سووتەمەنی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

سووتەمەنیەکان بەراورد دەکرێن لەگەڵ ماددەکانی تر یان ئامێرەکان کە وزەی شاراوە خەزن دەکەن، هەروەک ئەوانەی کە ڕاستەوخۆ وزەی کارەبایی بەڕەڵادەکەن (وەک پاتری و بارگەگر) یاخود وزەی میکانیکی (وەک فلای ویل،ویل(فلاون)، سپرینگ، هەوای پەستێنراو، یان ئاوی نێو عەمبارێک).

|ڕەژوو، کۆک(coke)

سووتەمەنی ڕەق ئاماژە دەکات بە چەندین جۆری ماددەی [[ڕەق]] کەوەک سووتەمەنیەک بەکاردێت بۆ بەرهەمهێنانی وزە و بەخشینی [[گەرمی]]، بەگشتی بەنێو سووتاندا بەڕەڵاکرا. سووتەمەنیە ڕەقەکان دار، ڕەژوو ، خەڵووزی زۆنگاوەکان،زۆنگاوەکان([[:en:Peat|peat]])، [[خەڵووز]]، حەبە سوتەمەنی، وە حەبی بچوک کە لەدارەوە درووستکراوە، [[گەنمەشامی]]، [[گەنم]]، پەڕشە وە دانەوێڵەکانی تریش دەگرێتەوە. هەروەها [[تەکنۆلۆژیا|تەکنەلۆژیا]]<nowiki/>ی سوتەمەنی ڕەقی مووشەک ، سووتەمەنی ڕەق بەکاردێنن. سووتەمەنیە ڕەقەکان بەکارهێنراون لەلایەن مرۆڤایەتی بۆ چەندین ساڵ بۆ بەرهەمهێنانی [[ئاگر]]. خەڵووز ئەو سەرچاوەی سووتەمەنیە بوو کە ڕێگەی بە شۆڕشی پیشەسازیدا، لە تەنورە(کورە) ئاگرینەکانەوە، بۆ ئیشپێکردنی بزوێنەری هەڵمی. هەروەها داریش بەفراوانی بەکارهێنرا بۆ ئیش پێکردنی شەمەندەفەری هەڵمی. هەردوو خەڵووز و خەڵوزی زۆنگاوەکان لەئێستادا بەکاردێ بۆ دروستکردنی [[کارەبا]] لەڕۆژگاری ئەمڕۆدا. بەکارهێنانی هەندێ لە سووتەمەنیە ڕەقەکان (وەک خەڵووز) سنوردارکراوە یا قەدەغەکراوە لە هەندێ ناوچە شارنشینەکاندا، بەهۆی ئاستەکانی دەردانی ژەهرینی نا سەلامەت.

زۆربەی [[شلە]] سوتەمەنیەکان لە بەکارهێنانی فراواندا وەرگیراون لە پاشماوە بەردبوەکانی ڕووەکی مردوو و [[ئاژەڵ]]<nowiki/>ە مردووەکان بەهۆی پیشاندان بە [[گەرمی]] و [[پەستان]] لەنێو توێکڵی زەویدا، هەرچۆنێک بێت، چەندین جۆر هەن ، وەک سووتەمەنی [[ھایدرۆجین|هایدرۆجین]] ( بۆ [[ئۆتۆمۆبیل|ئۆتۆمبێل]]) ، ئیثانۆڵ،ئیثانۆڵ([[:en:Ethanol|ethanol]])، سوتەمەنی جێت و بایۆدیزڵ([[:en:Biodiesel|biodiesel]]) کە هەموویان دەپۆڵێنرێن بە شلە سوتەمەنیێک.

سووتەمەنی ئەندامی([[:en:Biofuel|biofuel]]) بە گشتی دەکرێ پێناسە بکرێ بە ڕەق، شل، یان گازە سوتەمەنی کە بارستەی چالاک([[:en:Biomass|biomass]]) دەگرێتەوە ، وە یاخود لێی وەرگیراوە. بارستایی چالاک دەتوانرێ ڕاستەوخۆ بەکاربێ بۆ گەرمکردن یان توانا - ناسراوە بە سوتەمەنی بارستایی چالاک. سوتەمەنی ئەندامی دەتوانرێ بەرهەمبهێنرێت لە هەر سەرچاوەیەکی کاربۆن کە دەتوانرێ دووبارە پڕبکرێتەوە بەخێرایی بۆ نمونە [[ڕوەک]]<nowiki/>ەکان. زۆرجۆری جیاوازی ڕوەکەکان و ماددەی وەرگیراوی ڕوەکەکان بەکادەهێنرێ بۆ بەرهەمهێنانی سوتەمەنی ئاندامیئەندامی.