گریمانەی ڕیمان: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary
No edit summary
ھێڵی ٢:
<math>\Im (s) = \pm 14,135, \pm 21,022\, </math> in <math>\pm 25,011\, </math> دەبینرێن.]]
 
لە [[بیرکاری]]دا، '''گریمانەی ڕیمان '''({{بە ئینگلیزی|Riemann hypothesis}}) یان '''مەزندەی ڕیمان'''، [[مەزندە]]یەکە سەبارەت بە ڕەگەکانی [[فانکشنی زیتای ڕیمان]]. بەپێی ئەم مەزندەیە، [[ژمارەی ئاوێتە|بەشی ڕاستەقینەی]] ڕەگە ناسادە یان نادیارەکانی (non-trivial) ئەم [[فانکشن (ماتماتیک)|فانکشنە]] دەکاتە ۰٫۵ <math> 1/2</۲)math>. ئەم مەزندەیە لەلایەن [[بێرنارد ڕیمان]] لە ساڵی ۱۸۵۹ پێشنیار کرا و بەناوی خۆیەوە ناسراوە. ھەژمارکردنی ڕەگەکانی ئەم فانکشنە بە بەکارھێنانی کۆمپیوتەر دەریخستووە ڕەگە سەرەتاییەکانی ئەم فانکشنە ھەتا ١٠ تریلیۆن بەشە ڕاستەقینەکەیان دەکاتەوە <math>\Re=۰٫۵ 1/2</math>. ماتماتیکزانان پێیان وایە ئەم مەزندەیە یەکێک لە گرینگترین پرسیارەکانی بیرکارییە. مەزندەی ڕیمان و ھەندێک لە گشتیکردنەکانی ئەم گریمانەیە، لەگەڵ [[مەزندەی گۆڵدباخ]] و [[ژمارەی سەرەتایی دوانە|ژمارە سەرەتاییە دوانەکان]] بەشێکن لە پرسیاری ھەشتەمی ھیلبێرت لە پێرستی [[کێشەکانی ھیلبێرت|٢٣ کێشە شی نەکراوەکەی ھیلبێرتدا]]. مەزندەی ڕیمان یەکێکە لە [[کێشەکانی ھەزارە]] و لەلایەن ڕێکخراوەی ماتماتیکی کلای خەڵاتێکی یەک ملیۆن دۆلاری دیاری کراوە بۆ ئەو کەسەی ئەم مەزندەیە بسەلمێنیت.
<ref>{{Citation|last=Sarnak|first=Peter|authorlink=Peter Sarnak|url=http://www.claymath.org/sites/default/files/sarnak_rh_0.pdf |format=PDF|title=Problems of the Millennium: The Riemann Hypothesis (2004) |publisher=[[Clay Mathematics Institute]]|year=2005|accessdate=2015-07-28}} Reprinted in {{harv|Borwein|Choi|Rooney|Weirathmueller|2008}}.</ref>
[[دەیڤد ھیلبێرت]] سەبارەت بەم مەزندەیە دەڵێت: «ئەگەر لە خەوێکی ھەزار ساڵەیی ھەستم لەوانەیە یەکەم پرسیارم ئەمە بێت: ئایا مەزندەی ڕیمان سەلمێندراوە؟» <ref>Mathematical mysteries: the beauty and magic of numbers