تیۆری: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary
شائەمراز، باشترکردن
ھێڵی ٢:
 
لە زانستدا بیردۆز کاتێک پێکدەھێنرێن کە تاقیکردنەوە لەسەر کۆمەڵە گریمانە پێکەوە
بەستراوەکان ئەنجام دەدرێت. بە گەلێک بەڵگەی تاقیکراوە پالثشت دەکرێت لەبەر ئەوە بیدرۆز لێکدانەوەیەکی فراوان و گشتگیریی دیاردەیەکی سروشتی بەو بەڵگە زانستیەکان پاڵپشتی دەکەن کە لە ئەنجامی تاقیکردنەوە و سەرنجدانەکان کە لەو باوەڕەدان ڕاست بێت.
 
ئەگەرچی لە باسە زانستگایییەکاندا واتا زانستییەکەی زۆرتر کەڵکی لێ وەردەگیردرێت، بەڵام ئەوە تەنیا واتای نیە و تووشی ھەڵەمان دەکات ئەگەر لە سەرەتاوە وای دابنێین کە زاراوەی ''بیردۆز'' لە وێژە یان باسی زانستگاییدا ئاماژەیەکە بە بیردۆزێکی زانستی یان لەسەر بناغەی [[ئەزموونی]].
لەبەر باوبوون و بەکارچوونی زۆرتری زاراوەی ''بیردۆز'' لە ناو توێژینەوەکانی زانستی و ئەزموونیدا، سەرەتا، واتا زانستییەکەی باسدەکرێت:<ref>کتێبی زیندەزانیی پۆلی ١٢</ref>
 
لەبەر باوبوون و بەکارچوونی زۆرتری زاراوەی ''بیردۆز'' لە ناو توێژینەوەکانی زانستی و ئەزموونیدا، سەرەتا، واتا زانستییەکەی باسدەکرێت:
 
== پێناسەی زانستی ==
بیردۆز، لە واتای زانستیی زاراوەدازاراوەدا،<ref>لێرەدا زانست واتا [[زانستی ئەزموونی]].</ref>، پێکھاتەیەکی شیکارییانەیە کە بۆ ڕاڤەکردنی کۆمەڵێک لە [[ڕوانین]]ە ئەزموونییەکان داڕێژراوە. بیردۆزێکی زانستی دوو شت دەکات:
# ئەم کۆمەڵە ڕوانینە لێکجیاوازە وەکوو پۆلێک لە [[دیاردە]]کان دەستنیشاندەکات و
# سەبارەت بەو [[ڕاستەقانی]]یە بنچینەیییە کە ئەم دیاردانە لەگەڵ خۆی دەھێنێت یان لە سەریان کاریگەر دەبێت، بانگەشەدەکات.
 
لە نەریتی زانستی یان ئەزموونیدا، زاراوەی "بیردۆز" پاشەکەوتکراوە بۆ ئەو بیرۆکانەی کە ڕووبەڕوودەبنەوە لەگەڵ
پێداویستییە سەرەتایییەکانی دەوروپشتی ڕوانینە ئەزموونییەکان و ئەو پێـڕەوانەی (میتۆد) بۆ پۆلێنکردن کەڵکیان لێ وەردەگیردرێت و ئەو تەبایی و پێکھاتنەی بیردۆزەکە لەگەڵ بەکارچوونی لە نێوان ئەندامانی پۆلەکەدا. ئەم پێداویستییانە لە لقە جۆراوجۆرە زانستییەکاندا دەگۆڕدرێن؛ بەڵام بە شێوەیەکی گشتی، لە بیردۆزەکان چاوەڕواندەکرێت کارا و دەستپێوەگر بن: بۆ نموونە دەبێ بیردۆز سادەترین ئامرزای گەنگاز بێت کە بتوانرێ بۆ ھەڵسوکەوتی کاریگەر لەگەڵ پۆلی دیاردەکاندا کەڵکی لێ وەربگیردرێت.
 
