بلوورناسی تیشکی ئێکس: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریکەری ویکیدەقی ٢٠١٧ |
No edit summary تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریکەری ویکیدەقی ٢٠١٧ |
||
ھێڵی ٧:
==مێژوو==
[[ویلیام ڕۆنتگن]] (Wilhelm Röntgen) ئەم تیشکەی دۆزیەوە. وە بە هۆی ئەوەی کە تیشکێک بوو کە لەمەو پێش نەناسراوبوو ناوی لێنا تیشکی نەزانراو (ئێکس X). دواتر لە هەندێ شوێن بۆ ڕێز لێنانی ئەم زانایە ناویان لێنا تیشکی ڕۆنتگن.
بە کار هێنانی ئەم تیشکە بۆ ناسینی پەیکەری بەلوری لە لایەن [[فون لاوە]] (لە ١٩١٢) دۆزرایەوە و لە لایەن [[ویلیام هێنڕی بڕاگ]] و [[ویلیام لۆڕێنس بڕاگ]] بەکارهات.
==پەرشی تیشکی ئێکس==
گەردیلەکان لە ناو بەلوردا بەشێوەیەکی ڕێک ڕیز بونە. ئەو گەردیلانە توانای پەرش کردنی تیشکیان هەیە، واتا دوای ئەوەی تیشکەکە بەر گەردیلەکە دەکەوێت بە شێوەی [[لاستیکی]] (وا دادەنرێت کە جگە لە بڕێکی زۆر کەم نەبێت تیشکەکە بە تەواوی هەڵدەبەزێتەوە) هەڵدەبەزێتەوە. ئەلێکتڕۆنی گەردیلەکان بەرپرسی سەرەکین بۆ پەرش کردنی ئەم تیشکە. لە ڕاستیدا تیشکی ئێکس دوای بەرکەوتنی لەگەڵ گەردیلەکان، بە شێوەی تۆپ ئاسا بڵاو دەبێتەوە. بەم شێوەیە چەندین تیشکی ئێکس کە لە لایەن چەندین گەردیلەوە بڵاو بونەتەوە بەیەک دەگەن و دیاردەی شەپۆلی دروست کەر و لەناوبەر دروست دەبێت. ئەمە لە شێوەی چەند هێڵێکی ڕوناک و تاریک دەردەکەوێت لەسەر شاشەی وەرگر.
[[پەڕگە:Kappa goniometer animation.ogv|وێنۆک|ئەنیمەیشنەکە نیشان دەدات کە پێنج جوڵە لە گەڵ چوار جوڵەی بازنەیی گۆنیاکە سودی لێ دەبینرێ لەم ئامێرەدا]]
بە هۆی یاسایەکی ماتماتیکی کە ناسراوە بە [[یاسای بڕاگ]] (Bragg's law)، دەشێت دوری نێوان ڕیزە گەردیلەکان بدۆزرێتەوە:
:<math>2d \sin \theta = n \lambda</math>
لێرەدا d بریتیە لە دوری نێوان ڕیزە گەردیلەییەکان، \theta بریتە لە گۆشەی بڕاگ، \lambda بریتیە لە درێژی شەپۆلی تیشکی بەکار هاتوو.
==بە کار هێنانی لە کانزاناسی==
==بە کار هێنانی لە بیۆلۆجی==
==بەربەستەکان==
| |||