سیستیک فایبرۆسس: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دروست کراو بە وەرگێڕانی پەڕەی «Cystic fibrosis»
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد وەرگێڕی ناوەڕۆک وەرگێڕی ناوەڕۆکی ٢
چاکسازیی مەودای ڕاستەقینە، چاکسازیی نووسە، چاکسازیی ژمارەکان، چاکسازیی خاڵبەندی، چاکسازیی ڕێنووس، تاگی شێواز، تاگی بێ بەستەر، دانانی سەرچاوە
ھێڵی ١:
{{شێواز}}
{{بێ بەستەر}}
[[پەڕگە:ClubbingCF.JPG|وێنۆک|422x422پیکسڵ]]
 
'''سیستیک فایبرۆسس''' نه‌خۆشیاکی بۆماوه‌یییه‌بۆماوه‌یییه که‌که کاریگاری به‌زۆری ده‌کاته‌ده‌کاته سه‌ر سیه‌که‌ن به‌لام هه‌روه‌ها کهار ده‌که‌ته‌ده‌که‌ته سه‌ر په‌نکریاس و جگه‌ر و گورچیله‌،ده‌گورچیله، بێته‌ده بێته هۆی گرانی هه‌ناسه‌دهان و ده‌ردانی لینجه‌لینجه ماده‌ماده به‌به هۆی ژه‌هراوی بونی سیه‌کان، نی شانه‌کانی تر وه‌ک ژه‌هراویبونی که‌لێنه‌کان و گاشه‌ی نابه‌جێ و کوته‌ک لێهاتنی په‌نجه‌کانی ده‌س و قاچ و پیسایی چه‌ور هه‌روه‌ها نه‌زۆکی له‌له پیاوانا,پیاوانا، توندی نیسهانه‌کان به‌به پێی که‌س ده‌گۆڕێ.
[[پەڕگە:ClubbingCF.JPG|وێنۆک|422x422پیکسڵ]]
 
هیچ چاره‌سه‌رێ بۆ سیستیک فیبرۆسیس تا ئێستا نه‌دۆزراوه‌ته‌وه‌, ته‌نها چاره‌سه‌ر دانی ئانتی بایۆتیکه‌بایۆتیکه که‌که هه‌ندێ جار له‌له رێگای حه‌ب یاخود له‌له ڕێگای هه‌لمژینه‌وه‌هه‌لمژینه‌وه ده‌درێ.
 
نیشانه‌نیشانه سه‌ره‌کیه‌کانی سیستیک فیبرۆسیس بریتین له‌له تام سوێری پێست، گه‌شه‌ی نارێک، نارێکی زیاد بونی کێش سه‌ره‌رای خواردنی ئاسایی، کۆبونه‌وه‌ی لینجه‌لینجه ماده‌،ماده، ژه‌هاوی بونی سیاکان، کۆکه‌کۆکه و گراننی هه‌ناسه‌دان وهه‌روه‌ها ئاگه‌ری نه‌زۆکی له‌له پیاواندا,پیاواندا، نیشانه‌کان له‌له منالیه‌وه‌منالیه‌وه ده‌ره‌که‌وێ وه‌ک قه‌بزی
سیستیک فایبرۆسس نه‌خۆشیاکی بۆماوه‌یییه‌ که‌ کاریگاری به‌زۆری ده‌کاته‌ سه‌ر سیه‌که‌ن به‌لام هه‌روه‌ها کهار ده‌که‌ته‌ سه‌ر په‌نکریاس و جگه‌ر و گورچیله‌،ده‌ بێته‌ هۆی گرانی هه‌ناسه‌دهان و ده‌ردانی لینجه‌ ماده‌ به‌ هۆی ژه‌هراوی بونی سیه‌کان، نی شانه‌کانی تر وه‌ک ژه‌هراویبونی که‌لێنه‌کان و گاشه‌ی نابه‌جێ و کوته‌ک لێهاتنی په‌نجه‌کانی ده‌س و قاچ و پیسایی چه‌ور هه‌روه‌ها نه‌زۆکی له‌ پیاوانا, توندی نیسهانه‌کان به‌ پێی که‌س ده‌گۆڕێ.
 
