ڤۆیجر ١: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary |
Aram (لێدوان | بەشدارییەکان) شائەمراز، تاگی شێواز |
||
ھێڵی ١:
{{شێواز}}
[[پەڕگە:Voyager spacecraft.jpg|وێنۆک|ڤۆی ئەگێڕ١. گەشتکەر١]]
'''گەشتکەر ١''' (بە [[ئینگلیزی]]: voyager 1) کەشتیەکی گەردوونیە (بۆشایی ئاسمان) لە چارچێوەی بەرنامەی گەشتکەر،
رووەکەی جوانپۆشکرایە لەلایەن (Jet Propulsion Laboratory) تاقیگەی جوولاندنی فەرارە (ھەوا) کە کوورتکراوەی (JPL) کە سەر بە دەزگای [[ناسا]] ی
== درێژەی کارەکانی ئەو ئامێرە ==
Line ٧ ⟶ ٨:
=== ناردنی کەشتیەکە ===
▲ئەو ئامێرە لەلایەن ناساوە دروستکراوە، و لەلایەنی تاقیگەی جوولاندنی ھەوا جوان پۆش کرایە...
لە ٥ ئەیلولی سالی ١٩٧٧ ناسا ئامێری گەشتکەر١_ voyager1, ناردە دەرەوەی زەوی.
لە
[[پەڕگە:Titan 3E with Voyager 1.jpg|90px|بێچوارچێوە|ڕاست|گەشتکەر١ لە نێو مووشەکی تیتان لە ٥ ئەیلوولی ١٩٧٧]]
ھێڵی ١٩:
کە گەشتکەر ئەو کات لۆ زوحەل و مووشتەری رەوانەکرابوو و دواتریش چوونە دەرەوە لە کۆمەلەی خۆر.
ناسا ھێزی رۆیشتنی ئەو مووشەکەی بە ٩ کیلۆمەتر لە یەک چرکە دانابوو بەلام لۆ ئەوەی ئەو کەشتیە ئاسمانیە زووتر نێوانی ئەستێرەکان ببرێت یان بگاتە نێوانی ئەستێرەکان کە دەرەری کۆمەڵەی خۆرە دەبوایە خێرایەکەی زیادی بکا و زیادیشی کرد لۆ ١٩ کیلۆمەتر لە یەک چرکە لەسەر
=== ھێزە ئەتۆمیەکەی ===
گەشتکەر١ بە سێ مۆلیدە کاردەکا کە لە کار کەوتنیان دیار نیە، وە لە ھەر مۆلیدەیەک ١٤ بەش ھەیە لە ئۆکسیدی پلاتۆنیۆم_٢٣٨ ی نوێ و کەپس، وە ھەر مۆلیدەیەکیش ٤٨٠ وات کارەبا بەرھەم دەینیتن لە یەک کاتدا، وە ئەو ھێزە کارەباییەش بەرھەمدەینیتن لە رێگەی وەرگرتنی گەرمیەک، کە سەرچاوەکەی شیبوونەوەی تیشکی پلاتینۆمە-٢٣٨ کەیە، وە وە ھێزە گەرمیەکەی دەگوازێتەوە بە ھۆکاری ''گەرمی دوو رووی''(گەرمی دوورووی:ئامێرێکە کە پلە و گۆرانی گەرمی رێکدەخا)، پلاتینیۆم-٢٣٨ تەمەنی دەگاتە ٨٧ ساڵ و ٧ مانگ وە پشبینی دەکرێ ھەر پلاتینیۆمی تا ساڵی ٢٠٢٥ بەردەوام بێ...
