یاساکانی جووڵەی نیوتن: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
Aram (لێدوان | بەشدارییەکان) شائەمراز، سڕینەوە (دووبارە)، باشترکردن، +٣ تاگ |
Aram (لێدوان | بەشدارییەکان) گەڕاندنەوەی وەشان بۆ بەسەرداچوونەوەی 636289 لەلایەن Ibrahim N. Qader (لێدوان): ناچاری. (تو) تاگ: پووچەڵکردنەوە |
||
ھێڵی ١:
[[پەڕگە:Newtons laws in latin.jpg|وێنۆک|چەپ|200px|یاساکانی یەکەم و دووهەمی نیوتن، بە لاتین، لە یەکەم دەرچوونی [[پرەنسیپە بیرکارییەکانی فەلسەفەى سروشتی]]دا، ساڵی ١٦٨٧.]]
'''یاساکانی جووڵەی نیوتن''' یان '''بنەماکانی جووڵەی نیوتن''' ({{بە ئینگلیزی|''Newton's laws of motion''}}) سێ [[یاسای فیزیکی]]ن کە بناغەی [[میکانیکی کلاسیک]] پێکدێنن. یاساکان ئەمانەن:
# '''[[یاسای یەکەمی نیوتن]]''' :ھەر [[تەنی فیزیکی]] یان لە وچاندایە یان بە خێرایی‌یەکی نەگۆڕەوە لە جووڵەدایە ئەگەر ھاتوو ھێزێکی دەرەکی کاری تێنەکات.
# '''یاسای دووەمی نیوتن''' : [[تاودانی زەوی]] راستەوانە دەگۆڕێت لەگەڵ [[ھێز (فیزیک)|ھێز]] و پێچەوانە دەگۆڕێت لەگەڵ [[بارستە|بارستایەوە]] دەکاتە (=بارست جار لەز)؛ '''<math> F = m a </math>'''.
# '''یاسای سێھەمی نیوتن''' : ھەموو ھێزێکی کار کاردانەوەی ھەیە بە دوو ئاراستەی جیاواز.<ref>Engneering mechanics , dynamics, J.L.meriam and L.G.kraige,p6</ref>
ئەم یاساگەلە پەیوەندی نێوان ئەو ھێزانەی کە لە سەر تەنێک کار دەکەن و جووڵەی ئەو تەنە وەسف دەکەن و یەکەمجار لەلایەن [[ئیساک نیوتن]]ەوە ساڵی ١٦٨٧ لە پەڕتووکی [[پرەنسیپە بیرکارییەکانی فەلسەفەی سروشتی]]دا کۆکراونەتەوە. نیوتن بۆ ڕاڤە و تاوتوێکردنی جووڵەی زۆر شت و سیستەمی فیزیکی کەڵکی لێیان وەردەگرت. وەکوو نموونە، لە بەرگی سێھەمی پەڕتووکەکەدا، نیوتن نیشانیدا کە ئەم سێ یاسایە ھاوڕێ لەگەڵ [[یاسای ڕاکێشانی گەردوونی]]یەکەی، [[یاساکانی کێپلێر بۆ جووڵەی ھەسارەیی]] دەدەن بە دەستەوە.
Line ٢٥ ⟶ ٢٢:
ئـەگەر ھـاتوو ھـێزێک لە ئەنجامی بـەریەک کـەوتنی دوو تەن بەدەست بێت، بۆ نمونە پاڵدان و ڕاکێشانی تەنێک، پێی دەگوترێ "ھێزی لێکەوت". لە وێنەی (٢-الف، ب، ج) دا سێ شێوەی گشتی لە ھێزی لێکەوت نیشان دراوە. ھێزی ئەستونی <math>\vec{n}</math>(بڕوانە وێنەی ٢-الف) بریتیە لەو ھێزەی کە لە لایەن ئەو ڕوەی کە تەنەکە لەسەری وەستاوە دەخرێتەی سەر تەنەکە. بە پێچەوانەوە، ھێزی لێکخشاندن تەریبە لەگەڵ ڕوەکە و بە پێچەوانەی جوڵەی تەنەکەیە (وێنەی ٢-ب). لەلایەکی تر ئەگەر تەنێک لە لایەن گوریسێک، پەتکێک، دەزوێک... ھتد. ھێزی ڕاکێشانی بخرێتە سەر پێی دەگوترێ ھێزی گرژی (وێنەی ٢-ج). کاتێک کە سەگەکەت بە ھۆی پەتکێکەوە ڕادەکێشیت، ئەوە ھێزی گرژی پەتەکەیە کە کار دەکاتە سەر گەردنی سەگەکەت.
[[پەڕگە:چوار
[[پەڕگە:بڕی چەند هێزێکی گشتی.png|وێنۆک|
بۆ نیشاندانی
ئه‌و ئامێره‌ی كه بڕی هێزی پێده‌پێورێ، پێی ده‌گوترێ ته‌رازوی سپرینگدار كه له سپرینگێك و ڕاسته‌یه‌كی پله‌كراو پێك هاتوه. ئێمه ده‌توانین به سود وه‌رگرتن له‌م ئامێره كێشی نه‌زانراوی هه‌ر ته‌نێك بدۆزینه‌وه. ئێمه ده‌توانین هاوشێوه‌ی ئه‌م ئامێره سود له ئامێری تر وه‌رگرین.
[[پەڕگە:نیشاندانی هێزی.png|
== سەرچاوەکان ==
{{سەرچاوەکان}}
{{تووڵی دەروازە|فیزیک}}
== پەراوێزەکان ==
{{پەراوێز}}
{{تووڵی دەروازە|فیزیک}}
{{فیزیک-کۆلکە}}
[[پۆل:چەمکە فیزیکییەکان]]
| |||