ئیسرائیل: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
بNo edit summary
تاگەکان: دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە
شائەمراز
ھێڵی ١:
{{شاردنەوەی سکڕۆڵی ئاسۆیی}}
{{زانیاریدانی_وڵات
|ناو_خۆماڵی =ئیسرائیل<br />יִשְׂרָאֵל‎{{ھن}}יִשְׂרָאֵל
|ناو_فەرمی =State of Israel
|ناوی_باو =מְדִינַת יִשְׂרָאֵל
|ئاڵا_وێنە =Flag of Israel.svg
|نیشانی_نەتەوەیی_وێنە =Coat of arms of Israel.svg
|دروژمی_نەتەوەیی =
|سروودی_نیشتمانی =<center>{{چینی ناوەند}}[[پەڕگە:Hatikvah instrumental.ogg]]</center><br />{{کۆتایی}}{{ھن}}Hatikvah ('''הַתִּקְוָה''')
|سروودی_پاشایی =
|نەخشە_وێنە =LocationIsrael.svg
ھێڵی ١٨:
|جۆری_زمانەکان =
|زمانەکان =
|ڕەگەز_گرووپەکان =٧٥%٧٥٪ [[جوو]]، ٢٠%٢٠٪ [[عەرەب]]، ٥%٥٪ ئەوانی دیکە
|جۆری_دەسەڵات =پارلیمانی
|پلەی_سەرۆک١ =[[سەرۆک کۆمار]]
ھێڵی ٣٢:
|پلە_ڕووبەر =١٥١ـەم
|area_km2 = 20,770{{\}}22,072 ([[List of countries and dependencies by area|153rd]])
|area_sq_mi = 8,019٨٬٠١٩{{\}}8,522٨٬٥٢٢
|مەزەندەی_ژمارەی_دانیشتوان =٧،٧٤٦،٠٠٠٧٬٧٤٦٬٠٠٠
|پلە_مەزەندەی_دانیشتوان =٩٥ـەم
|ساڵی_مەزەندەی_دانیشتوان =[[٢٠٠١]]
|سەرژمێریی_دانێشتوان =
|ساڵی_سەرژمێریی_دانێشتوان =
|چڕیی_دانیشتوان_ک.م.٤گۆش =36503٣٦٥٠٣
|پلە_چڕیی_دانیشتوان =30ـەم٣٠ـەم
|دراو = شێکێل ₪
|کۆدی_دراو =ILS
ھێڵی ٤٦:
|لای_لێخوڕین =ڕاست
|پاشگر_دۆمەین =.il
|کۆدی_تەلەفوون =972٩٧٢
}}
[['''ئیسرائیل]]''' (بە [[عیبری]]: יִשְׂרָאֵל‎، بە [[زمانی عەرەبی|عەرەبی]]: إسرائیل، بە [[ئینگلیزی]]: Israel)، بەفەرمیی دەوڵەتی ئیسرائیل (מְדִינַת יִשְׂרָאֵל‎)، دەوڵەتێکە دەکەوێتە رۆژئاوای ئاسیاوە، ئەکەوێتە سەر کەناری رۆژئاوای [[دەریای ناوەڕاست]]، لەباکوورەوە ھاوسنوورە لەگەڵ [[لوبنان]]، لە باکووری رۆژئاواوە لەگەڵ [[سوریا]] و لە رۆژھەڵاتەوە لەگەڵ [[زیفەی رۆژئاوایی]] ی فەلەستین و [[ئەردەن]] و لە باشوورەوە لەگەڵ [[کەرتی غەززە]]ی [[فەلەستین]]ی و [[میسڕ]] دا سنووری ھەیە. دەوڵەتی ئیسرائیل لە ١٤ی ئایاری ١٩٤٨ دامەزرا، کە لەلایەن ئەنجوومەنی یەھودیی [[سەھیۆنیەت|سەھیۆنی]]یەوە راگەیەندرا لە [[فەلەستین]]، لەڕۆژی ئەنجام گەیەندراوی داواکاریی [[بەریتانیا|بەریتانیی]]، بەپێی بڕیاری [[ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان|نەتەوە یەکگرتووەکان]] و بڕیاری [[بەریتانیا]]، لەژێر سێبەری شەڕ و ناکۆکیی یەھوود و عەرەب، بووە ھۆی [[شەڕی ١٩٤٨|نسکۆ]]ی [[فەلەستین]]یی، کە بووە ھۆی ئیبادەبوون و داڕووخانی گەلێک شار و دێی فەلەستین، و بەھاندانی ھەندێک لە سووپا عەرەبییەکانەوە کە داوایان لە فەلەستینییەکان کرد کە شوێنەکانییان بەجێ بھڵێن بە بیانووی پاکژکردنیان، بەجۆرێ کە دانیشتووانی ئەو شوێنانە وەک پەنابەر چوونە زیفەی رۆژئاوایی و کەرتی غەززە و ھەندێک وڵاتی عەرەبیی تریش. دەوڵەتی ئیسرائیل ڕاگەیندرا بەمەبەستی وەرگرتن و پێشوازییکردن لەو [[جوولەکە|یەھوودییانەی]] کە دەرکرا بوون و رۆیشتبوون لە رۆژھەڵاتی [[ئەوروپائەورووپا]] لەکاتی [[شەڕی جیھانیی دووەم]] و نیشتەجێ و نیشتمانیی کردنییان لە دەوڵەتێکی یەھوودیی دا، ھەروەھا وەرگرتنی یەھوود لە ھەموو سەرانسەری جیھاندا.
 