له گه‌ڵ گاوره‌بوندا مناڵه‌کانی توشبوو به‌به سیستیک فابرۆسس وه‌رزش ده‌که‌ن بۆ ده‌ردانی ئه‌و لینجه‌لینجه مادانه‌ی که‌که له‌له بۆریچکه‌کانی سیه‌کانیاندا هه‌یه‌،هه‌یه، روکه‌شه‌روکه‌شه خانه‌کانیان پرۆتینێک دروست ده‌که‌ن که‌که ده‌بێته‌ده‌بێته هۆی دروست بونی لینجه‌لینجه ماده‌ی زۆر، نارێکی گه‌شه‌گه‌شه له‌له مناڵاند وه‌ک کێشی  که‌م و باڵای کورت تر له‌له چاو هاوته‌مه‌نیاندا، ئو گه‌شه‌گه‌شه نارێکه‌نارێکه زۆهر هۆکاری هه‌یه‌هه‌یه وه‌ک ژه‌هراوی بونی سیه‌کان که‌که وا ده‌کا بری ئۆکسجینی پێویست ناچێ بۆ به‌شه‌کانی له‌ش ،له‌ش، لاوازی له‌له هه‌لمژینی خۆراکی پێویست له‌له کۆ ئه‌ندامی هه‌رس.
 
۱١ له‌له ۲٥٢٥ دانیشتوانی باکوری ئه‌وروپا هه‌ڵگری بۆماوه‌مادده‌ی سیستیک فایبرۆسسن. ئه‌م نه‌خۆشیه‌نه‌خۆشیه ته‌نها ده‌ره‌که‌وێ کاتێ دوو هه‌ڵگر منداڵیان ده‌بێ(وه‌وه هه‌ر منالێکیه‌ن چانسی توشبونیان %۲٥ه‌، ٢٥ه، واته‌واته بۆ توش بون به‌به سیستیک فایبرۆسس پێویسته‌پێویسته که‌سه‌که‌که‌سه‌که هه‌لگری دوو بۆماوه‌بۆماوه مادده‌ی به‌زیو بێت، هه‌رچه‌نده‌هه‌رچه‌نده ته‌نها ۱١ له‌له ۳۰۰۰٣٠٠٠ پێست سپی ئه‌م نه‌خۆشیه‌یان هه‌یه‌،هه‌یه، ۹۰۰٩٠٠ بۆماوه‌بۆماوه مادده‌ی جیاواز دۆزراوه‌ته‌وه‌دۆزراوه‌ته‌وه که‌که ده‌ده بێته‌بێته هۆی بۆ توش بون به‌به سیستیک فایبرۆسس
هیچ چاره‌سه‌رێ بۆ سیستیک فیبرۆسیس تا ئێستا نه‌دۆزراوه‌ته‌وه‌, ته‌نها چاره‌سه‌ر دانی ئانتی بایۆتیکه‌ که‌ هه‌ندێ جار له‌ رێگای حه‌ب یاخود له‌ ڕێگای هه‌لمژینه‌وه‌ ده‌درێ.
 
