نەوشیروان مستەفا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دەربازدانی 2 سەرچاوە و تاگکردنی 1 بە مردوو #IABot (v2.0beta13)
ھێڵی ٣:
{{خاوێنکردن}}
{{کەسایەتی
| وێنە = Nawshirwan_Mustafa.jpg
| قەبارەی وێنە = 250px
| ناوی کاتی لەدایکبوون = نەوشێروان مستەفا ئەمین
| شوێنی لەدایکبوون = [[سلێمانی]]
| شوێنی لەدایکبوون = {{ئاڵا|کوردستان}}، [[باشووری کوردستان]]، [[سلێمانی]]
| ڕێکەوتی لەدایکبوون = ٢٢ی کانوونی یەکەمی ١٩٤٤
| ڕێکەوتی_ونبوون =
| شوێنی_ونبوون =
| ڕەوشی_ونبوون =
| ڕێکەوتی مردن = {{death date and age |٢٠١٧|٠٥|١٩|١٩٤٤|١٢|٢٢}}
| شوێنی مردن = [[سلێمانی]]
| ھۆکاری مردن =
| شوێنی دۆزینەوەی تەرم =
| شوێنی گۆڕ = گردی زەرگەتە - سلێمانی
| مۆنۆمێنتەکان =
| نیشتەجێ = = {{ئاڵا|کوردستان}}، [[باشووری کوردستان]]، [[سلێمانی]]
| نەتەوە = = [[کورد]]
| ناوەکانی تر =
| نەژاد = [[کورد]]
| ھاووڵاتی = {{ئاڵا|کوردستان}} {{-}} {{ئاڵا|عێراق}}
| ڕادەی خوێندەواری = [[کۆلێژی زانستە سیاسییەکان]]ی [[بەغدا]]، [[ڤییەن]] {{ئاڵا|نەمسا}}
| پیشە = ڕێکخەری گشتیی [[بزووتنەوەی گۆڕان]]
| ساڵانی چالاکی = [[١٩٦٣]] تا ١٩ی ئایاری ٢٠١٧
| شار = [[سلێمانی]]
| مووچە =
| باڵا =
| کێش =
| ناسراو بە ھۆی = ئەندامێتی بەرچاوی لە [[یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان]] سکرتێری گشتیی [[بزووتنەوەی گۆڕان]]
| سەرناو =
| وادە =
| پێشوو = [[کۆسرەت ڕەسووڵ عەلی]]
| جێگر =
| حیزب = [[بزوتنەوەی گۆڕان]]
| ئایین = [[ئیسلام]]
| ھاوسەر = [[شوعلە عەلی]]<ref name="بنەماڵەی نەوشیروان مستەفا">[http://rudaw.net/sorani/kurdistan/0712201528 رووداو: ''نوێترین وێنەی ھاوژینی نەوشیروان مستەفا بڵاودەکرێتەوە''؛] سەردانەوە لە ٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥.</ref>
| یار =
| منداڵەکان = نما، چیا، چرا<ref name="بنەماڵەی نەوشیروان مستەفا">[http://rudaw.net/sorani/kurdistan/0712201528 رووداو: ''نوێترین وێنەی ھاوژینی نەوشیروان مستەفا بڵاودەکرێتەوە''؛] سەردانەوە لە ٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥.</ref>
| دایک و باوک =
| خزمەکان =
| پەیوەندیەکان =
| خەڵاتەکان =
| واژوو =
| ئیمزا =
| ماڵپەڕ = [http://wusha.net/ ماڵپەڕی کۆمپانیای وشە]{{dead link|date=December 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{dead link|date=September 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes}}{{dead link|date=September 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes}}
| پەراوێزەکان =}}
 
