گنوو: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary
شائەمراز، باشترکردن
ھێڵی ١:
[[پەڕگە:The GNU logo.png|alt=لوگوی گنو |وێنۆک|لۆگۆی گنو ]]
سیستەمی'''گنو''' ({{بە ئینگلیزی|GNU}} سیستمی کارپێکردنی گنۆ لە ساڵی 1983١٩٨٣ بە ئامانجی درووست کردنی سیستەمێکیسیستمێکی کارپێکردنی بە تەواوی ئازاد بە دەست [[ریچارد ستۆڵمن]] دروست بوو. گنۆ(GNU) کورت کراوەیەکی پێچەوانەییە کە لە یەکەمین پیتی ووشەکانی (GNU's Not Unix) بە مانای گنۆ یونیکس نیە وەرگێڕاوە. هەروەهاھەروەھا گنۆ ناوی جۆرێک قۆچی وەحشیە کە لە [[ئەفریقا]] ژیان دەکات. لۆگۆی گنۆ بە دیزاینی سەری قۆچی وەحشی ،وەحشی، بە دەست (Etienne Suvasa) دیزاین کرا وە لە [[وێب]] سایتەکانی گنۆ و بابەتەکانی دامەزراوەی پڕۆگرامە ئازادەکان بکاردێت. پڕۆژەی گنۆ لە ساڵی 1984١٩٨٤ بە ئامانجی پشتگیرو دروست کردنی پڕۆگرامی ئازاد بۆ سیستەمیسیستمی کارپێکردنی گنۆ دامەزرا. دامەزراوەی پڕۆگرامە ئازادەکان لە ساڵی 1985١٩٨٥ بە ئامانجی سەرخستن و پشتگیری لە جۆڵەی پڕۆگرامی ئازاد وە بە تایبەت پڕۆژەی گنۆ دەست بە کار بوو. لە ئەمڕۆدا گرنگترین و بەناوبانگترین سیستەمیسیستمی کارپێکردنێک کە لە پڕۆگرامەکانی پڕۆژەی گنۆ و ڕگەپێدەری (GNU GPL)بەکاردێنێت ،بەکاردێنێت، لینوکسە کە ناووکی [[لینوکس]] بەکاردەهێنێتبەکاردەھێنێت وە بە شێوەی دابەشکراوی لینوکس دەخرێتە بەردەست کە هەندێکھەندێک کەس بە گنۆ/لینوکس ناوی دەبەن. ناووکی سەرەکی سیستەمیسیستمی کارپێکردنی گنۆ، گنۆ هێردھێرد (GNU Hurd) ە کە هێشتاھێشتا لە حاڵەتی پەرەپێدانایە تا دەگاتە ئاستی جێگیر و بەکارهێنەروبەکارھێنەرو  بەکارهێنانیبەکارھێنانی زۆری نیە.
 
<br />
 
== مێژوو ==
لە دەیەی 1970١٩٧٠ تا سەرەتاکانی دەیەی 1980 ،١٩٨٠، پڕۆگرامەرانی کۆمپیوتەرهەمووکۆمپیوتەرھەموو ئەو کۆدەی  کە دەیانووسی لە گەڵ کەسانی کە بەشداریان پێ دەکرد. هەرھەر کەس کۆدی بەرنامەی خۆی دەخستە بەردەست پڕۆگرامەرانی دیکە. وە بە بەشداری کردنی پڕۆگرام کارێکی ئاسای بوو. بەڵام لە سەرتای 1980١٩٨٠ وە هەمووھەموو شتێک بە هێواشیھێواشی گۆڕا. کۆمپانیاکانی پڕۆگرامی لەمەبەدوا کۆدی پڕۆگرامەکانیان نەدەخستە بەردەست کەسانی کە وە پڕۆگرامەرەکان نەیاندەتوانی پڕۆگرامی کەسانی کە بگۆڕن وە پەرەی پێ بدەن وە باشی بکەن. لە مە بە دوا بە بەشداری کردنی پڕۆگرام بە تاوان حیساب دەبوو. لەم ساڵانەدا ڕیچارد ستاڵیمەن کە لە تاقیگەی هۆشیھۆشی دەستکردی دەزگای تەکنۆلۆجیای ماساچۆست (MIT) ئیشی دەکرد. ئەو باوەڕی وا بوو کە پڕۆگرام دەبێت بە بەردەوام ئازاد بێت هەمووانھەمووان توانای دەستکاری و پەرە پێدانیان تیدا هەبێتھەبێت. یەکەمین هەنگاوھەنگاو بۆ هەبوونیھەبوونی کۆمپیوتەرێکی ئازاد ،ئازاد، بوونی سیستەمێکیسیستمێکی کارپێکردنی ئازادە وە پڕۆگرامی ئازادی لە سەر بێت؛بۆیەبێت؛ بۆیە ڕیچارد ستاڵیمەن پڕۆژەی گنۆی دەست پێ کرد . لەماوەی ساڵەکانی 1984١٩٨٤ تا1985تا١٩٨٥ ئەو کامپایلەری جی سی سی و ئیمەکسی نووسی وە بڵاوی کردەوە . بەم شێوەیە یەکەمین کەرەستەکانی پێویست بۆ دیزاین و دروستکردنی سیستەمیسیستمی کارپێکردن دەستەبەر بوو. لەو کاتەوە تا ئێستە کەسانی زۆر بە شێوەی خۆبەخشانە بۆ پەرەپێدانی بەشەکانی جیاوازی ئەم سیستەمەسیستمە هاوکاریانھاوکاریان کردوە وە بەشە جیاوازەکانیان پەرە پێداوە. تا ساڵی 1990١٩٩٠ تەواوی بەشەکانی سیستەمیسیستمی کارپێکردنەکە جگە لە ناووکی ئامادە بوو. کە لە ساڵی 1991١٩٩١ لینوس تروڤاڵدز ناووکێکی بە ناو لینوکس دروست کرد کە بە تێکەڵ بوونی پڕۆگرامەکانی گنۆ لە گەڵ لینوکس سیستەمیسیستمی کار پێکردنکە کامڵ بوو.
 