== مێژوو ==
[[بەنی ئیسرائیل]]ییە [[عیبرییەکان]] لە [[فەلەستین]] لەسەرەتای سەدەی شانزدەھەمی پێش زایینەوە نیشتەجێ بوون، لەئێستادا یەھوودییە ھاوچەرخە نوێیەکان خۆیان بە وەچەی ئەوان دەزانن و خۆیانییان بۆ دەگەڕێننەوە، پێشییان وایە کە [[فەلەستین]] نیشتمانی نەمری خۆیانە. لەکۆتایی دووھەزارەکانی پێش زاییندا، [[پادشایەتی ئیسرائیلی یەکگرتوو|پادشایەتی بەنی ئیسرائیل]] دامەزرا پاشان جودا بۆوە بۆ دوو پادشایەتی، ھیچییان خۆیان پێ ڕانەگیرا و جێگیر نەبوون تەنھا [[پادشایەتی یەھوزا]] نەبێت کە لەسەرەتای سەدەی یەکەمی زایینییدا داڕووخا. لە سەدەی یەکەمی پێش زاییندا، [[ئیمپراتۆری ڕۆم|ڕۆمانییەکان]] پادشایەتی یەھوزایان کردە بەشێک لە ئیمپڕاتۆرییەکەیان، بەڵام پاش دووجار یاخییبوونی یەھوود لێیان لەسەدەی یەکەم و دووەمی زایینیدا، یەھوودییان لەکۆڵخۆیان کردەوە و دەرییان ھێنان لە گرینگییەکانییان، ناوی فەلەستینییان لەخۆگرت لەبری ناوی ھوزا وەک ناوێک بۆ ئەو [[پارێزگا]]یەی ئیمپڕاتۆرییەتەکە. لەو کاتەوە ژمارەی یەھوود لەو نیشتمانەدا خێرا زۆر بوو، ناو فەلەستینیش ئەگەڕێتەوە بۆ ناوی نەتەوەی فەلەستینی کۆن. پاشان [[خەلافەتی ڕاشدین]] ھاتە کایەوە و لەگەڵیشیدا فتووحاتی ئیسلامی کە فەلەستینیشی گرتەوە، ئەمەش لە سەدەی حەڤدەھەمی زایینیدا، لەسەردەمی [[عومەری کوڕی خەتاب]] دا.
 
=== شەڕی ١٩٤٨ ===
 
 
 
[[پەڕگە:Jerusalem_Dome_of_the_rock_BW_14.JPG|thumb|]]
 
دوای واز ھێنانی ئنگلیز لە خاکی فەلەستین و دەرگا واڵا کرا بەڕووی ئیسڕائیل تا ئیعلانی دەوڵەتی جوولەکە بە سەرکردایەتی پڕۆفیسۆر تیۆدۆر ھرتزل کەپێشتر لە پڕۆتۆکۆڵاتی ساڵانی ١٨٩٠ دایان ڕشتبوو بەمەش عەرەبەکان ڕازی نەبوون
بەو ھۆیەوە شەڕێکی خوێناوی ڕوویدا.
 
=== لەدوای جەنگی ١٩٦٧ ===
ئەم جەنگە لەنێوان عەرەب و جوولەکە بوو تیاییدا لە کۆتایدا بەھاوکاری ئەمریکا، ئیسڕائیل سەرکەوت بەسەر عەرەبەکان وە ئیسڕائیل بەرزاییەکانی جۆلان نیمچەدورگەی سینای داگیرکرد لە ماوەی 6رۆژدا،ئەم٦رۆژدا، ئەم جەنگە کە بەھێرشی ئیسرائیل دەستی پێکرد وای کرد کە فەرەنسا ھاوکاریەکانی بۆ ئیسرائیل راگرت
 
== ناونان ==
 
== جوگرافیا ==
ھەریەکە لە [[لوبنان]] و [[سوریا]] ھاوسنووری ئیسرائیلن لە باکوور وە [[ئەردەن]] یش لە ڕۆژھەڵات وە [[میسر]]یش لە باشووری ڕۆژئاوا ،ڕۆژاوا، لەڕووی کەش و ھەواشە زۆرتر کەش و ھەوایەکی شێدار و گەرمە بەمانایەکی تر زۆرتر گەرم و ووشکە ئەمە لە ھاوین بەڵام لە زستان باران دەبارێت بەتایبەت لە مانەگەکانی تشرینی دووەم تاکوو نیسان.
 