'''نەوشیروان مستەفا ئەمین''' (ماوەی ژیان: [[٢٢ی کانوونی یەکەم]]ییەکەمی [[١٩٤٤]] - ١٩ی ئایاری [[٢٠١٧]]) ڕێکخەری گشتیی [[بزووتنەوەی گۆڕان]] و جێگری سکرتێری گشتیی [[یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان]] بوو، ھەروەھا دروستکەری باڵی ڕیفۆرم بوو لە [[یەکێتی نیشتیمانی کوردستان]]، دوای ئەوەی نەیتوانی ڕیفۆرم لەنێو یەکێتیدا بکات لە ساڵی [[٢٠٠٦]] وازی لە کاری حیزبیی ھێنا{{ژێدەر}}و دەستی کرد بە کاری ڕاگەیاندن وەک دەرکردنی [[ڕۆژنامەی ڕۆژنامە]]، [[ماڵپەڕی سبەی]]، [[کەی ئێن ئێن]]، [[ڕادیۆی دەنگی گۆڕان]] و سەنتەرێکی ڕاپرسی. لە ساڵی ٢٠٠٩ بۆ ھەڵبژاردنی [[پەرلەمانی کوردستان]] نەوشیروان مستەفا لەگەڵ ھەڤاڵەکانی بە لیستێکی نوێ و بەناوی [[لیستی گۆڕان]]ەوە دەستیان کردەوە بە کاری [[سیاسی]].
 
== ژیان ==
ھێڵی ٦٨:
چرای کچیشی لە لەندەن دەخوێنێ، بۆ تەواوکردنی کۆلێژی پزیشکی لە [[بەریتانیا]].
 
بەپێی قسەی ڕەفعەتی مەلا کە ھاوڕێیەکی نزیکی نەوشیروان مستەفایە و ماوەی زیاتر لە ٤٠ ساڵە دەیناسێت" «بنەماڵەی نەوشیروان مستەفا بنەماڵەیەکی ناسراوی شاری سلێمانی بوون و باوکی پیاوێکی ڕۆشنبیر بووە، خاوەنی کتێبخانەیەکی گەورە بووە لە ماڵەکەیدا"». بە بڕوای ئەو ھاوڕێ دێرین و نزیکەی نەوشیروان مستەفا ھەر ئەمەش کاریگەری لەسەر ژیانی نەوشیروان مستەفا داناوە بەتایبەت لە رووی رۆشنبیری و سیاسییەوە، ڕەفعەتی مەلا دەڵێت: " «بۆیە کاک نەوشیروان، ھەر لە مناڵییەوە سوودی لەو کتێبخانەیەی باوکی وەرگرتووە ئەمەش کاریگەری ھەبووە لەسەر ڕۆشنبیری ئەو"».
 
