مورادی چوارەم: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە |
Aram (لێدوان | بەشدارییەکان) شائەمراز |
||
ھێڵی ٣:
|ناوی تەواو = سوڵتان موڕادی چوارەم کوڕی ئەحمەدی یەکەم
|وێنە = IV. Murat.jpg
|وێنەی
|لێدوان = سوڵتان موڕادی چوارەم
|ماوەی حوکم =[[١٦٢٣]] - [[١٦٤٠]]
|پێش خۆی = [[موستەفای یەکەم]]
|دوای خۆی =[[
|باوک = [[ئەحمەدی یەکەم]]
|دایک = کۆسیم سولتان
|مێژووی لە دایکبوون = [[١٦١٢]]
|شوێنی لە دایکبوون =
|مێژووی مردن = [[١٦٤٠]]
|شوێنی مردن =
|}}
'''موڕادی چوارەم''' کوڕی [[
خەلافەتی گرتە دەست لە دوای لابردنی موستەفای مامی، و لەبەرئەوەی لە تەمەنێکی مناڵدا بوو، [[ئینکیشاری]] سەرەتا دەستیان بە سەردا گرت، یاخیبوونێک ڕوویدا لە [[بەغدا]] و خەلیفە سوپایەکی بۆ ناردن بەڵام [[سەفەوییەکان]] چوونە بەغداوە و دەستیان بە سەردا گرت، و لە دوای مردنی شا عەبباسی سەفەوی و جێگرتنەوەی بە کوڕە بچوکەکەی، عوسمانییەکان سوودیان لەو فرسەتە وەرگرت و گەمارۆی بەغدایان دا.
== وەرگرتنی دەسەڵات ==
کارووباری
==ویلایەتی سوڵتان==▼
لە سەرەتای دەسەڵاتی موڕادی چوارەمدا [[دەوڵەتی عوسمانی]] گیرۆدەی ناجێگیری و پێکدادان و ئاژاوەی ناوخۆیی بوو، و لە هەموو لایەکدا سەربەخۆیی ڕائەگەیەنرا لە دەوڵەت، و [[دەوڵەتی سەفەوی]] سوودی لەم فرسەتە وەرگرت و دەستی گرت بەسەر بەغدادا، و دەوڵەت هەوڵی دا بیگەڕێنێتەوە بەڵام بە هۆی یاخیبوونی ئینکیشاری لە سەدڕی ئەعزەم نەیانتوانی.▼
==شۆڕشی ئینکیشاری==▼
خەسڕەو پاشا یەکێک بوو لە سەدری ئەعزەمەکان کە سوڵتان لایبرد، پەنای بردە بەر ئینکیشارییەکانی [[ئیستەنبوڵ]] و چۆن ئەیویست ئاڕاستەی ئەکردن، و ئینکیشاری شۆڕشیان کرد لە پایتەختدا و داوای گەڕاندنەوەی خەسرەو پاشایان ئەکرد، دوای ئەوەی سوڵتان ڕەتی کردەوە ئینکیشاری هەستان بە کوشتنی حافیز پاشای سەدڕی ئەعزەمی ئەو کاتە لە بەردەم سوڵتاندا.▼
▲== ویلایەتی سوڵتان ==
و سوڵتان ئەیزانی خەسرەو پاشا لە پشت ئەو شۆڕشەوەیە، فەرمانی کرد بە گرتنی، بەڵام خۆی نەدا بە دەستەوە کە ئەوەش یەکەم جار بوو لە دەوڵەتی عوسمانیدا ڕووبدات وەزیر لە فەرمانی سوڵتان دەرچێت، بەڵام ئەو هیزانەی ڕاسپێردرابوون بە گرتنی دەستیان بە سەردا گرت لە کۆشکەکەیدا و کوشتیان لە ١١ی ئازاری ١٦٣٢ز، و لە ڕۆژی دواتردا ئینکیشاری شۆڕشیان دەست پێکرد، بەڵام سوڵتان بە توندی لە بەردەمیاندا وەستا.▼
▲لە سەرەتای دەسەڵاتی موڕادی چوارەمدا [[دەوڵەتی عوسمانی]] گیرۆدەی ناجێگیری و پێکدادان و ئاژاوەی ناوخۆیی بوو، و لە
