لاستیکی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

[[پەڕگە:Rubber bands.jpg|وێنۆک|جیرەی پارە کە توانی کشانی بەرزی هەیەھەیە]]

لە [[فیزیک|فیزیادا]] توانای '''لاستیکی''' ({{بە ئینگلیزی: elasticity|Elasticity}}) بریتیەبریتییە لە توانای ماددە بۆ بەرەنگار بوونەوە لە بەرامبەر هێزێکیھێزێکی دەرەکی کە دەیهەوێدەیھەوێ شێوەکەی بگۆڕێت، بە جۆرێک کە دوای نەمانی هێزەھێزە دەرەکیەکە ماددەکە بگەڕێتەوە شێوە و قەبارەی سەرەتایی خۆی. ماددە ڕەقەکان دەچەمێنەوە بە هۆیھۆی هێزێکیھێزێکی گونجاو کە دەخرێتە سەریان. بە پێی '''یاسای هۆکھۆک''' پەیوەندیەکی ڕاسەوانە هەیەھەیە لە نێوان بڕی هێزھێز و بڕی کشانی ماددەکە. هۆکاریھۆکاری فیزیایی کشان لە ماددەیەکەوە بۆ ماددەیەکی تر جیاوازە. لە [[کانزا|ماددەی کانزایی]] دا قەبارە و درێژی لیەکانی بەلور دەگۆڕێت کاتێک هێزیھێزی دەرەکی دەخرێتە سەری. بە لابردنی هێزەکەھێزەکە قەبارەی خانە بەلوریەکان دەگەڕێنەوە شێوەی سەرەتاییان. بەڵام لە '''جیرە''' و ماددە [[پۆلیمەر|پۆلیمەریەکانی]] تر هێزیھێزی دەرکی دەبێتە لێک کشانی زنجیرەی پۆلیمەر.

ئەم تایبەتمەندیە بەڕەهاییبەڕەھایی لە هیچھیچ ماددەیەک دا نیە. تەنانەت لەو ماددە ناسراوانەی کە ئەم تایبەتمەندیەیان هەیەھەیە بە بڕێکی کەم قوپانەوەیەکیان تێدا ڕوو دەدات و شێوەی سەرەتایی بەدەست ناهێننەوەناھێننەوە. لە ئەندازیاریدا ئەم تایبەتمەندیە بە دوو بڕی جیا دەست نیشان دەکرێ. یەکەمیان بریتیە لە '''مۆدۆلاس''' (Modulus) کە بریتیە لە بڕی هێزھێز لەسەر ڕوبەر و یەکەکەشی یەکسانە بە '''پاسکاڵ''' (Pa). چەند مۆدوڵاسی ماددەیەک زیادتر بێت ئەوەندە ماددەکە توندتر بۆ چەمانەوە. دووەم بڕ کە دەدۆزرێتەوە بریتیە لە توانای دیاری کراوی ماددە (elastic limit) بۆ چەمانەوە پێش ئەوەی '''قوپانی''' تێدا ڕوو بدات. یەکەی ئەم بڕەش هەرھەر بە پاسکاڵە.

کاتێک تایبەتمەندی لاستیکی دوو ماددە بەراورد دەکرێ پێویستە هەرھەر دوو modulus و elastic limit لەبەرچاو بگیرێت. بۆ نمونە جیرە مۆدۆڵاسی زۆر کرمە بەڵام زۆر توانای کشانی هەیەھەیە. بەڵام [[کانزا|کانزاکان]] مۆدۆڵاسیان بەرزە و کشانیان کەمترە.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Elasticity_(physics)</ref>