شۆڕشی زانستی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
Eyubm (لێدوان | بەشدارییەکان) تاگی خاوێنکردن ، چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان بەسەرداچوونەوە (بچووک) چاککردنەوەی ھەڵەی ڕێنووس/ڕێزمان |
Aram (لێدوان | بەشدارییەکان) ب زیادکردنی بەستەر بۆ یۆنانی کۆن تاگ: بەستەردەری خێرا |
||
ھێڵی ٥٢:
== زانست دووبارە لە ئەوروپاوە گەشە دەکاتەوە ==
لە ساڵانی ١١٠٠ بە دواوە زانایانی ئەوروپایی بە ڕێژەیەکی بەرچاو دەستیانکردە وەرگێڕانی نوسینە عەرەبیەکان بۆ سەر زمانی لاتینی. لە چەرخی ناوین زمانی لاتینی زمانی زانستی ھەموو ئەوروپا بوو. ئەم وەرگێڕانانەش ھۆکار بوون بۆئەوەی ئەوروپایەکانیش بۆ خۆیان بیر بکەنەوە. لەبەرئەوەی ئەو بیر و فیکرانەی کە لە موسڵمانەکانەوە فێری دەبوون زۆرجار دەگەڵ نوسینە کۆنەکانی ئەوروپا جیاوازی ھەبوو. بۆیە زاناکان دەبوایە بۆ سەلماندنی ھەر یەک لەم فیکرانە بەڵگە بێننەوە. کاتێکی زۆری خایاند، یانی چوار سەد ساڵی خایاند لە سەدەی دوازدە تا شانزدە بۆ ئەوەی ئەوروپیەکانیش خۆیان ڕابھێنن لە سەر بیرکردنەوە. ڕەھا کردنی ئەو بیرۆکەیەی کە دەڵێ: ھەر شتێکی گرنگ بەر لەمە دۆزراوەتەوە، زۆر دژواربوو. لەکۆتایەکانی سەدەی چواردەیەم ستایش کردنی [[یۆنانی کۆن]] زیادی کرد، زۆرێک لە کارە زانستی و ھونەری و ئەدەبیاتەکانی یۆنانی دووبارە دەرکەوتنەوە. زانایان، ھونەرمەندان و نوسەران لاسایی شێوازەکانی یۆنانیەکانیان دەکردەوە و خۆشیان بەرھەمی چاکیان وەدەست ھێنا. بۆ زۆرێک لەوان بە شێوەیەک بوو وەک ئەوەی کە لە ڕێنسانس دا بەژدار بن. یەکێک لە کەسە بەناوبانگەکانی سەردەمی ڕێنسانس لێئۆناردۆ داوینچی بوو کە بێحساو ھۆگری عیلم و ھونەر بوو. داوینچی پێداچونەوە و خوێندنەوەی بۆ زۆرێک لە زانستەکان کرد، وەکوو شیکاری جەستەیی، ئەستێرەناسی، زانستی بیرکاری، میکانیک و ڕوناکی. پێکھاتەکەیەکی فڕۆکەیەکی داڕشت و لەبارەی فڕینی باڵندەکانیش تاوتوێکارێکی بێ وێنە بوو.
داوینچی لە خاڵی وەرچەرخانی دووبارەی زانستدا ژیانی بەسەردەبرد. ئەو پێی وابوو کە ئەفلاتۆن کەوتبیووە ھەڵەوە کە دەیووت تەنھا بەڵگەھێنانەوەی پۆخت کافیە. بەڵکو بۆ ئەوەی بگەیتە دڵنیایی ڕاستی بیرۆکەکان کە لە ڕێگەی بەڵگەھێنانەوە پێی دەگەی، تاقیکردنەوەشیان زەروریە. یۆنانیەکان و زۆرێک لە زانایانی چەرخی ناوین پەیان بە گرنگی تاقیگە نەدەبرد، لەبەرئەمە لەم ڕوەوە لێئۆنارد داوینچی زیاتر ھاوشێوەی زانایانی ئەمڕۆ بووە. بەڵام ئەو خولیایی زۆر بابەت بوو، تەنھا لەسەر یەک ڕەوش نەدەمایەوە. ھیچکات لەسەر یەک بابەت ئەوەندە تەرکیزی نەدەکرد کە بەتەواوی دەرکی بکات. لەبەرئەم ھۆکارە ھاوکارێکی لەوجۆرە نەبوو بۆ شۆڕشی زانستی.
| |||