مەھاتما گاندی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary |
شائەمراز، تاگی خاوێنکردن ، تاگی بێسەرچاوە |
||
ھێڵی ١:
{{بێسەرچاوە}}
{{خاوێنکردن}}
{{کەسایەتی
| وێنە = MKGandhi.jpg
Line ٣١ ⟶ ٣٣:
| ئایین = [[ھیندۆسی]]
| ھاوسەر = [[کاستوربا گاندی]]
| منداڵەکان =[[ھاریلال گاندی|ھاریلال]]<br
| دایک و باوک =[[پوتلیبای گاندی]] (دایک)<br
| خزمەکان =
| پەیوەندیەکان =
Line ٣٨ ⟶ ٤٠:
| واژوو =Gandhi signature.svg
| ماڵپەڕ =
| پەراوێزەکان =}}
'''موھانداس کەرمچاند گاندی''' (ماوەی ژیان: ٢ی تشترینی یەکەمی ١٨٦٩ تاکوو ٣٠ی کانوونی دووەمی ١٩٤٨) لە [[٢ی تشرینی یەکەم]]ی ساڵی [[١٨٦٩]] لە (بور بەندەر) لە ناوچەی (گاجارات) ی [[ھیندستان]] لە خێزانێکی پارێزەر کە باکگراوندێکی سیاسی دوورودرێژیان ھەیە لە دایک
وەک لاوە ھاوتەمەنەکانی خۆی لەوڵاتەکەیدا زوو چۆتە بنباری ژنھێنان و لە تەمەنی ١٣ ساڵیدا ژنی ھێناوەو چوار منداڵی لەو خێزانەی ھەبووە. لەساڵی [[١٨٨٨]] بۆخوێندنی یاسا چۆتە لەندەن ولەسەرەتادا ویستویەتی وەکو ھەرگەنجێکە رۆژھەڵاتی کە چووبێتە
وەختێک خوێندنی یاسای تەواوکردوو لەساڵی [[١٨٩١]] گەڕایەوە ھیندستان ھەستیکرد کە لەکاری پارێزەریدا ناگاتە ئامانج ولەگەڵ ویستی ویدا یەکناکاتەوە، رێگایەک نیە بۆ
▲'''موھانداس کەرمچاند گاندی''' (ماوەی ژیان: ٢ی تشترینی یەکەمی ١٨٦٩ تاکوو ٣٠ی کانوونی دووەمی ١٩٤٨) لە [[٢ی تشرینی یەکەم]]ی ساڵی [[١٨٦٩]] لە (بور بەندەر)لە ناوچەی (گاجارات)ی [[ھیندستان]] لە خێزانێکی پارێزەر کە باکگراوندێکی سیاسی دوورودرێژیان ھەیە لە دایک بووە،لە رابردوودا باپیری و پاشانیش باوکی سەرۆک وەزیرانی ناوچەی ([[بور بەندەر]])بوون.
▲وەک لاوە ھاوتەمەنەکانی خۆی لەوڵاتەکەیدا زوو چۆتە بنباری ژنھێنان و لە تەمەنی ١٣ ساڵیدا ژنی ھێناوەو چوار منداڵی لەو خێزانەی ھەبووە.لەساڵی [[١٨٨٨]] بۆخوێندنی یاسا چۆتە لەندەن ولەسەرەتادا ویستویەتی وەکو ھەرگەنجێکە رۆژھەڵاتی کە چووبێتە رۆژئاوا ژیانبەسەر بەرێت،بەڵام ھەرزوو بەڵانسی خۆی وەرگرتۆتەوەوپەیوەست بۆتەوە بە خوێندن و ئاینەکەیەوەو بەردەوام لە ھەوڵی زیاتر خۆرۆشنبیریکردندا بووە. ئەو کەسێک بووە کە پشتی بە خوراکی گیایی بەستووەو کۆمەڵەیەکیشی لەوپێناوەدا دامەزراندبوو.
▲وەختێک خوێندنی یاسای تەواوکردوو لەساڵی [[١٨٩١]] گەڕایەوە ھیندستان ھەستیکرد کە لەکاری پارێزەریدا ناگاتە ئامانج ولەگەڵ ویستی ویدا یەکناکاتەوە، رێگایەک نیە بۆ سەرکەوتن ،بۆیە دەمێک کاری عەریزەنووسی دەکات ،پاشان بەگرێبەستێک بۆ ماوەی یەک ساڵ لەگەڵ کۆمپانیایەکی ھیندیروو دەکاتە (ناتال)لەباشووری ئەفریقیا بۆ کارکردن. لێرەوە بە سەرەتاکانی تێکۆشانی ناتوندوتیژی ئاشنا دەبێت.