[[پەڕگە:Voyager Program - RTG diagram 1-ar.png|250px|بێچوارچێوە|ناوەڕاست]]
Line ٣٠ ⟶ ٢٩:
[[پەڕگە:790106-0203 Voyager 58M to 31M reduced.gif|وێنۆک|وێنەی مووشتەری لە چاوی کەشتی ئاسمانی گەشتکەر١]]
یەکەمین وێنەی مووشتەری کە ئامێری گەشتکەر١ گرتی لە ساڵی ١٩٧٩ بوو، گەیشتە نێزیکترین خالی مەودا (٣٤٩٫٠٠٠ کیلۆمەتر) ھەسارەی مەریخ لە ٥ مانگی ئازاری ساڵی ١٩٧٩، وێنەی جوان و رێک و خەیاڵی مانگ و ئەڵقە قەشەنگە جوانەکەی مووشتەری و وێنەی مووشتەریشی گرت، گەشتەکەی لەلایان ھەسارەی مووشتەری کۆتای ھات و بەرەرو زووحەل بەرێکەوت،
کوشتی ئاسمانی گەشتکەر١ تانی بازنەکانی کەیوان (مووشتەری) ئاشکرا بکا، وە تانی چۆنیەتی بوورکان لەسەر مانگی [[کەیوان]] (مووشتەری) ئاشکرا بکە کە مانگی ئایۆ یە، کە پێشتر ئامێرەکانی (پیوونێر١٠_پیونێر١١) نەیان تانی ئاشکرای
=== وێنەکانی کەیوان (مووشتەری) ===
Line ٤٠ ⟶ ٣٩:
پەڕگە:Jupiter from Voyager 1 PIA02855 thumbnail 300px max quality.ogv|وێنۆک|کاتێک گەشتکەر١ لە ھەسارەی کەیوان نێزیک بۆوە
</gallery>
[[پەڕگە:Excerpt on Saturn from The Grand Tour of Voyager.ogv|وێنۆک|گەیشتنە
'''
لە رۆژی ١٠ تشرینی دووەمی ساڵی ١٩٨٠ گەیشتە ھەسارەی زووحەل، رۆژەک پاش گەیشتنی وێنەی مانگی تیتانی نارد کە مانگێکی ھەسارەی زوحەلە و ئاشکرای کرد کە گازی میسان ھەیە لەسەر مانگەکە، دواتر دەست بە وێنە گرتنی مانگەکانی (میماس و دیون و رەھیا) و وێنەی بازنە نایابەکانی گرت، ئاشکرای کرد کە ئەو بازنانە لە یەک ئاست نینە ھەموو
=== وێنەکانی زوحەل ===
<gallery>
پەڕگە:Crescent Saturn as seen from Voyager 1.jpg|وێنۆک|زوحەل لە دووری ٥، ٣ میلیۆن کیلۆمەتر
Line ٥٧ ⟶ ٥٥:
== دەرچوون لە کۆمەلەی خۆر ==
[[پەڕگە:Voyager1 position.png|وێنۆک|گەشتکەر١ ئەو
لە کانوونی یەکەمی ساڵی ٢٠١٠ گەشتکەر نیزبویەوە لە خالی کۆتای دەرچوون لە کۆمەڵەی خۆر، ناسا رایگەیاند کە گەشتکەر١ زۆر نزیک بوە لە پشتێنەی ئەستێرەی خۆر و بەو خێرایەی ئێستا دوای ٤ ساڵی دیکە لە پشتێنەی خۆر دەردەچێ و دەچێتە دەرەوەی سیستەمی ئەستێرەی خۆر و دەکەوێتە ناوچەی نێوان ئەستێرەکان.
'''داھاتووی گەشتکەر١''':
لە ئابی ساڵی ٢٠١٠ گەشتکەر گەیشتە ناوچەی (ھلیوسھیث) پشتێنەی کۆمەلەی خۆر، دوای دەچێتە ناوچەی (Oort cloud) کە ناوچەیەکە بە ھەزاران پاشکۆی ھەسارەکانی لێیە (نەیزەک) ئەوەش سنووری کۆمەڵەی خۆرە،
ھێزی ھیدرایزن کە بەکاردێت لۆ کەل و پەلە کیمیایەکان و کشتووکاڵ و مووشەک بەکاردێ، تواناکەی تا ٤٠ ساڵە، بەس ئامێری زەخیرکردنی نەوەویەکە بەردەوامی بە گەشتکەر١
==گەشتکەر١ و گەشتکەر٢ لە ساڵی 2011==▼
دوای تەقاندنیان هەتا سالێ 2011 کە لە ساڵی 1977ەوە تەقێندرا،لەو کاتەوە هەتا ساڵی 2011 دەکاتە 34 ساڵ هەردوو گەشتکەر١ و گەشتکەر٢ بەرێگەوەن لە نێو سیستەمی کۆمەڵەی خۆر،کە بنامەی دروستکردن و ناردنیان لۆ کۆمەڵەی خۆر ناردنیان بوو لۆ هەردوو هەسارەی(مووشتەری،زوحەل) وە هەردوو هەسارەی (ئۆرانۆس،نیپتۆن)،کەشتی ئاسمانی گەشتکەر٢ گەیشتە بەرامبەر هەسارەی نیپتۆن لە ساڵی 1988،بەڵام گەشتکەر١ ناردرابوو لۆ لێکۆڵینەوە لە مانگەکەی زوحەل،مانگی تیتان،▼
گەشتکەر١ زۆۆر دوورکەوتبۆوە لە کانوونی یەکەمی ساڵی 2011 گەشتکەر١ (18) ملیار کیلۆمەتر لە زەوەیەوە دوور بوو،کاتەک نامەی ئەنارد لە ٤ هەتا ١٣ کاژێری پێویست بوو هەتا دەگەیشتەوە سەر هەسارەی زەوی،وە پێوانەش لەسەر سالەکان گەشتکەر١ ساڵانە نێزیکی 530 دوورکەوتیتەوە،وە نزیکە لە پشتێنەی خۆر بە 19 ملیار کیلۆمەتر.▼
