بە دەوری [[ئەستێرە|ئەستێرەیەکدا]] دەگەڕێت و لە خۆیەوە [[ڕووناکی]]ی نییە. لە [[کۆمەڵەی خۆر]]دا چەند ھەسارەیەک ھەیە وەکوو: [[بارام (گەڕەستێرە)|بارام]]، [[زەوی]] و ھتد.
ھێڵی ٣٤:
|+ ھێمای ھەسارەکان لە ٢٠٠٦- ئێستا
|- style="font-size:smaller; text-align:center;"
| ١<br/>{{ھن}}زاوە<br/>{{ھن}}[[File:Mercury symbol.svg|14px|{{unicode|☿}}]]|| ٢<br/>{{ھن}}ڤینۆس<br/>{{ھن}}[[File:Venus symbol.svg|14px|{{unicode|♀}}]]|| ٣<br/>{{ھن}}زەوی<br/>{{ھن}}[[File:Earth symbol.svg|10px|{{unicode|⊕}}]] || ٤<br/>{{ھن}}بارام<br/>{{ھن}}[[File:Mars symbol.svg|14px|{{unicode|♂}}]]|| ٥<br/>{{ھن}}ھورمز<br/>{{ھن}}[[File:Jupiter symbol.svg|14px|{{unicode|♃}}]]|| ٦<br/>{{ھن}}کەیوان<br/>{{ھن}}[[File:Saturn symbol.svg|14px|{{unicode|♄}}]] || ٧<br/>{{ھن}}ئورانوس<br/>{{ھن}}[[File:Uranus symbol.svg|14px|{{unicode|♅}}]] || ٨<br/>{{ھن}}نێپتۆن<br/>{{ھن}}[[File:Neptune symbol.svg|14px|{{unicode|♆}}]]
|}
 
== رێژەی گەڕەستێر لە گەلەستێرەی خۆمان ==
لە تازەترین لێدوانەکانی فەلەکناسانی پسپۆڕانی لە بواری دۆزینەوەی ھەسارە دەرەکییەکان دەربارەی ھەسارەکانی دەرەوەی سیستەمی خۆردا ھاتووە کەوا دەرەنجامی لێکۆڵینەوەو رووماڵکردنەکان لە رێگای تەلەسکۆبی ئاسمانی [[کێپلەر]] ی زۆر پێشکەوتوودا ئاماژە بە بوونی نزیکەی ٥٠ میلیارد ھەسارە دەدات، نەوەک لە گەردووندا، بەڵکو تەنھا لە نێو خودی گەلەستێرەمان (رێی کاکێشان) و لەنێو گەردوونیشدا نزیکەی ٢٠٠ میلیارد گەلەستێرە ھەیەو نزیکەی ٥٠٠ میلیۆن لەو ھەسارانە دەکەونە شوێن و ناوچەی ناسراو بە (ناوچە گەرمییە مامناوەندییەکان)، واتە رووی ئەو ھەسارانە نە زۆر گەرمن یان زۆر ساردن و بەمەش ئەگەرەکانی بوونی ژیان تێیاندا بەدوور نازانرێت.
ئەم لێدوانەی زانایان بە دۆزینەوە تازەکانی تەلەسکۆبی ئاسمانی [[کێپلەر]] ەوە پشت ئەستوور بووەو لەسەرووی ھەموو ئەو پسپۆڕانەش، سەرۆکی پڕۆسیسە زانستییەکانی [[تەلیسکۆپ]]ی ئاسمانی [[کێپلەر]] (ویلیام بوروکی) گوتوویەتی: "«لە دەستپێکدا زانایان دەستیان کردبوو بە ئەژماردنی ئەو ھەسارانەی کە لە ساڵی یەکەمی گەڕان و روماڵکردندا دۆزرابوونەوە، ئەوەش تەنھا لە ناوچەیەکی زۆر بچووکی دەستنیشانکراوی بۆشایی ئاسمانی نێو گەلەستێرەمان بوو، پاشان بەشێوەیەکی نزیککراوەیی یان پێشبینی بۆکراوی ئەگەری بوونی ھەسارەکان لەنێو تەواوی گەلەستێرەماندا ئەژمارکرا"»
تاوەکو ئێستا تەلەسکۆبی ئاسمانی [[کێپلەر]] ١٢٤٨ ھەسارەی دۆزیوەتەوە و٥٤ یان کەوتوونەتە نێو ناوچەی پلەی گەرمیی مامناوەندی.
بەو پێیە رەنگە بە شێوەیەکی رێژەیی ھەر ئەستێرەیەک دوو ھەسارەی بە دەوردا بخولێتەوەو رەنگە ھەندێکیشیان زیاتر لە دوو ھەسارە بەدەوەریاندا بخولێنەوەو لە نێو خودی گەلەستێرەشماندا نزیکەی ١٠٠ میلیارد ئەستێرە ھەیە، بەڵام ھەندێکی دیکە ئەم ژمارەیە بۆ ٣٠٠ میلیارد ئەستێرە مەزەندە دەکەن.
ھەردوو حاڵەت راستی بیرو بۆچوونی فەلەکناسی ناوداری کۆچکردوو [[کارل سەیگن]] مان دێنێتەوە یاد کە بەر لە چەندین ساڵ پێشبینی بوونی چەندین ھەسارەو بگرە شێوازی جۆراوجۆری ژیان و جیھانی دیکەی جگە لە زەوی لە نێو گەلەستێرەو گەردووندا کردبوو و ئێستاش بەشێک لەو پێشبینیانەی ھاتوونەتە دی.
 
