دینەمۆ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دروست کراو بە وەرگێڕانی پەڕەی «Alternator»
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد وەرگێڕی ناوەڕۆک وەرگێڕی ناوەڕۆکی ٢
دروست کراو بە وەرگێڕانی پەڕەی «Alternator»
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد وەرگێڕی ناوەڕۆک وەرگێڕی ناوەڕۆکی ٢
ھێڵی ١:
 
[[File:Gorskii_04414u.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Gorskii_04414u.jpg|ڕاست|وێنۆک|200x200پیکسڵ|سەدەی بستەم ئەو دینەمۆیە دروستکرا لەلایەن گانز لە ١٩٠٩ز لە بودەپێست لە هەنگاریا کە لە هۆلی بەرهەمهێنانی وزەی کارەبایە کە یەکیکەیەکێکە لە گەورەترین وێستگەی هایدرۆلیکی.]]
دینەمۆ بەکاردێ بۆ بەرھەم ھێنانی کارەبا کە وزەی میکانیکی دەگۆرێت بۆ کارەبایی لەسەر شێوەی تەزووی گۆراو (AC) بەھۆی تێچویەکەی و سادەیەکەیەوە زۆربەی دینەمۆکان بەکارھێنانیان بە شێوەی بواری موگناتیسی بازنەییە لەگەڵ ئارمێنچەری نەجوڵاو . ھەندێک جار دینەمۆی راست یان ئارمێنچەری خولاوە لەگەڵ بواری موگناتیسی نەجوڵاودا بەکاردێت .
 
ھێڵی ٨:
 
== مێژوو : ==
[[File:Ames_Colorado_generator_alternating_current_power_plant_1891_Gold_King_Mine.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ames_Colorado_generator_alternating_current_power_plant_1891_Gold_King_Mine.png|ڕاست|وێنۆک|ئەم مەکینە بەکارهاتوە وەک دینەمۆ بۆ بەرهەمهێنانی ٣٠٠٠ ڤۆلتیە بە ١٣٣ هێرتز یەک، بەیەک خەتی تەزوو گۆڕاو . ]]
سیستەمی بەرهەمهێنانی تەزووی گۆڕاو ناسێنرا لە سادەترین شێوە لە دۆزینەوەی هاندەری موگناتیسی لە تەزووی کارەبایی لە ساڵی ١٨٣٠ز . خولانەوەی دینەمۆ بە ئاسایی تەزووی گۆڕاو بەرهەم دەهێنێت بەڵام ماوەیەکی کەم بۆ ئەوە بەکاردەهات ، بۆیە بە ئاسایی دەیانگۆری بۆ تەزووی نەگۆر بەهۆی تەزوو گۆرەر (commutator) لە ناو جێنەرەیتەر.
 
ھێڵی ١٧:
لە کۆتایی ١٨٧٠ز بینرا پێشەکی یەکەم  سیستەمی کارەبایی قەبارە گەورە لەگەل بەشە سەرەکیەکانی بەرهەمهێنان بۆ وزەدان بە گلۆپە چەماوەکان کە بەکاردەهاتن بۆ روناککردنەوەی شەقامەکان، و حەوشەی کارگەکان یان ناوەوەی کۆگا گەورەکان . هەندیک لەوان وەک گلۆپی چەماوەی یابلۆچ کە بەرهەمهات لە سالی ١٨٧٨ز کە باشتر کاری دەکرد بە تەزووی گۆراو ،و پێشکەوتنەکانی سیستەمی بەرهەمهێنانی سەرەتایی تەزووی گۆراو لەگەل بەکارهێنانی یەکەم وشەی دینەمۆ. پشتگیریکردنی ریژەیەکی گونجاوی ڤۆلتیە لەڕێگەی بەشی بەرهەمهێنان  لە سیستەمە سەرەتایانەی کە بە ڕێگەدان بەسەرەوە لە کارامەیی ئەندازیاری بۆ خستنەسەری ئەرک (riding the load). لە سالی ١٨٨٣ز گانز(Ganz) کە جێنەرەیتەری ڤۆلتیەی نەگۆڕی داهێنا کە دەیتوانی ڤۆلتیەیەکی ئاشکرا بدات بە فەرامۆشکردنی نرخی راستەقینەی ئەرک.
 
لە پێشەکی ترانسفۆرمەرەکان (transformers) لە ناوەراستی ١٨٨٠ز کە بۆوە پێشەنگ بۆ بڵاوکردنەوە بە بەکارهێنانی تەزووی گۆراو ، و بەکار‌هێنانی لە دینەمۆکان کە پێویستیان پێبێت . پاشان سالی ١٨٩١ز دینەمۆ فرە خەتیەکان بەرهەمهێنران بۆ پشتگیریکردن لە سەرچاوەی تەزوو لە چەندین خەتی جیاواز. دینەمۆکانی دواتر وا بەرهەمهێنران کە بۆ هەمەجۆر لە لەرەلەری تەزووی گۆراو ، کە لەرەلەر لە نیوان ١٦ بۆ ١٠٠ هێرتز ببێت ، کە بەکار دەهاتن لە گلۆپە چەماوەکان  و گلۆپە بریقەدار و درەوشاوەکان  و مۆتۆرە کارەبایەکان. بەتایبەتی لەرەلەری رادیۆیی گۆراو  پەرەی پێدرا  وەک شەپۆلی درێژی رادیۆیی گوێزەرەوە لە دەوروبەری جەنگی جیهانی یەکەم وە کەمێک بەکارهات  لەویستگەیلەوێستگەی بەرزی تاوانایتوانای بروسکەیی بێتەل پێش ئەوەی لوولە بۆشایە گوێزەرەوەکان شوێنیان بگرنەوە.  
 
