بیر: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''بیر''' توانایی و لێھاتووییی [[مێشک|مێشکە]] لە بەکۆدکردن و کۆگاکردنی [[دراوە|دراوەکان]] و [[زانیاری|ئاگادارییەکاندا]] (پێ ئەوترێ لەبەرکردن، بەر و بیر ھاوڕیشەن) و پاشان دۆزینەوە و ھێنانەوەیان لە کاتی پێویستدا (پێ ئەوترێ وەبیرھێنانەوە). ئەوەی کە مێشک لەگەڵ تێپەڕ بوونی کاتدا لێی ئاگادار ئەبێتەوە لە خۆیدا ھەڵی ئەگرێت بۆ ئەوەی لە داھاتوودا دەریان بخاتەوە و بەکاریان بێنێت.<ref>{{cite book|author=Lauralee Sherwood|title=Human Physiology: From Cells to Systems|url=https://books.google.com/books?id=_i5BBAAAQBAJ&pg=PT189|date=1 January 2015|publisher=Cengage Learning|isbn=978-1-305-44551-2|pages=157–162}}</ref>

ئەو ڕووداو و بەرسەرھاتەش کە لە ڕابردوودا ڕووی داوە و لە بیردا ماوەتەوە پێ ئەوترێ '''بیرەوەری'''.<ref>{{Cite book|title=[[فەرھەنگی زانستگای کوردستان]]|last=|first=|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref>

 

ئەگەر تواناییی وەیادھێنانەوەی ڕووداوەکانی ڕابردوو نەدەبوو مەحاڵ بوو شتێ وەکوو [[زمان]] بتوانێ پەرە بستێنێ، یا کێیەتی و ناسنامەی مرۆڤەکان و پێوەندیی نێوانیان گەشە بکات.<ref name="Eysenck 2012">{{cite book | last=Eysenck | first=Michael | title=Attention and Arousal: Cognition and Performance | publisher=Springer Berlin Heidelberg | location=Berlin, Heidelberg | year=2012 | isbn=978-3-642-68390-9}}</ref> کاتێ بیر بەڕێکوپێکی کاری خۆی نەکات، لە حاڵەتی ئاساییدا [[بیرچوونەوە|فەرامۆشی یا بیرچوونەوە]] و، لە حاڵەتی توند و بەتاودا [[ئەمنێزیا]] (amnesia) -ی پێ ئەوترێ.