== داتا و زانیاریەکانی هەسارەکانیھەسارەکانی کۆمەڵەی خۆر ==
داتا و زانیاریەکانی ھەسارەکانی [[کۆمەڵەی خۆر]]
 
'''تایبەتمەندی ھەسارەکان''':
داتا و زانیاریەکانی هەسارەکانی [[کۆمەڵەی خۆر]]
 
 
'''تایبەتمەندی هەسارەکان''':
{|class="wikitable" style="text-align:center"
|-
! ناوی هەسارە ھەسارە
! خوولگەی تەواو
! بەرە
! خوولگەی نیوە تیرەی بازنەیی ([[باڵانسی گەردوونی]])
! خوولگەی چەرخ (بە ساڵ)
! لاری لۆ هێڵیھێڵی یەکسانی لە رۆژەوە
! نا ناوەندی خوولگەیی
! سوورانەوە بە دەوری تەوەری خۆی (بە رۆژ)
! رێژەی مانگەکان لە دەوری هەسارە ھەسارە
! بازنە
! [[تەوشک]]
! جۆری هەسارەھەسارە
|-
| ([[زاوە]]) عەتارد
| ٠٬٣٨٢
| ٠,٣٨٢
| ٠٬٠٦
| ٠,٠٦
| ٠٬٣٩
| ٠,٣٩
| ٠٬٢٤
| ٠,٢٤
| ٣٬٣٨
| ٣,٣٨
| ٠٬٢٠٦
| ٠,٢٠٦
| ٥٨٬٦٤
| ٥٨,٦٤
|
| نیە
| نیە
| [[ھەسارەی بەردین]]
|-
| [[ڤینوس]]
| ٠٬٩٤٩
| ٠,٩٤٩
| ٠٬٨٢
| ٠,٨٢
| ٠٬٧٢
| ٠,٧٢
| ٠٬٦٢
| ٠,٦٢
| ٣٬٨٦
| ٣,٨٦
| ٠٬٠٠٧
| ٠,٠٠٧
| ٢٤٣٬٢
| ٢٤٣,٢
|
| نیە
| [[کاربۆن دووئۆکسید]] و [[نایترۆجین]]
| [[ھەسارەی بەردین]]
|-
| [[زەوی]]
| ١٬٠٠
| ١,٠٠
| ١٬٠٠
| ١,٠٠
| ١٬٠٠
| ١,٠٠
| ١٬٠٠
| ١,٠٠
| ٧٬٢٥
| ٧,٢٥
| ٠٬٠١٧
| ٠,٠١٧
| ١٬٠٠
| ١,٠٠
| [[مانگ]]
| نیە
| [[ئۆکسجین]] و [[نایترۆجین]]
| [[ھەسارەی بەردین]]
|-
| [[مەریخ]]
| ٠٬٥٣٢
| ٠,٥٣٢
| ٠٬١١
| ٠,١١
| ١٬٥٢
| ١,٥٢
| ١٬٨٨
| ١,٨٨
| ٥٬٦٥
| ٥,٦٥
| ٠٬٠٩٣
| ٠,٠٩٣
| ١٬٠٣
| ١,٠٣
| ٢
| نیە
| [[کاربۆن دووئۆکسید]] و [[نایترۆجین]]
| [[ھەسارەی بەردین]]
|-
| [[ھورمز]]
| ١١٬٢٠٩
| ١١,٢٠٩
| ٣١٧٬٨
| ٣١٧,٨
| ٥٬٢٠
| ٥,٢٠
| ١١٬٨٦
| ١١,٨٦
| ٦٬٠٩
| ٦,٠٩
| ٠٬٠٤٨
| ٠,٠٤٨
| ٠٬٤١
| ٠,٤١
| [[مانگەکانی ھورمز|٤٩]]
| [[بازنەکانی ھورمز|هەیتیھەیتی]]
| [[ھایدرۆجین]] و [[ھیلیۆم]]
| [[ھەسارەی گازی]]
|-
| [[کەیوان]]
| ٩٬٤٤٩
| ٩,٤٤٩
| ٩٥٬٢
| ٩٥,٢
| ٩٬٥٤
| ٩,٥٤
| ٢٩٬٤٦
| ٢٩,٤٦
| ٥٬٥١
| ٥,٥١
| ٠٬٠٥٤
| ٠,٠٥٤
| ٠٬٤٣
| ٠,٤٣
| [[مانگەکانی کەیوان|٥٢]]
| [[بازنەکانی کەیوان|هەیتیھەیتی]]
| [[ھایدرۆجین]] و [[ھیلیۆم]]
| [[ھەسارەی گازی]]
|-
| [[ئورانوس]]
| ٤٬٠٠٧
| ٤,٠٠٧
| ١٤٬٦
| ١٤,٦
| ١٩٬٢٢
| ١٩,٢٢
| ٨٤٬١
| ٨٤,١
| ٦٬٤٨
| ٦,٤٨
| ٠٬٠٤٧
| ٠,٠٤٧
| -٠,٧٢ ٠٬٧٢
| [[مانگەکانی ئورانوس|٢٧]]
| [[بازنەکانی ئورانوس|هەیتیھەیتی]]
| [[ھایدرۆجین]] و [[ھیلیۆم]]
| [[ھەسارەی گازی]]
|-
| [[نێپتۆن]]
| ٣٬٨٨٣
| ٣,٨٨٣
| ١٧٬٢
| ١٧,٢
| ٣٠٬٠٦
| ٣٠,٠٦
| ١٦٤٬٨
| ١٦٤,٨
| ٦٬٤٣
| ٦,٤٣
| ٠٬٠٠٩
| ٠,٠٠٩
| ٠٬٦٧
| ٠,٦٧
| [[مانگەکانی نێپتۆن|١٣]]
| [[بازنەکانی نێپتۆن|هەیتیھەیتی]]
| [[ھایدرۆجین]] و [[ھیلیۆم]]
| [[ھەسارەی گازی]]
|}
 