== بنچینەی کارکردنی : ==
[[File:Alternator_1.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Alternator_1.svg|وێنۆک|هێڵکاری سادەی دینەمۆ لەگەل ناواخنی موگناتیسی خولاوە(rotor) و بەشی جێگیر(stator).وە پێشاندانی تەزووی بەرهەم هاوتوو لەناو بەشی جێگیر بەهۆی خولانەوەی بواری موگناتیسی خولاوە. ]]
جووڵەی کارەبایی پەیوەندی هەیە لەگەل بواری موگناتیسی گەشەسەندوو  کە پێی دەگوتری هێزی جولەی ئەلیکترۆنەکان (EMF) لە هاوکیشەی فارادای .ئەو(EMF) پێچەوانەیە کە جەمسەرگیرە  بۆیە کاتێک دەجوڵێت لە ژێر جەمسەری بواری موگناتیسی بە پێجەوانەی جەمسەرەکان دەبێت .بە شێوەیەکی گشتی خولانەوەی موگناتیس پێی دەگوترێ خولاوە (rotor) کە دەخولێتەوە لەناو بەشی جێگیری گەیەنەری کۆیل کە ناوواخنیناواخنی ئاسنە . ئەو بوارە گەیەنەرە کە دەبڕێت کە دەبێتەهۆی بەرهەمهێنانی (EMF)کە وەک خستنە سەری میکانیکیانە هۆکارێکە بۆ سوراندنەوەی خولاوە (rotor).
 
بواری موگناتیسی خولاوە دەبیتەهۆی دروستکردنی ڤۆلتەیەی تەزووی گۆراو.لە کاتێکدا تەزوو لە ناو پێچە جێگیرکراوەکان دەگۆڕێت لەگەل شوێنی پارچە خولاوەکە، دینەمۆ هاوکات جێنەرەتەریشە.
ھێڵی ٢٧:
بواری موگناتیسی خولاوە بەرهەمدێت لە موگناتیسە هەمیشەیەکان ،یان لە لایەن بواری کۆیلی موگناتیسی کارەبایی.دینەمۆ خۆبزوێنەکان پێچ خولاوەکان بەکاردێنن کە رێگا دەدەن بە کۆنترۆلکردنی بەرهەم هێنانی ڤۆلتیەی دەستکەوتوو لە دینەمۆکان بە گۆرینی نرخی تەزوو لە بواری پێچەکانی خولاوە. مەکینە موگناتیسە هەمیشەیەکان بە دوورن لە لەدەستدان بەهۆی موگناتیسبونەوەی لەناو خولاوەکە. بەلام دیاریدەکرێت بەهۆی قەبارە و نرخی مادەی موگناتیسی. لەو کاتەی بواری موگناتیسی هەمیشەیی جێگیرە  ئەوا تێرمینال ڤۆلتیە راستەوانە دەگۆرێت لەگەل خێرایی خولانەوەی جەنەرەیتەر .ئەو فەحمانەی ناو جەنەرەیتەری تەزووی گۆراو قەبارەیان گەورەترە لەوانەی کە بەکاردێن لەناو بەکارهێنانە خۆبزوینەکان.    
 
ئامێری کۆنترۆلکردنی ڤۆلتیەی ئۆتۆماتیکی کۆنترۆلی بواری تەزوو( field current) دەکات بۆ پارێزگاریکردن لە ڤۆلتیەی جێگیرجێگیری بەرهەم هاتوویهاتوو. ئەگەر ڤۆلتەی بەرهەم هاتوو لە کۆیلی جێگیری ئارمێچەر کەم بوو ئەوا دەبیتەهۆی داواکردنی بەمەش تەزووی زیاتر دەچێتە ناو کۆیلی خولاوە بەناو ڤۆلتیە راستکەرەوە ((VR)voltage regulator). ئەو زیادبونەی لە بواری موگناتیسی چواردەوری کۆیلەکان پەیدادەبێت زیادترەزیاترە لەو ڤۆلتیەی ناو کۆیلی ئارمێچەر.بەم جۆرە ڤۆلتیەی بەرهەم هاتوو دەگرێتەوەدەگەرێتەوە سەر هەمان نرخی سەرەتایی خۆی.
 
دینەمۆکان بەکاردێن لە بەشی گرینگی وێستەگەکانی بەرهەمهینانی وزە هەروەها بۆ کۆنتڕۆلکردنی بواری تەزوو بۆ رێکردنەوەی وزەی پەرچدراوە، و یارمەتیدەرە بۆ جێگیرکردنی سیستەمی وزە دژی کاریگەریەکانی هەڵە لەناکاوەکان .بەزۆری سێ جۆر لە پێچی جێگیر دادەنرێت کە پارسەنگی بواری موگناتیسی خولاوە دەکات کە سێ خەت تەزوو بەرهەم دەهێنێت.