== بیردۆزەکان بە گشتی و لە زانستە شێوەیی‌یەکاندا ==
بیردۆزەکان ئامرازگەلی شیکارین بۆ تێگەیشتن، ڕوونکردنەوە و پێشگۆییکردنی بابەتێک. لە زۆر و جۆراوجۆر گۆڕەپانی لێکۆڵینەوەدا، وەکوو [[ھونەر]] و [[زانست]]، بیردۆزەکان ھەن. بیردۆزی شێوەیی<ref>
شێوەیی = formal؛ بە پێی فۆرم و شێوەی دیار.</ref> سروشتێکی ڕستەزانییانە<ref>نەحوی، سینتاکسی.</ref>ی ھەیە و تەنیا کاتێک واتادارە کە بە دەکارخستی لە ناوەرۆکێکدا پێکھێنەیەکی واتایی<ref>سیمانتیکی.</ref>ی پێبدرێت. دەربـڕینی بیردۆزەکان لە گۆڕەپانەکانی جۆراوجۆری لێکۆڵینەوەدا بە [[زمانی سروشتی]]یە و ھەمیشەش بە چەشنێک ئاوادەکرێن کە شێوەی گشتییان دەقاودەقی بیردۆزێک بێت کە بە [[زمانی شێوەیی]]ی [[مەنتیقی بیرکاری]] دەربـڕاوە. کاتێک بیردۆزەکان لە بیرکاریدا تاوتوێدەکرێن، زۆرتر دەربـڕینیان بە زمانێکی شێوەیی ‌یەیە.
 
دەکرێت دەربـڕینی بیردۆزەکان بە ھەر شێوەیەک بێت، بە شێوەی بیرکاری، سیمبۆلیک، یان بە زمانی باو، بەڵام بە گشتی لێیان چاوەڕواندەکرێت کە بە دوای بنەماکانی [[بیری ھزری]] یان [[مەنتیق]]دا کەوتبێتن.
Line ٣٦ ⟶ ٣٤:
 
== لێکدانەوەی وشە ==
لە زمانی کوردیدا، وشەی "بیردۆز" وەکوو ھاوسەنگی وشەی ''theory'' پەسەندکراوە.<ref>[[فەرھەنگی زاراوە]]</ref> <ref>فەرھەنگی زانستیی پەڕتووک؛ دەتوانی لە ماڵپەڕی pertwk.com دایبگریت</ref> <ref>ویکیفەرھەنگ: [http://ku.wiktionary.org/wiki/bîrdoz]
[http://ku.wiktionary.org/wiki/teorî]</ref>. وشەی "تیۆری"ش ھەر باوە. ھەندێجاریش "بیرۆکە" دەوترێت.<ref>[[فەرھەنگی فارسی-کوردیی زانستگای کوردستان]]</ref>.
 
بیردۆز لە دوو وشە پێکھاتووە: بیر + دۆز.<ref>ویکیفەرھەنگ: [http://ku.wiktionary.org/wiki/bîrdoz]</ref>. دۆز واتە ''داخواز''، ''ئامانج''.<ref>ویکیفەرھەنگ: [http://ku.wiktionary.org/wiki/doz]</ref>.
 
== سەرچاوەکان و پەراوێزەکان ==
بیردۆز لە دوو وشە پێکھاتووە: بیر + دۆز<ref>ویکیفەرھەنگ: [http://ku.wiktionary.org/wiki/bîrdoz]</ref>. دۆز واتە ''داخواز''، ''ئامانج''<ref>ویکیفەرھەنگ: [http://ku.wiktionary.org/wiki/doz]</ref>.
{{سەرچاوەکان}}
 
== سەرچاوەکان و پەراوێزەکان ==
{{reflist}}
[[پۆل:مەعریفەتناسی]]
[[پۆل:فەلسەفەی زانست]]
*كتێبی زینده‌زانی پۆلی 12