ئەو گەنجانەی ناو پارتی دیموکراتی کوردستان لە شاری سلێمانی کە دیارترینیان بریتی بوون لە (نەوشیروان مستەفا، ڕەفعەتی مەلا، [[شازاد سائیب]] و سمکۆ فەتحوڵا)، وەک چەند گەنجێکی چالاک و ھەڵسوڕاو لە شەستەکاندا زیاتر سۆزیان بۆ باڵی مەکتەبی سیاسی ھەبووە. دروستبوونی کۆمەڵەی ڕەنجدەران بە بڕوای ڕەفعەتی مەلا، ڕەگوڕیشەکانی دەگەڕێنەوە بۆ ناو [[گۆڤاری ڕزگاری]] کە لە ساڵی ١٩٦٩ دا دەرچووە و نەوشیروان مستەفا خاوەنی ئیمتیازی ئەو گۆڤارە مانگانەیە بووە. لەبارەی ئەم گۆڤارەوە کە ١٣ ژمارەی لەماوەی زیاتر لە ساڵێکدا لێدەرچووە. بەپێی وتەی ھەندێ ھاوڕێی نەوشیروان مستەفا گۆڤارەکە بە گۆڤاری ماوییەکان ناسرا بوو، رەفعەتی مەلا دەڵێ" دیارە ئێمە بازنەیەکی رۆشنبیریمان ھەبوو لە شاری سلێمانی، کە زۆرجار لە بارەگای گۆڤاری ڕزگاری کۆدەبووینەوە. کە لەلایەن ئەو گەنجە شۆڕشگێڕانەی ئەو سەردەمەوە ئەم حەلەقانە دروستکرابوون و کاک نەوشیروان دەوری سەرەکی ھەبووە تێیدا، کە لەو گەنجانەی ئەو سەردەمە کاک نەوشیروان بوو، مەحموودی مەلا عزەت بوو، فوادی مەلا مەحموود بوو، سمکۆ فەتحوڵڵا بوو، من و حەمە چاوشین و کۆمەڵێک گەنجی تر بووین کە مام جەلال دەھات محازەراتی دەداینێ. لەو موحازەتانەدا زیاتر وەک باو بوو کتێبەکانی ماومان دیراسە دەکرد". رەفعەتی مەلا لە درێژەی قسەکانیدا دەڵێت" ئەم حەلەقە رۆشنبیریانە لە کۆتایدا بووە بنەمایەک بۆ دروستبوونی کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان".
ھێڵی ٧٤:
بەپێی وتەی ڕەفعەت پاش بەیانی ئازار ئەوان ھەموو دووردەخرێنەوە لە سلێمانی بۆ خوارووی عێراق و پاشان لە بەغدا یەک دەگرنەوە. ئیدی لەو سەردەمەدا نەوشیروان مستەفا بەرەو نەمسا بە مەبەستی خوێندن و دوورکەوتنەوە لە ھەڕەشەکانی ئەو سەردەمەی حکومەتی عێراقی بە ڕێدەکەوێت کە لەو سەردەمەدا لەلایەن حکومەتی عێراقییەوە سزای لە سێدارەدانی بۆ دەرچووە. لە نەمسا پاش تەواوکردنی ماجستێر سەرقاڵی خوێندنی دکتۆرا دەبێت لە بواری یاسا نێودەوڵەتییەکاندا، بەڵام بۆ دامەزراندی یەکێتیی نیشتمانی واز لە خوێندنەکەی دێنێت و دەگەڕێتەوە کوردستان. لێرە بەدواوە ئیدی نەوشیروان مستەفا وەک سەرکردەیەکی دیار بە تەواوی دەردەکەوێت کە ھەم سکرتێری کۆمەڵە و ھەم جێگری سکرتێری گشتیی یەکێتیی نیشتمانی کوردستان دەبێت. بە بارەکەی تریشیدا ژیانی پێشمەرگایەتی و خەباتی چەکداری نەوشیروان مستەفا بەمجۆرە بە تەواوەتی دەست پێدەکات. نەوشیروان مستەفا لەگەڵ کۆمەڵەی ڕەنجدەران کە لە ساڵی ١٩٧٢ بە تەواوی ئیعلانی دامەزراندنی دەکرێ بە وتەی ھاوڕێکانی لەو ماوەیەی لە نەمساش بووە دانەبڕاوە و پەیوەندی ھەبووە. بە وتەی ڕەفعەتی مەلا دروست بوونی کۆمەڵەی ڕەنجدەران پاش ئەوە دێت کە باڵی مەکتەبی سیاسی دەگەڕێتەوە نێو پارتی ئیتر ئەو برادەرانە بڕیاریاندا تەنزیمێکی مارکسی-لینینی دروست بکەن ئەوە بوو کۆمەڵەیان دروست کرد. پاش گەڕانەوەی لە [[نەمسا]] و دەستپێکردنەوەی شۆڕشی چەکداری نەوشیروان مستەفا دەبێتە سکرتێری کۆمەڵەی ڕەنجدەران، کە وەک باڵێک لە ناو باڵەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان کە تازە دامەزراوە کاردەکات. جگە لە خەباتی چەکداری و پێشمەرگایەتی نەوشیروان مستەفا لەگەڵ ئەوەشدا ئەو کاتە کە گۆڤاری کۆمەڵە دەرچووە، زۆربەی نووسینەکانی خۆی لەوێ بڵاودەکردەوە.
 