==جێگیربوونی ئاسایش==▼
ماوەی جێگیری سوڵتانە کوسیم کۆتایی پێهات کە نۆ ساڵی خایاند، و موڕادی چوارەم دەستی گرت بەسەر کاروباری دەوڵەتدا، دوای ئەوەی بە توندی رووبەڕووی شۆڕشگێرەکان بوویەوە و هەموو ئەوانەی کوشت کە دەستیان لە ئاژاوەکەدا هەبوو، شۆڕشەکە هێور بویەوەو بارودۆخ جێگر بوو، و سوڵتان هەستا بە دەرکردنی ئەو بڕیارانەی کە یاسایان ئەگەڕاندەوە بۆ دەوڵەت، تاکو یەک لایی بێتەوە بۆ گەراندنەوەی ئەو خاکانەی لە دەستیان داوە.▼
▲== شۆڕشی ئینکیشاری ==
سوڵتان لە سەرکردەی سوپایەکی گەورەدا ڕۆیشت بەرەو وڵاتی فارس لە ساڵی ١٦٣٥ز و دوا ئەوە چەند شەڕێک کەوتەوە لە نێوانیان و لە نێوان [[سەفەوییەکان]]، تا لە کۆتاییدا شای سەفەوی ڕازی بوو بە ڕێکەوتن و وازی لە شاری [[بەغدا]] هێنا بۆ [[عوسمانییەکان]] لە بەرامبەر ئەوەی ئەریوانی بۆ بگەڕێننەوە، وتوێژ ماوەی دە مانگ لە نێوانیان بەردەوام بوو، و ڕێکەوتنامە بە سترا لە ١٩ی ئەیلوولی ١٦٣٩ز بەناوی ڕێکەوتننامەی زەهاو بۆ دیاریکردنی سنوری عوسمانی - سەفەوی.▼
▲خەسڕەو پاشا یەکێک بوو لە سەدری ئەعزەمەکان کە سوڵتان لایبرد، پەنای بردە بەر ئینکیشارییەکانی [[ئیستەنبوڵ]] و چۆن ئەیویست ئاڕاستەی ئەکردن، و ئینکیشاری شۆڕشیان کرد لە پایتەختدا و داوای گەڕاندنەوەی خەسرەو پاشایان ئەکرد، دوای ئەوەی سوڵتان ڕەتی کردەوە ئینکیشاری
▲و سوڵتان ئەیزانی خەسرەو پاشا لە پشت ئەو شۆڕشەوەیە، فەرمانی کرد بە گرتنی، بەڵام خۆی نەدا بە دەستەوە کە ئەوەش یەکەم جار بوو لە دەوڵەتی عوسمانیدا ڕووبدات وەزیر لە فەرمانی سوڵتان دەرچێت، بەڵام ئەو
==وەفاتی سوڵتان==▼
هەشت مانگ لە دوای گەڕاندنەوەی سوڵتان لە هەڵمەتە بەهێزەکەی، کۆچی دوایی کرد لە ٨ی شوباتی ١٦٤٠دا و تەمەنی نزیکەی ٢٨ ساڵ بوو و مناڵی لە دوا بە جێ نەما.▼
▲== جێگیربوونی ئاسایش ==
▲ماوەی جێگیری سوڵتانە کوسیم کۆتایی
▲سوڵتان لە سەرکردەی سوپایەکی گەورەدا ڕۆیشت بەرەو وڵاتی فارس لە ساڵی ١٦٣٥ز و دوا ئەوە چەند شەڕێک کەوتەوە لە نێوانیان و لە نێوان [[سەفەوییەکان]]، تا لە کۆتاییدا شای سەفەوی ڕازی بوو بە ڕێکەوتن و وازی لە شاری [[بەغدا]]
▲== وەفاتی سوڵتان ==
▲
سوڵتان موڕادی چوارەم بە یەکێک لە سوڵتانە گەورە عوسمانییەکان دادەنرێت، کە یاسای گێڕایەوە بۆ دەوڵەت، و دیسیپلینی گەڕاندەوە بۆ سوپا، و خەزێنەکانی دەوڵەت ژیانەوە.
== سەرچاوەکان ==
* سایتی ئیسلام ئۆن لاین
* مێژووی دەوڵەتی عوسمانی –
{{سوڵتانە عوسمانییەکان}}
|