▲دوای تەقاندنیان
▲گەشتکەر١ زۆۆر دوورکەوتبۆوە لە کانوونی یەکەمی ساڵی
بەڵام گەشتکەر٢ دوورکەوتنەوەکەی کەمتر بوو لە گەشتکەر١،بە نێزیکی 14 ملیار کیلۆمەتر دوورکەوتبۆوە.▼
▲بەڵام گەشتکەر٢ دوورکەوتنەوەکەی کەمتر بوو لە
گەشتکەر١:دوورترین ئامێرە لە زەوی خۆمان و تا ئێستا بە 4 ساڵی رووناکی لێمان دوورکەتیتەوە کە بە خێرای ئێستای 61.000 کیلۆمەتر لە کاژێردا.▼
==رووپۆشە زێریەکەی گەشتکەر==▼
[[پەڕگە:Voyager Golden Record fx.png|وێنۆک|نەخشە زێرینەکەی هەردوو کەشتیەکە]]▼
زانایان هەستان بە درووستکردنی رووپۆشێکی وەکوو (سی دی) کە زانیاری دەربارەی زەوی لەسەر بوو لەسەر هەردوو کەشتی ئاسمانی (گەشتکەر١،گەشتکەر٢) دانران،وە رووپۆشەکە دروستکرابوو لە زێر لۆ ئەوەی ژەنگ و تێکچوونی تێدا روونەدا،▼
[[پەڕگە:Voyager golden record gold plating.jpg|بێچوارچێوە|ناوەڕاست|لە کاتی درووستکردنی رووپۆشە زێریەکە لە دەستی زانا جەیمس لی |150px]] درووستکردنی رووپۆشەکە لە دەستی زانا جەیمس لی▼
▲گەشتکەر١:دوورترین ئامێرە لە زەوی خۆمان و تا ئێستا بە
لەو رووپۆشە زانیاری دەربارەی:زەوی،مرۆڤ،گەردوون هەیە لەگەل هەبوونی 116 وێنە و وێنەی (دی ئێن ئەی)مرۆڤ و وە نامەیەکی دەنگی بە نزیکەی 150 زمان ،کە بە شێوەیەک وێنەی لاشەی مرۆڤ و کێش وە ئاماژەدان بە خۆری خۆمان و دوا ئەوەش ئاماژەدان بە زەوی،واتا لەسەر رووپۆشەکە نەخشەی گەلەستێرەی خۆمان و کۆمەلەی خۆری خۆمان دا هەیە و ئاماژەی بە ئەستێرەی خۆر واتا خۆری خۆمان کردیە و دواتریش ئاماژی بە هەسارەی زەوی،لۆ ئەوەی ئەو کەشتیە بگات بە بوونەوەرێکی زیندووی تێگەیشتوو بە جۆرێک لەو نەخشانە بگات و بەرێبکەوێت و پەیوەندیمان پێوەبکەن و بکەن بە ئیمە، لە تشرینی یەکەمی ساڵی 2015 گەشتکەر١ (20) ملیار کیلۆمەتر دوورکەوتبۆوە وە ناساا رایگەیاند کە گەشتۆتە دەرەوەی کۆمەڵەی خۆر،بە خێرای 61.000 کیلۆمەتر لە کاژێرێکدا وە پەیوەندی کردن بە ئێمەوە لە رێگەی خێرای رووناکی بە 4 هەتا 18 کاژێر دەگاتەوە بە ئێمە...▼
▲== رووپۆشە زێریەکەی گەشتکەر ==
وە گەشتکەر٢:دورکەوتیتەوە بە 16 ملیار کیلۆمەتر و پەیوەندیەکانی بە 15 کاژێر دەگاتە زەوی )▼
▲زانایان
▲[[پەڕگە:Voyager golden record gold plating.jpg|بێچوارچێوە|ناوەڕاست|لە کاتی درووستکردنی رووپۆشە زێریەکە لە دەستی زانا جەیمس لی |150px]]
▲لەو رووپۆشە زانیاری دەربارەی:
<gallery>
ھێڵی ٨٦:
</gallery>
== سەرچاوەکان ==
# [https://web.archive.org/web/20170919144222/https://voyager.jpl.nasa.gov/ لاپەرەی پرۆژەی گەشتکەر١ لە مالپەری ناسا]
# [https://web.archive.org/web/20170301102317/http://voyager.jpl.nasa.gov/spacecraft/spacecraftlife.html داتاکان لەگەر مێژووی روودانی]
# [https://web.archive.org/web/20170310054307/http://voyager.jpl.nasa.gov/where/index.html دووری گەشتکەر١
# [https://web.archive.org/web/20160304222809/http://ara.reuters.com/article/internetNews/idARACAE9B2VWL20130321 گەشتکەر١ گەشتە کۆتای کۆمەلەی خۆر _ رۆیتەرز]
#[https://web.archive.org/web/20131116020900/http://ara.reuters.com/article/internetNews/idARACAE9B2UEI20130913 زاناکان دلنیای ئەکەنەوە کە گەشتکەر١ چوویتە ناوچەی نێوان ئەستێرەکان
{{تووڵی دەروازە|گەردوون}}
| |||