گریمانەی ڕیمان: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
←‏فانکشنی زیتای ڕیمان: چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان، چاکسازیی ژمارەکان
No edit summary
ھێڵی ١:
[[پەڕگە:RiemannCriticalLine.svg|وێنۆک|بەشی ڕاستی (سوور) و بەشی خەیاڵی (شین) فانکشنی [[زیتای ڕیمان]] ({{(math|''ζ''(''s''}}) لە ھێڵی (Re(''s'' = ١/٢ یەکەمین ڕەگە ناسادەکان لە ( Im(''s'' = ±١٤٫١٣٥, ±٢١٫٠٢٢ و ±٢٥٫٠١١ دەبینرێن.]]
لە [[بیرکاری]]دا، '''گریمانەی ڕیمان '''({{بە ئینگلیزی|Riemann hypothesis}}) یان '''مەزندەی ڕیمان'''، [[مەزندە]]یەکە سەبارەت بە ڕەگەکانی [[فانکشنی زیتای ڕیمان]]. بەپێی ئەم مەزندەیە، بەشی ڕاستەقینەی ڕەگە ناسادەکانی ئەم [[فانکشن (ماتماتیک)|فانکشنە]] دەکاتە ۰٫۵ (۱/۲). ئەم مەزندەیە لەلایەن [[بێرنارد ڕیمان]] لە ساڵی ۱۸۵۹ پێشنیار کرا و بەناوی خۆیەوە ناسراوە. ماتماتیکزانان پێیان وایە ئەم مەزندەیە لە گرینگترین کێشەکانی بیرکارییە. مەزندەی ڕیمان و ھەندێک لە گشتیکردنەکانی،گشتیکردنەکانی ئەم گریمانەیە، لەگەڵ [[مەزندەی گۆڵدباخ]] و [[ژمارەی سەرەتایی دوانە|ژمارە سەرەتاییە دوانەییەکاندوانەکان]] بەشێکن لە پرسیاری ھەشتەمی ھیلبێرت لە پێرستی [[کێشەکانی ھیلبێرت|٢٣ کێشە شی نەکراوەکەی ھیلبێرتدا]]. مەزندەی ڕیمان یەکێکە لە [[کێشەکانی ھەزارە]] و لەلایەن ڕێکخراوەی ماتماتیکی کلای خەڵاتێکی یەک ملیۆن دۆلاری دیاری کراوە بۆ ئەو کەسەی ئەم مەزندەیە بسەلمێنیت.
<ref>{{Citation|last=Sarnak|first=Peter|authorlink=Peter Sarnak|url=http://www.claymath.org/sites/default/files/sarnak_rh_0.pdf |format=PDF|title=Problems of the Millennium: The Riemann Hypothesis (2004) |publisher=[[Clay Mathematics Institute]]|year=2005|accessdate=2015-07-28}} Reprinted in {{harv|Borwein|Choi|Rooney|Weirathmueller|2008}}.</ref>
[[دەیڤد ھیلبێرت]] سەبارەت بەم مەزندەیە دەڵێت: «ئەگەر لە خەوێکی ھەزار ساڵەیی ھەستم لەوانەیە یەکەم پرسیارم ئەمە بێت: ئایا مەزندەی ڕیمان سەلمێندراوە؟» <ref>Mathematical mysteries: the beauty and magic of numbers