== حکوومەت و سیاسەت ==
Line ٧٨ ⟶ ٧٤:
== دانپێدانانی دەوڵەتە عەرەبییەکان بە ئیسرائیل دا ==
=== دامەزراوەکانی داپێدانان بە ئیسرائیل دا لە گۆڕەپانی فەلەستینییدا ===
 
مسڕ
ئوردەن
Line ٩٠ ⟶ ٨٥:
 
== دامەزراوەی عەسکەریی ئیسرائیلیی ==
لە ڕووی سووپا و سەربازەوە یارمەتی لە ئەمریکا وەردەگرن بەھۆی کەمی سەربازیانەوە کەنزیکەی ٥٠٠ ھەزار سەربازی ھەیە.
بەڵام چەکی قوڕس بەکاردەھێنن بەرامبەر بە دووژمنەکانی (نموونە عەرەب) وەک چەکی قەدەغەکراوی فسفۆڕی و ھتد.
== ئابووریی ==
 
== ئابووریی ==
=== گەشتیاری ===
گەشتیاری یەکێکە لەو ھۆیانەی کە پەرەی بە ئابووری ووڵاتی ئیسرائیل داوە ،داوە، یەکێک لەو ھۆکارانەی کە گەشتیاران ڕووی تێدەکەن بوونی شوێنەوارە پیرۆزەکانی ھەرسێ ئاینیی جوو و ئیسلام و مەسیحی ،مەسیحی، وە ڕەخساندنی تایبەت لەلایەن کەرتی تایبەتی ووڵاتوڵات لە خزمەتگوزاری ھۆتێل و شوێنی حەسانەوەو و چێشتخانە ،چێشتخانە، لەساڵی ٢٠٠٩ دا ئیسرائیل سەروو ٢.٧٢٫٧ ملیۆنمیلیۆن گەشتیاری ھەبووە.
 
== دانیشتوان ==
بەپێی ئامارەکانی ساڵی [[٢٠١٤]] ژمارەی دانیشتوانی وڵاتی ئیسرائیل ٧,٨٢٢,١٠٧٧٬٨٢٢٬١٠٧ کەس بووە کە دەکاتە ٠.١١٠٫١١ لەسەدی ڕێژەی خەڵکی جیھان. تەمەنی مام‌ناوەندی خەڵکی ئەم وڵاتە ٣٠.١٣٠٫١ ساڵە. ھەروەھا ٩٢ لە سەدی دانیشتوانی وڵات لە شارەکان دەژین.<ref> {{بیرخستنەوەی وێب | سەردێڕ = Countries in the world (ranked by 2014 population)| ناونیشان = http://www.worldometers.info/world-population/population-by-country/ |ڕێکەوتی سەردان= ٥ی ئایاری ٢٠١٥ | بڵاوکەرەوە = ماڵپەڕی Worldometers |نووسەر = |زمان = ئینگلیسی}} </ref>
وە کوردی جوولەکە نشین نزیکەی ٣٥٠٠٠ ھەزار کەس دەخەملێنرێت.
 
== ڕۆشنبیریی ==
=== مۆزیک ===
 
== وەرزش ==
لە ڕووی وەرزشییەوە سەر بە یەکێتی تۆپی پێی ئەوڕووپان تا ئێستا ھیچ دەستکەوتێکیان نەبووە
 
لەیاریزانە ناودارەکانی تۆپی پێش تا ئێستا
[[یوسی بنعیون]] کە لە یانەکانی خوولی ئینگلیزی [[لیڤەرپوول]] و [[چێلسی]] یاری کردووە.
وە لە یانە بەناوبانگە وەرزشیە کانیان ماکابی تەلئەبیب وە ماکابی حەیفا کە ئەو دوویانەیە چەند جارێک بەشداریان لە خولی یانە پاڵەوانەکانی ئەوڕووپا لە یاری تۆپی پێ و باسکە کردووە
Line ١١٥ ⟶ ١٠٩:
== گەلەریی وێنە ==
== سەرچاوەکان ==
* ویکپیدیای عەرەبیی [http[://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84:دولة إسرائيل]]
{{سەرچاوەکان}}
{{reflist}}
 
{{وڵاتەکانی ئاسیا}}
{{داڕێژە:ووڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست}}
{{شاردنەوەی سکڕۆڵی ئاسۆیی/کۆتایی}}
[[پۆل:دەوڵەتانی ئەندامی نەتەوە یەکگرتووەکان]]