== سەرچاوەکان ==
 
*{{بیرخستنەوەی ویکی|بەستەر = https://en.wikipedia.org/wiki/GNU|سەردێڕ = GNU|زمان = ئینگلیزی|سەردان = ٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠١٨}}
لە دەیەی 1970 تا سەرەتاکانی دەیەی 1980 ، پڕۆگرامەرانی کۆمپیوتەرهەموو ئەو کۆدەی  کە دەیانووسی لە گەڵ کەسانی کە بەشداریان پێ دەکرد. هەر کەس کۆدی بەرنامەی خۆی دەخستە بەردەست پڕۆگرامەرانی دیکە. وە بە بەشداری کردنی پڕۆگرام کارێکی ئاسای بوو.بەڵام لە سەرتای 1980 وە هەموو شتێک بە هێواشی گۆڕا. کۆمپانیاکانی پڕۆگرامی لەمەبەدوا کۆدی پڕۆگرامەکانیان نەدەخستە بەردەست کەسانی کە وە پڕۆگرامەرەکان نەیاندەتوانی پڕۆگرامی کەسانی کە بگۆڕن وە پەرەی پێ بدەن وە باشی بکەن. لە مە بە دوا بە بەشداری کردنی پڕۆگرام بە تاوان حیساب دەبوو. لەم ساڵانەدا ڕیچارد ستاڵیمەن کە لە تاقیگەی هۆشی دەستکردی دەزگای تەکنۆلۆجیای ماساچۆست (MIT) ئیشی دەکرد. ئەو باوەڕی وا بوو کە پڕۆگرام دەبێت بە بەردەوام ئازاد بێت هەمووان توانای دەستکاری و پەرە پێدانیان تیدا هەبێت. یەکەمین هەنگاو بۆ هەبوونی کۆمپیوتەرێکی ئازاد ، بوونی سیستەمێکی کارپێکردنی ئازادە وە پڕۆگرامی ئازادی لە سەر بێت؛بۆیە ڕیچارد ستاڵیمەن پڕۆژەی گنۆی دەست پێ کرد .لەماوەی ساڵەکانی 1984 تا1985 ئەو کامپایلەری جی سی سی و ئیمەکسی نووسی وە بڵاوی کردەوە . بەم شێوەیە یەکەمین کەرەستەکانی پێویست بۆ دیزاین و دروستکردنی سیستەمی کارپێکردن دەستەبەر بوو.لەو کاتەوە تا ئێستە کەسانی زۆر بە شێوەی خۆبەخشانە بۆ پەرەپێدانی بەشەکانی جیاوازی ئەم سیستەمە هاوکاریان کردوە وە بەشە جیاوازەکانیان پەرە پێداوە.تا ساڵی 1990 تەواوی بەشەکانی سیستەمی کارپێکردنەکە جگە لە ناووکی ئامادە بوو.کە لە ساڵی 1991 لینوس تروڤاڵدز ناووکێکی بە ناو لینوکس دروست کرد کە بە تێکەڵ بوونی پڕۆگرامەکانی گنۆ لە گەڵ لینوکس سیستەمی کار پێکردنکە کامڵ بوو.
 
== سەرچاوە ==
لەویکیپیدیای ئینگلیزی وەرگیراوە
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/گنوو»