مێشک: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
چاکسازیی ژمارەکان، چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان |
ب here |
||
ھێڵی ٣٣:
'''مێشکی مرۆڤ''' (بە [[ئینگلیزی]]: ''Human Brain'') یەکێک لە ھەستیارترین و ئاڵۆزترین ئەندامەکانی مرۆڤە کە ٢ لەسەدی کێشی مرۆڤ پێک دێنێت، بەڵام پتر لە ٣٠ لەسەدی وزەی ڕۆژانەی مرۆڤ بەکار دێنێ. زۆربەی ئەم وزەیە لە [[کاربۆھیدرات|کاربۆھیدراتەکان]] ( [[گلووکۆز]] ) وەردەگرێ و خیرا دەیسووتێنێ، تەنانەت لە کاتی خەوتندا، مێشک زۆرتر لە ھەر ئەندامێکی تر [[ئۆکسجین]] بەکار دێنێت.
مێشک ئەو شوێنەیە کە تێیدا بیرکردنەوە، یادەوەری، ھەست و ئەزمونکردن پرۆسە دەکرێت. ئەم ئەندامەی لەشمان کە نزیکەی ١٫٤ کیلۆگرام دەبێت، نزیکەی دوو سەد میلیار (٢٠٠،٠٠٠،٠٠٠،٠٠٠) [[دەمارەخانە|دەمارەخانەی]] تێدایە. ئاڵۆزی پەیوەندی نێوان ئەم دەمارەخانانە مێشکی [[مرۆڤ]] دەئاوسێنێت. ھەر یەک لە دەمارەخانانە پەیوەندی بە ھەزاران یان دەیان ھەزار دەمارەخانەی دیکەوە دەکا لەڕێگەی پێکھاتەی زۆر بچووکەوە کە پێیان دەوترێت [[سیناپس]] (Synapses) کە ژمارەیان دەگاتە (١٢٥) تریلیۆن.<ref>{{cite journal |author=Micheva, K. D., Busse, B., Weiler, N. C., O'Rourke, N., Smith, S. J |title=Single-Synapse Analysis of a Diverse Synapse Population: Proteomic Imaging Methods and Markers |journal=[[دەمارەخانە]] |volume=٦٨ |pages=٦٣٩-٦٥٣ |year=٢٠١٠ |issue=٤}}
بە کەموکووڕی ھێنانی مێشک، [[ئیسکمی مێشک]] دەڵێن.
ھەموو [[بڕبڕەدارەکان|بڕبڕەداران]] و زۆربەی بێ بڕبڕەکان مێشکیان ھەیە. تەنیا ژمارەیەکی کەم لە بێ بڕبڕەکان وەک [[بووکی دەریا]] و [[ئەستێرەی دەریا]] مێشکیان نییە.
ژمارەی خانە دەمارییەکان لە [[توێکڵی مێشک|توێکڵی مێشکی]] مرۆڤدا بۆ ٣٣ بلیۆن خەمڵینراوە. ئەم خانە دەمارییانە لە ڕێگەی [[ئەکسۆن|ئەکسۆنەکانەوە]] پێکەوە بەستراون و پێوەندییان ھەیە.
مێشک ناوەندی کۆنترۆڵی ئەندامەکانی لەشە. مێشک بە داڕشتنی کاری [[ماسوولکە|ماسوولکەکان]] و بەڕێ کردنی [[ھۆرمۆن|ھۆرمۆنەکان]] ، لەش کۆنترۆڵ دەکا.
[[پەڕگە:Chimp Brain in a jar.jpg|thumb|alt=A brain floating in a liquid-filled glass jar. Yellowing of the handwritten labels on the jar give the object an antique appearance.|مێشکی چیمپانزە]]
Line ٤٧ ⟶ ٤٦:
== پێکھاتە ==
مێشک گرنگترین بەشی کۆئەندامی دەمارە و لە مرۆڤدا لەم بەشانە پێکھاتووە: [[مۆخ]] ، [[تالامووس]] ، [[ھیپۆتالامووس]] ، [[پردی مێشک]] ، [[ساقەتەی مێشک]] ، [[بادامەی مێشک]] و [[گرێکانی بنکی]]
== کارەندامناسی مێشک ==
Line ٥٥ ⟶ ٥٣:
* سیستمی لیمبیک: بەڕێوبەری یاد و بیرەوەرییەکانە.
== 10 ھۆکاری تێکدانی مێشک لە ژیان ==
توێژینەوەکان دەریان خستووە کە ئەم ١٠ ھۆکارە لە ژیانی ئاسایی مرۆڤدا دەتوانێ کاریگەری خراپی لە سەر مێشک ھەبێ [https://web.archive.org/web/20150430034535/http://www.niber.net/vb/showthread.php?t=18916]:
# نەخواردنی ژەمی بەیانی
# زۆر خواردن
Line ٦٩ ⟶ ٦٧:
جەڵتە یان سەکتەی مێشک بە یەکێکە لەو دیاردە ترسناکەکانی تەندروستی مرۆڤ دادەنریت، چونکە ھەندێک جار دەبێتە ھۆی مردن و لەناوچوونی کتوپڕی.
سەکتەی مێشک بریتییە لە: لەدەستدانی کتوپڕی فەرمانەکانی مێشک و کورت ھێنانی کۆنترۆڵکارییکان. ڕێژەی تووشبون بەم نەخۆشییە کتوپڕە لە بەرزبوونەوەدایە و بە گوێرەیی ھەندێک لە راپۆرتە پزیشکییەکان سەکتەی میشک دووەمین ھۆکاری مردنە لە سەرانسەری جیھاندا.
[[File:Four lobes animation small2.gif|thumb|Brain lobes. Colorings are same as above.
Line ٨٣ ⟶ ٨٠:
{{legend|#٠٠٠٠٠٠|[[w:Medulla oblongata|Medulla]]}}]]
[[پەڕگە:Lobes of the brain.jpg|thumb|right|230px| نمای مێشک لە خوارەوە]]
[[پەڕگە:Human brain ckb.jpg|350px|وێنۆک|ناوەڕاست|هەستەکان لە مێشکی مرۆڤدا]]
== ئەمانەش ببینە ==
*
* [[لەشی مرۆڤ]]
Line ٩٧ ⟶ ٩٢:
{{کۆئەندام و ئەندامەکانی مرۆڤ}}
{{تووڵی دەروازە|لەشی مرۆڤ}}
[[پۆل:ئەندامەکان]]
| |||