نووح: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە [[ئایینە ئیبراهیمییەکانئیبراھیمییەکان]]دا، '''نووح''' (بە[[ئینگلیزی]]: Noah، بە[[عەرەبی]]: {{نووسەی عەرەبی|نُوح}}، بە[[عیبری]]: נֹחַ,‎ נוֹחַ، بە[[سریانی]]: ܢܘܚ، بە[[گریکی کۆن]]: Νῶε) دەیەمین و دواهەمیندواھەمین [[پەتڕیک (کتێبی پیرۆز|پەتڕیک]]ی [[ئێنتادڵووڤیان|پێش زریانەکە]]یە. چیرۆکی [[کەشتیی نوح]] باس کراوە لە [[گێراندنەوەی زریان لە بەسەرهاتەکانیبەسەرھاتەکانی درووستبووندا]]، هەروەهاھەروەھا لە [[سوورەتی نووح|سوورەتی ٧١]]ی [[قورئان]]دا باسی لێوە کراوە. لە[[کتێبی پیرۆزدا]] دوا بەدوای چیرۆکی نووح، چیرۆکی [[نەفرەتی حام]] دێت. لەپاڵ [[بەسەرهاتەکانیبەسەرھاتەکانی درووستبوون]]دا، بەسەرهاتیبەسەرھاتی نووح لە کرۆنیکڵسی یەکەم، ئایزایە، ئێزیکیڵ، ئینجیلی مەتتا و لۆقا، کتێبی عیبرییەکان و هەردووھەردوو نامەکەی [[بتڕووس]]دا باس کراوە.

بەپێی [[قورئان]]، نوح بۆ ماوەی ٩٥٠ ساڵ ئامۆژگاریی گەلەکەی خۆی کرد، بەڵام ئەوان باوەڕیان نەهێنانەھێنا. [[خودا لە ئیسلامدا|خودا]] نوحی ئاگادار کرد کە ئیتر بێجگە لەو چەند کەسە کەمەی باوەڕیان پێکردووی کەسی تر باوەڕت پێناهێنێپێناھێنێ. بەڵام نوح جارێکی تریش خەڵکەکەی بۆ خواپەرستی بانگکردەوە کەچی لە وەڵامدا وتیان: "''ئەی نوح ماوەیەکی زۆرە ئەم قسانەمان بۆ دەکەی ئێمە باوەڕناهێنینباوەڕناھێنین. بڕۆ چی دەکەی بیکە.''" {{ژێدەر}}

نوح گووتی: "''خوایە گیان خۆت دەزانی ماوەیەکی زۆرە ئارامم گرتووە، هەمووھەموو کاتێک ئەم قەومەم بۆ خواپەرستی و وازهێنانوازھێنان لە [[بتپەرستی|بتپەرسیتیی]] بانگکردووە، بەردەوام بووم لەگەڵیان بەشەو و بە رۆژ، بە ئاشکراو بەنهێنی،بەنھێنی، بە کۆمەڵ و بەتاک تاک قسەم بۆ کردوون، بەڵام ئەوان هەرھەر باوەڕناهێننباوەڕناھێنن و بێزاربووم لە دەستیان، ئەىئەی خوای گەورە کەس لەم کافرانە مەهێڵەمەھێڵە لەسەر رووی زەویدا.''" {{ژێدەر}}

باوەڕی موسوڵمانان وایە کە خودا پاڕانەوەی نوحی وەرگرت و فەرمانی کرد بە نوح کەشتییەک دروست بکات چوونکە قەومەکەی نوقمی [[دەریا]] دەکات. کاتێک خەڵکەکە چاویان بە نوح کەوت کەشتی دروست ئەکات، گاڵتەیان پێ کرد. نوحیش ئارامی گرت و وتی: "''کاتێکیش دێت ئێمە گاڵتە بە ئێوە بکەین.''" {{ژێدەر}}چیرۆکی ناو [[قورئان]] وا دەگێڕێتەوە کە پەیمانی خودا هاتھات و باران دەستی پێکرد و ئاو هەستاھەستا و هەمووھەموو شوێنێکی پڕکرد. خودا فەرمانی کرد بە نوح: "''خۆت و باوەڕداران بچنە کەشتییەکەوە و لە هەمووھەموو گیاندارێک جووتێک هەڵبگرەھەڵبگرە نێرێک و مێیەک.''" {{ژێدەر}}قورئان وا دەگێڕێتەوە کە لەدوای ئەوەوە کەشتییەکە بەناوی خوداوە کەوتە سەر ئاو و [[بێباوەڕ لە ئیسلامدا|بێباوەڕەکان]]یش لە ترسی ئاوەکە بەرەو شاخەکان رایان دەکرد، کوڕێک و ژنێکی نوحیش لەگەڵ کافرەکان بوون. نوح کوڕەکەی خۆی بینی لە ئاوەکەدا خەریک بوو ئەخنکا، نوح وتی: "''کوڕم لەگەڵ ئێمە سواری کەشتییەکە بەو لەگەڵ کافران مەبە.''" کوڕەکەی وتی: "''دەچمە سەر شاخێکىشاخێکی بەرزو ئاو پێم ناگات.''" نوح وتی: "''کوڕم ئەمڕۆ جگە لە پەنای خوای گەورە هیچھیچ پەنایەکىپەنایەکی تر نییە.''"{{ژێدەر}}

بەڵام کوڕەکەی باوەڕی نەهێنانەھێنا و شەپۆلی ئاو دووری خستەوە و خنکا. نوح زۆری پێناخۆش بوو چونکە کوڕی بوو ئەیویست لە ئاگری [[دۆزەخ]] رزگاری بکات بۆیە نوح لە خودا پاڕایەوە و وتی: "''خودای گەورە کوڕەکەم لە منە و تۆش پەیمانت راستە و باشترین دادوەری.''" لەسەر ئەو بنەمایەی کە موسوڵمانان بڕوایان وایە کە خودا ناڕوانێتە بنەماڵە و ڕەچەڵەک و دادوەرێکی ڕاستە، خودا نوحی ئاگادارکردەوە: "''ئەو کوڕە لە تۆنییە، ئەوە کردەوەیەکی خراپە، کافر نەوەی پێغەمبەر نییە با کوڕیشت بێت، داوای شتێک مەکە کە نایزانی و وەک نەزانەکان مەبە.''"{{ژێدەر}}نوحیش داوای لێبووردنی لە خودا کرد.

بەپێی چیرۆکەکەی قورئان، لە کۆتاییدا بە ویستی خودا باران وەستا و کەشتییەکە لەسەر [[چیای جودی]]ی لە [[باکووری کوردستان]] وەستایەوە، نوح و هاوەڵانیھاوەڵانی هاتنەھاتنە سەر زەوی و هەمووھەموو کافرەکانیش لە ناوچوون. <ref>Van Bruinessen, M. (2000). Kurdistan in the 16th and 17th centuries, as reflected in Evliya Çelebi’s Seyahatname. ''The Journal of Kurdish Studies'', 3.1:1-11.</ref>