نەوشیروان مستەفا ئەو کتێبانەی بە درێژایی تەمەنی کە نووسیونی بریتی بوون لە نووسینەوەی مێژوو و یادەوەرییەکان، لەمبارەیەوە حەمە تۆفیق پێی وایە ھۆکاری دەستبردنی نەوشیروان مستەفا بۆ نووسینەوەی مێژوو و یادەوەرییەکانی زیاتر پەیوەندی بە حەزی خۆیەوە ھەبووە نەک شتێکی تر، ئەو دەڵێ "نەوشیروان زۆر حەزی لە مێژووە، بۆیە زیاتر لەو بوارە نووسیویەتی". لەمبارەیەوە چەندین کتێبی ھەیە لەوانە (کورد و عەجەم، حکوومەتی کوردستان، لە کەناری دانوبەوە بۆ خڕی ناوەزەنگ، کورد لە گەمەی سۆڤێتیدا، پەنجەکان یەکتری دەشکێنن، ژیانی بە تەمەنترین ڕۆژنامەی کوردی لە ١٩٢٦-١٩٨٣١٩٢٦–١٩٨٣). نەوشیروان مستەفا زیاتر حەزی لە گۆرانییە فۆلکلۆرییە کوردییەکانە، بەتایبەت حەزی لە لاوک و حەیرانە ناو بەناو خۆشی لەبەر خۆیەوە دەیڵێت. ڕەفعەتی مەلاش جەخت لەوە دەکاتەوە کە کاک نەوشیروان زۆر موھتەم نییە بۆ خواردن، بەتایبەت لە ھاویندا زیاتر حەزی لە تەماتە و خەیارە قاژی دەکات و دەیخوات. لەلای خۆیەوە حەمە تۆفیق ڕەحیم کە جگە لەوەی کە ئێستا ئەندامی ئەنجومەنی کۆمپانیای وشەیە، بە وتەی خۆی زیاتر لە ١١ ساڵ پێشمەرگایەتیشی لەگەڵ نەوشیروان مستەفا بەسەر بردووە، لە ساڵی ١٩٧٩ تاوەکو ١٩٩١. ئەویش جەخت لەوە دەکاتەوە کە نەوشیروان زۆر موھتەم نییە بە خواردن، نەوشیروان مستەفا وەک ھاوڕێکانی باسی دەکەن کەسێکی سادەیە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا زوو توڕە دەبێت. حەمە تۆفیق ڕەحیم لەمبارەیەوە دەڵێ "کەسێکی زۆر سادەیە بەڵام کەمێک توڕەیە". سەبارەت بەوەی کە بە چ شتێک یان لە چ حاڵەتێکدا توڕە دەبێت، عەلی کەریمی کە یەکێکی ترە لە ھاوڕێکانی کە لە سەردەمی شاخ ناسیویەتی دەڵێت "جاری وا ھەیە بە ھەموو شتێک توڕە دەبێ و جاری واش ھەیە بە ھیچ شتێک توڕە نابێ". یەکێک لە ھیوایەتەکانی نەوشیروان مستەفا وەک ھاوڕێکانی باسی دەکەن، جگە لە نووسینەوەی مێژوو، ژیانکردنە لەگەڵ بەخێوکردنی مریشک و کەو و ئاژەڵە کێوییەکانی وەک ئاسک و چەند ئاژەڵێکی تر.
 
== دادگا ==
رۆژی ١٤/٧/٢٠٠٠، لە گردی عەلی ناجی، چوار بارەگای حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری لەلایەن یەکێتییەوە پەلاماردران و ھەریەک لە (ھاوڕێ لەتیف، ھاوار موحەممەد، عەبدولباست موحسین، ئومێد نکبین، موحەممەد مستەفا) لە حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری کوژران.<ref> http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:_9nTrTsgIeIJ:rudaw.net/kurdish/index.php/news/7594.html+کۆمۆنیست+نەوشیروان&cd=12&hl=fi&ct=clnk&gl=fi</ref>
 
دواتر وەفدی مفەوەزاتی حزبی کۆمۆنیست لە ماڵی نەوشیروان مستەفا دەستگیرکران و برانە ئاسایش، ئەوەبوو لە ماوەی سێ رۆژدا لە شاری سلێمانی ھەموو بنکە و بارەگاکانی حزبی کۆمۆنیست لەلایەن یەکێتییەوە دەستیان بەسەردا گیرا، کە بریتیبوون لە ھەریەک لەم بارەگایانانە. یەکەم: بارەگای کۆمیتەی ڕابەری و مەکتەبی سیاسیی لە گردی عەلی ناجی. دووەم: کۆمیتەی محەلی سلێمانی لە گەڕەکی رزگاری. سێیەم: رێکخراوی سەربەخۆی ئافرەتان لە گەڕەکی رزگاری. چوارەم: رێکخراوی خوێندکاران و سەنتەری منداڵان لە گەڕەکی عەقاری. پێنجەم: ڕادیۆ و بارەگای ڕاگەیاندن لە گردی زەرگەتە. ھاوکات چالاکی حزبەکە قەدەغەکرا و زۆرینەی ئەندامەکانیان لەلایەن ئاسایشەوە دەستگیرکران کە ھەندێکیان بۆ ماوەی چوار مانگ لە زیندان ھێڵدرانەوە.<ref>http://www.kurdistanan.net/index.php?sid=27583{{بەستەری مردوو|url=http://www.kurdistanan.net/index.php?sid=27583{{بەستەری مردوو|url=http://www.kurdistanan.net/index.php?sid=27583 |date=ئازاری ٢٠١٩ }} |date=حوزەیرانی ٢٠١٨ }}</ref>
 