سیستیک فایبرۆسس ده‌توانرێ ده‌ستنیشان بکرێ به‌به چه‌ن شێوه‌یاکی جیاواز، وه‌ک ئه‌و تاقیکردنه‌وانه‌ی که‌که بۆ وه‌چه‌ی تازه‌تازه له‌له دایکبوو ده‌کرێ، تاقیکردنه‌وه‌ی ئاڕه‌قی که‌سه‌که‌که‌سه‌که یاخود تاقیکردنه‌وه‌ی بۆماوه‌یی،به‌بۆماوه‌یی، به پێی تاقیکردنه‌وه‌یه‌ک که‌که له‌له سالی ۲۰۰٦٢٠٠٦ کرا ده‌رکه‌وت %۱۰ی١٠ی که‌یسه‌کانی سیستیک فایبرۆسس ده‌دۆزرێناوه‌ده‌دۆزرێناوه له‌کاتی ئه‌و تاقیکردنه‌وانه‌ی که‌که بۆ وه‌چه‌ی تازه‌تازه له‌له دایکبوو ده‌کرێ، له‌گه‌ل ئه‌وه‌شدا پێویسته‌پێویسته تهاقیکردنه‌وه‌ی ئاره‌ق بکرێ بۆ دڵنیابون.
نیشانه‌ سه‌ره‌کیه‌کانی سیستیک فیبرۆسیس بریتین له‌ تام سوێری پێست، گه‌شه‌ی نارێک، نارێکی زیاد بونی کێش سه‌ره‌رای خواردنی ئاسایی، کۆبونه‌وه‌ی لینجه‌ ماده‌، ژه‌هاوی بونی سیاکان، کۆکه‌ و گراننی هه‌ناسه‌دان وهه‌روه‌ها ئاگه‌ری نه‌زۆکی له‌ پیاواندا, نیشانه‌کان له‌ منالیه‌وه‌ ده‌ره‌که‌وێ وه‌ک قه‌بزی
 
هه‌ر چه‌نده‌چه‌نده تها ئێستا هیچ چاره‌سه‌رێ بۆ سیستیک فایبرۆسس نه‌دۆزراوه‌ته‌وه‌،نه‌دۆزراوه‌ته‌وه، ژیان له‌گه‌ل ئه‌م نه‌خۆشیه‌ده‌نه‌خۆشیه‌ده ئاسانتر بووه‌بووه وه‌ک له‌له ۷۰٧٠ ساڵ پێش ئێستا، له‌له کاتێکدا کا مناڵی ساوا پێش ۷۰٧٠ ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ته‌مه‌نی نه‌نه ده‌گایشته‌ده‌گایشته ۱١ ساڵ، مناڵی  توشبوو له‌م رۆژه‌دا به‌به ئاسانی تا ته‌مه‌نی پێگه‌یشتن ده‌ژین، به‌به هۆی ئه‌و چاره‌سه‌رانه‌چاره‌سه‌رانه که‌که یارمه‌تیده‌رن بۆ ژیانی نه‌خۆشه‌کان، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا وه‌رزش کردن و خواردنی ته‌ندروست یارمه‌تیده‌رن بۆ ئه‌و نه‌خۆشانه‌،نه‌خۆشانه، ئه‌و چاره‌سه‌رانه‌چاره‌سه‌رانه که‌که له‌م سه‌رده‌مه‌دا هه‌ن ماوه‌ی کارکردنی کۆئه‌ندامه‌کان درێژده‌کاته‌وه‌درێژده‌کاته‌وه وا له‌له ئه‌ندامه‌کان ده‌کات که‌که بۆ ماوه‌یه‌کی زیاتر بتوانن وه‌ک ئاسایی کار بکه‌ن
له گه‌ڵ گاوره‌بوندا مناڵه‌کانی توشبوو به‌ سیستیک فابرۆسس وه‌رزش ده‌که‌ن بۆ ده‌ردانی ئه‌و لینجه‌ مادانه‌ی که‌ له‌ بۆریچکه‌کانی سیه‌کانیاندا هه‌یه‌، روکه‌شه‌ خانه‌کانیان پرۆتینێک دروست ده‌که‌ن که‌ ده‌بێته‌ هۆی دروست بونی لینجه‌ ماده‌ی زۆر، نارێکی گه‌شه‌ له‌ مناڵاند وه‌ک کێشی  که‌م و باڵای کورت تر له‌ چاو هاوته‌مه‌نیاندا، ئو گه‌شه‌ نارێکه‌ زۆهر هۆکاری هه‌یه‌ وه‌ک ژه‌هراوی بونی سیه‌کان که‌ وا ده‌کا بری ئۆکسجینی پێویست ناچێ بۆ به‌شه‌کانی له‌ش ، لاوازی له‌ هه‌لمژینی خۆراکی پێویست له‌ کۆ ئه‌ندامی هه‌رس.
 