== گاندی وھاوسەرەکەی ==
ساڵی [[١٨٩٣]] گاندی وخێزانەکەی چوونە ناوچەی ناتال لە باشوری ئەفریقیا و دەستیبەکارەکانی
مانەوەکەی بەھۆی ئەوەوە بوو کە دەسەڵاتداران بڕیاریاندا کە دەرفەت نەدەن بە ھندییەکان بەشداری دەنگدان بکەن. بەھۆی شارەزای لەبارەی یاساکانەوە گاندی توانی داوای ھندییەکان لە دەسەڵاتداران بباتەوەو بەشداری ھەڵبژاردن بکەن. ئەو چەندین جار رووبەڕووی دەستگیرکردن بۆتەوە کە دواینیان لە ساڵی [[١٩٠٦]] بوو بە ھۆی تازەنەکردنەوەی مۆڵەتی مانەوە بە پێی یاسای نوێ کەبەیاسای ئاسیاییەکان ناسرا. بەرامبەر بەو یاسایە خۆپیشاندانی گەورەی ھندییەکان دروست
* ئەگەر یاساکە جێبەجێکرا دەبێت بەشداری خۆپیشاندان بکات.
* پارە کۆکردنەوە بۆ سەفەری شاندەکە بۆ بەریتانیا.
* ژمارەی شاندەکە دیاریکراوبێت.
شاندەکە لەبەیتانیا چاویان کەوت بە وەزیری ناوچە کۆلۆنیالکراوەکان کە لەرووی شاندەکەدا بێزارە خۆی
ساڵی [[١٩١٥]] گاندی گەڕایەوە ھیندستان و دەستی کردەوە بە تێکۆشان لەلایەک رووبەڕووبوونەوەی کێشە کۆمەڵایەتییەکان کە توێژی پەسندنەکراوەکان (المنبوژین) توشی ببون کە گاندی بە (منداڵەکانی خودا) ناوی
لە ئاستی ناوخۆ: لەبەرامبر یاسای جیاوازیکردن و دانانی نوێنەری کەم بۆ پەسندنەکراوەکان لە
لەئاستی داگیرکەراندا: بەشێوەیەکی گشتی ھەڵوێستی مەبدەئی وتووند بووە بەرامبەر بە
== رێپێوانی خوێ ==
داگیرکەری بەریتانیا رێگەی بە ھیندییەکان نەدەدا لە پیشەسازی خوێدا کاربکەن. بۆیە گاندی بیری کردەوە ئەو یاسایەی کە رێگری دەکات پێشێلی بکات و خەڵکی بۆ
== ساڵەکانی کۆتایی تەمەنی ==
ساڵی [[١٩٣٤]] گاندی دەستیکێشایەوە لە کارکردنی حزبی لەنێو ریزی (حزبی کۆنگرەی ھیندستان) و’بەتەواوی خۆی داوە بەرکارکردن لە پێناوی چاکسازی ئابووری کە گوندەکانی ھیند پێوەی
لەساڵەکانی [[١٩٤٤]] و [[١٩٤٥]] وەختێک کە ھیند بەرەوسەربەخۆیی دەڕۆشت مەیلی جوداخوازی لەنێوموسڵمانەکانی ئەوێداسەریھەڵدا بەسەرۆکایەتی([[موحەممەد عەلی]]) ئەمەش بووە ھۆی شەڕێکی خوێناوی لەنێوان موسڵمان و
لەنێوخۆی ھیندیشدا کەمینە موسڵمانەکان بوونە ئامانجی تووندڕەوە
== سەرچاوەی ئیلھامەکانی گاندی لە ناتوندوتیژیدا ==
وێڕای ئەزموونی فێربوونی لە ژیانی رۆژانەوە لە باشووری ئەفریقیاو وڵاتەکەی خۆی کەشوێنی ناکۆکی
باوەڕە سۆفیگەرییەکانی خۆشی لە کەمخواردن وسادەپۆشین و بێدەنگی (بەتایبەتی ھەموو دووشەمووانێک بێدەنگە نواندوو لە ھەفتەدا)،
== گاندی و ناتوندوتیژی ==
گاندی بە دامەزرێنەری جۆرێک تێکۆشان دادەنرێت کە لە سیاسەتناسیدا پێی دەگوترێت ([[بەرەنگاربوونەوەی ئاشتیانە]]) یاخود فەلسەفەی ناتوندوتیژی (ساتیاراھا). کە لەسەر چەندین بنەمای ئاینی و سیاسی و ئابووری دامەزراوە و لەکورتیدا ناوەڕۆکەکەی بریتییە لە ئازایەتی وراستی و
ناتوندوتیژی بەلای گاندییەوە بە قۆناغدا گوزەر دەکات لەلایەک گەورەکردنی
[[پۆل:دەرچووانی کۆلێجی زانکۆییی لەندەن]]
|