بەرپرسانی حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری سەرکردایەتی ئەوکاتی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بە بەرپرسیار دەزانن لەکوشتنی کادرەکانیان، بەڵام نەوشیروان مستەفا جێگری پێشووی سکرتێری گشتیی یەکێتی و ڕێکخەری گشتیی ئێستای بزوتنەوەی گۆڕان و خەسرەو گوڵ موحەممەد بەرپرسی دەزگای زانیاری و سەرکەوتی کوبە بەڕێوەبەری پێشوی ئاسایشی سلێمانی و بەرپرسی مەکۆی ئێستای سلێمانی بزوتنەوەی گۆڕان، بە ئەنجامدەری ڕاستەوخۆی ڕووداوەکەوە دەزانن.
 
محەممەد تۆفیق ڕەحیم، لە لێدوانێکدا بۆ ئەسوات ئەلعێراق، ڕاشیگەیاند: [[حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستان]] داوایەکی یاسایی دژی نەوشیروان مستەفا تۆمارکردووە، لەسەر ڕووداوی ساڵی ٢٠٠٠ کە پێنج ئەندامی کۆمۆنیست کوژران، کە ئەوکات نەوشیروان مستەفا جێگری سکرتێری گشتی یەکێتی نیتشیمانیی کوردستان بوو.<ref> http://www.nrttv.com/dreje.aspx?jimare=6957</ref>
 
== کتێبە چاپکراوەکانی ==
ھێڵی ٩٢:
* حکومەتی کوردستان: کورد لە گەمەی سوڤیەت دا، (کوردستان: ١٩٩٣)
* میرایەتی بابان لە نێوان بەرداشی ڕوم و عەجەم دا، (کوردستان: ١٩٩٨)
* کوردستانی عێراق: سەردەمی قەلەم و موراجەعات، ١٩٢٨ـ١٩٣١١٩٢٨–١٩٣١(کوردستان ـ زەرگەتە: ٢٠٠٠)
* ژیان، بەتەمەنترین روژنامەی کوردی ١٩٢٦ـ ١٩٣٨١٩٢٦–١٩٣٨ (کوردستان ـ زەرگەتە ٢٠٠٢)
* ژیان، چەند لاپەرەیەک لە مێژووی روژنامەوانیی کوردی ١٩٣٨ـ ١٩٥٨١٩٣٨–١٩٥٨ (کوردستان ـ زەرگەتە: ٢٠٠٤)
* کارەساتی ھەکاری، (کوردستان ـ زەرگەتە: ١٩٨١)
* کێشەی پارتی و یەکێتی، (کوردستان ـ زەرگەتە: ١٩٩٥)
ھێڵی ١٠٢:
 
== مردن ==
لە بەرەبەیانی [[١٩ی ئایار]]یئایاری [[٢٠١٧]] نەوشیروان مستەفا لەشاری [[سلێمانی]] کۆچی دوایی کرد.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب | ناونیشان =http://www.nrttv.com/Details.aspx?Jimare=71488 | سەردێڕ = نەوشیروان مستەفا کۆچی دوایی کرد| ڕێکەوتی سەردان = ١٩ی ئایار، ٢٠١٧ | نووسەر = | بەرھەم = [[ئێن ئاڕ تی]] | گوتەگێڕانەوە = میدیای فەرمی گۆڕان ڕایگەیاند، نەوشیروان مستەفا رێکخەری گشتی بزووتنەوەی گۆڕان کۆچی دوایی کرد.}}</ref>
 
== سەرچاوەکان ==
{{سەرچاوەکان}}
 
== بەستەرە دەرەکییەکان ==