== پێشانگا ==
 
==وێنەی هەسارەکان==
<gallery>
پەڕگە:Mercury in color - Prockter07-edit1.jpg|وێنۆک|[[زاوە]]
Line ١٧٨ ⟶ ١٧٥:
پەڕگە:OSIRIS Mars true color.jpg|[[بارام (گەڕەستێرە)]]
پەڕگە:Saturn during Equinox.jpg|وێنۆک|[[کەیوان]]
پەڕگە:Jupiter by Cassini-Huygens.jpg|وێنۆک|[[هورمزھورمز]]
پەڕگە:Uranus2.jpg|وێنۆک|[[یۆرانۆس]]
پەڕگە:Neptune - Voyager 2 (29347980845) flatten crop.jpg|وێنۆک|[[نێپتۆن]]
Line ١٨٤ ⟶ ١٨١:
 
== سەرچاوەکان ==
* [https://www.iau.org/| فەلەکناسانی نێودەوڵەتی]{{بەستەری مردوو|url=https://www.iau.org/%7C |date=کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ }}
* [https://exoplanets.nasa.gov/| ماڵپەری ناسا]{{بەستەری مردوو|url=https://exoplanets.nasa.gov/%7C |date=کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ }}
* [https://www.co-intelligence.org/newsletter/comparisons.html|جیاوازی قەبارەی هەسارەکانیھەسارەکانی کۆمەڵەی خۆر لەگەر خۆر]{{بەستەری مردوو|url=https://www.co-intelligence.org/newsletter/comparisons.html%7C%D8%AC%DB%8C%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C7Cجیاوازی |date=کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ }}
{{کۆلکە}}
 
{{تووڵی دەروازە|گەردوون}}
{{گەردوون-کۆلکە}}
 
 
[[پۆل:ھەسارەناسی]]