زاگرۆس: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

وشەی زاگرۆس وشەیەکی لێکدراوی کۆنی کوردییە لە (زاگ+ڕۆژ) پێکھاتووە بەمانای زێد یان شوێنی لەدایکبوونی ڕۆژ دێت، خێڵە کوردییە کۆنەکان لەو بڕوایەدابوون کە خۆر(ڕۆژ) لەدامێنی ئەم زنجیرەشاخەوە لەدایک دەبێت، (زاگ=شوێنی لەدایک بوون)(ڕۆژ=خۆر) لە سەردەمی شانشینی فارس (زاگڕۆژ) گۆڕدرا بۆ (زاگروز) وە لە کاتی ھاتنی ئینگلیزەکان بۆ کەنداو ھەڵسان بەتۆمارکردنی سەرجەم ناوی گوند و شاخ و ڕووبار و شارەکان بەزمانی ئینگلیزی کەناوەکانیان لەسەرزاری خەڵکەوەوەردەگرت کاتێک ناوی (زاگروز) یان بە ئینگلیزی نووسی بوو بە (زاگروس)(zagros)ئەمیش لەبەر ئەوەی(s) بە (z) دەخوێندرێتەوە، بەم شێوەیە (زاگڕۆژ) بوو بە (زاگروز) پاشان بووبە (زاگروس).

لەسەردەمی چاخی بەردینەوە مرۆڤ دەستی بەسەر ئەم ناوچەیە داگرتوە،بەداگرتوە، بە کۆنترین ھەواری مرۆڤایەتی دادەنرێت لە جیھانداجیھاندا، ،کۆنترینکۆنترین پاشماوەی مرۆڤایەتی دۆزرابێتەوە لە زاگرۆس بووەبووە، ،ئەشکەوتیئەشکەوتی شانەدەر و ئەشکەوتی بێستون و ئەشکەوتی وێزمە سێ لەکۆنترین ئەشکەوتی جیھانن کەوتونەتە زاگرۆسزاگرۆس، ،ئەوئەو پاشماوانەی لە شانەدەر دۆزراونەتەوە بۆ ٦٥٠٠٠-٣٥٠٠٠ساڵ٦٥٠٠٠–٣٥٠٠٠ساڵ لەمەوبەر دەگەڕێتەوە،ھەروەھادەگەڕێتەوە، ھەروەھا دوو گۆڕی تێدا دۆزراوەتەوە کە ھی سەردەمی چاخی بەردینن،بەجۆرێکبەردینن، بەجۆرێک گۆڕی یەکەم سی و پێنج کەسی تێدابووە،پاشماوەیتێدابووە، پاشماوەی مرۆڤی نیاندەرتاڵ لە شانەدەر دۆزرایەوە ھەروەھا لە ئەشکەوتی بێستون چەندین شوێنەواری گرنگ دۆزراونەتەوە کە پاشماوەی مرۆڤی ھۆمینینی تێدا دۆزراوەتەوە ، .

پێکھاتەی زەویەکەی لەئەنجامی پێک گەیشتن و پێکەوەبەستانی توندی ھەردوو پلێتی عەرەبی و پلێتی ئۆراسیایی دروست بوە،ئەمبوە، ئەم بەریەک کەوتنە لە چەرخی مەیۆسینی ڕویداوە کەبوەتە ھۆی دروست بوونی تاوێری بەھێز لەئەنجامی داماڵینی چینی خەلوزەکاربۆنیەکەی و مانەوەی مەیۆسینەکان بەرامبەر پلێتی ئێرانی بۆیە کەوتۆتە سەرھێلی جولەی پلێتەکان بەجۆرێک ئەم بەریەک کەوتن و پاڵنانەی پلێتەکان دژبەیەک تاڕۆژگاری ئەمڕۆمان بەردەوامەبەردەوامە، ،پلێتیپلێتی عەرەبی بەتوندی پاڵ بە پلێتی ئۆراسیایی دەنێت بۆیە بەردەوام چیاکانی زاگرۆس لەبەرزبونەوەی بەردەوامدانبەردەوامدان، ،بەپێیبەپێی پێوەرەکانی GPS چالاکی بەریەک کەوتنی پلێتەکان بەردەوامە بۆیە زەویەکانی ئێران لە گۆڕانی نارێکی ھەرەمیانەی بەردەوامدایە کە کاری خستۆتە سەر چیاکانی ئەلبورزیش،تۆڕیئەلبورزیش، تۆڕی GPS ی ئێرانی تێبینی ئەوەیان کردوە کە چینەکانی ناخی زاگرۆس بە ڕێژەیەکی زۆڕ زیادیان کردوە کە ھەرساڵێک بەبڕی (٠،٣٩٠٬٣٩)زیاد دەکاتدەکات، ،زەویەکانیزەویەکانی باشوری خۆڕھەڵاتی زاگرۆس بەبڕی ١٠ملم داتەپیون ھەروەھا زەویەکانی باکوری خۆڕئاوای زاگرۆسیش بە بڕی ٥ملم داتەپیون بەم جۆرە باڵای چیایەکانی لەبەرزبونی بەردەوامدان