ئه‌و اره‌سه‌رانه‌اره‌سه‌رانه تیشکۆ دۆخه‌نه‌دۆخه‌نه سه‌ر که‌م کردنه‌وه‌ی ئه‌و زیانانه‌ی که‌که به‌به سیه‌کان گه‌یشتون به‌هۆی لینجه‌لینجه مادده‌مادده ده‌ر دراوه‌کانه‌وه‌دراوه‌کانه‌وه پێیان گایشتووه‌گایشتووه.
۱ له‌ ۲٥ دانیشتوانی باکوری ئه‌وروپا هه‌ڵگری بۆماوه‌مادده‌ی سیستیک فایبرۆسسن. ئه‌م نه‌خۆشیه‌ ته‌نها ده‌ره‌که‌وێ کاتێ دوو هه‌ڵگر منداڵیان ده‌بێ(وه‌ هه‌ر منالێکیه‌ن چانسی توشبونیان %۲٥ه‌،  واته‌ بۆ توش بون به‌ سیستیک فایبرۆسس پێویسته‌ که‌سه‌که‌ هه‌لگری دوو بۆماوه‌ مادده‌ی به‌زیو بێت، هه‌رچه‌نده‌ ته‌نها ۱ له‌ ۳۰۰۰ پێست سپی ئه‌م نه‌خۆشیه‌یان هه‌یه‌، ۹۰۰ بۆماوه‌ مادده‌ی جیاواز دۆزراوه‌ته‌وه‌ که‌ ده‌ بێته‌ هۆی بۆ توش بون به‌ سیستیک فایبرۆسس
 
زۆر جار چاندنی سیه‌کان ده‌بێته‌ده‌بێته پێویستی به‌هۆی بێهێزی سیه‌کان و به‌رگه‌به‌رگه نه‌گرتنیان بۆ وه‌رزش دوای تێپه‌ر بونی کات، هه‌رچه‌نده‌هه‌رچه‌نده چاندنی یه‌ک سی ده‌کرێ له‌له نه‌خۆشیه‌نه‌خۆشیه جیاوازه‌کانی سیه‌کاندا به‌ڵام نه‌خۆشه‌کانی سیستیک فایبرۆسس پێویستیان به‌وه‌یه‌به‌وه‌یه که‌که هه‌ردو سیه‌کانیان بۆ بچێنرێته‌وه‌بچێنرێته‌وه چونکه‌چونکه ئه‌و به‌کتریایانه‌ی له‌له سیه‌که‌یاندا هه‌یه‌هه‌یه توانای گواستنه‌وه‌ی بۆ سیه‌سیه نوێکه‌نوێکه هه‌یه‌هه‌یه. له‌گه‌ل ئه‌وه‌شدا ڕه‌نگه‌ڕه‌نگه چاندنی په‌نکریاس و جگه‌ر بکرێ بۆ خۆ لێدورخستنه‌وه‌لێدورخستنه‌وه له‌له نه‌خۆشیه‌کانی جگه‌ر و شه‌کره‌شه‌کره.
سیستیک فایبرۆسس ده‌توانرێ ده‌ستنیشان بکرێ به‌ چه‌ن شێوه‌یاکی جیاواز، وه‌ک ئه‌و تاقیکردنه‌وانه‌ی که‌ بۆ وه‌چه‌ی تازه‌ له‌ دایکبوو ده‌کرێ، تاقیکردنه‌وه‌ی ئاڕه‌قی که‌سه‌که‌ یاخود تاقیکردنه‌وه‌ی بۆماوه‌یی،به‌ پێی تاقیکردنه‌وه‌یه‌ک که‌ له‌ سالی ۲۰۰٦ کرا ده‌رکه‌وت %۱۰ی که‌یسه‌کانی سیستیک فایبرۆسس ده‌دۆزرێناوه‌ له‌کاتی ئه‌و تاقیکردنه‌وانه‌ی که‌ بۆ وه‌چه‌ی تازه‌ له‌ دایکبوو ده‌کرێ، له‌گه‌ل ئه‌وه‌شدا پێویسته‌ تهاقیکردنه‌وه‌ی ئاره‌ق بکرێ بۆ دڵنیابون.
 
== سەرچاوەکان ==
هه‌ر چه‌نده‌ تها ئێستا هیچ چاره‌سه‌رێ بۆ سیستیک فایبرۆسس نه‌دۆزراوه‌ته‌وه‌، ژیان له‌گه‌ل ئه‌م نه‌خۆشیه‌ده‌ ئاسانتر بووه‌ وه‌ک له‌ ۷۰ ساڵ پێش ئێستا، له‌ کاتێکدا کا مناڵی ساوا پێش ۷۰ ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ته‌مه‌نی نه‌ ده‌گایشته‌ ۱ ساڵ، مناڵی  توشبوو له‌م رۆژه‌دا به‌ ئاسانی تا ته‌مه‌نی پێگه‌یشتن ده‌ژین، به‌ هۆی ئه‌و چاره‌سه‌رانه‌ که‌ یارمه‌تیده‌رن بۆ ژیانی نه‌خۆشه‌کان، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا وه‌رزش کردن و خواردنی ته‌ندروست یارمه‌تیده‌رن بۆ ئه‌و نه‌خۆشانه‌، ئه‌و چاره‌سه‌رانه‌ که‌ له‌م سه‌رده‌مه‌دا هه‌ن ماوه‌ی کارکردنی کۆئه‌ندامه‌کان درێژده‌کاته‌وه‌ وا له‌ ئه‌ندامه‌کان ده‌کات که‌ بۆ ماوه‌یه‌کی زیاتر بتوانن وه‌ک ئاسایی کار بکه‌ن
* {{بیرخستنەوەی ویکی|بەستەر = https://en.wikipedia.org/wiki/Cystic_fibrosis|سەردێڕ = Cystic fibrosis|زمان = ئینگلیزی|سەردان = ١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩}}
 
ئه‌و اره‌سه‌رانه‌ تیشکۆ دۆخه‌نه‌ سه‌ر که‌م کردنه‌وه‌ی ئه‌و زیانانه‌ی که‌ به‌ سیه‌کان گه‌یشتون به‌هۆی لینجه‌ مادده‌ ده‌ر دراوه‌کانه‌وه‌ پێیان گایشتووه‌.
 
زۆر جار چاندنی سیه‌کان ده‌بێته‌ پێویستی به‌هۆی بێهێزی سیه‌کان و به‌رگه‌ نه‌گرتنیان بۆ وه‌رزش دوای تێپه‌ر بونی کات، هه‌رچه‌نده‌ چاندنی یه‌ک سی ده‌کرێ له‌ نه‌خۆشیه‌ جیاوازه‌کانی سیه‌کاندا به‌ڵام نه‌خۆشه‌کانی سیستیک فایبرۆسس پێویستیان به‌وه‌یه‌ که‌ هه‌ردو سیه‌کانیان بۆ بچێنرێته‌وه‌ چونکه‌ ئه‌و به‌کتریایانه‌ی له‌ سیه‌که‌یاندا هه‌یه‌ توانای گواستنه‌وه‌ی بۆ سیه‌ نوێکه‌ هه‌یه‌. له‌گه‌ل ئه‌وه‌شدا ڕه‌نگه‌ چاندنی په‌نکریاس و جگه‌ر بکرێ بۆ خۆ لێدورخستنه‌وه‌ له‌ نه‌خۆشیه‌کانی جگه‌ر و شه‌کره‌.
 
''وه‌رگێڕانی: ڕاسه‌ر ڕێبوار''