تاوگۆزی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لەناوچەکەی خۆیان کەپێی دەگوترێ تاوگۆزی نیشتەجێن لەبەری ڕۆژھەڵاتیەوە دەکەوێتە سنووری ھەردوو شارستانی [جوانڕۆ] و [تازاوەی سەلاس] لە [پارێزگای کرماشان]، ھاوسنوورە لەگەڵ ھۆزەکانی [[باوەجانی]] و [[قوبادی]] و [[ئیمامی]] و [[کڵاشی]] و گوندی [[مزران]].هەرچی لەباشووریشە ناوچەکەیان دەکەوێتە سنووری شاری[دەربەندیخان]ی سەربەپارێزگای [سلێمانی] وپارێزگای[ھەڵەبجە]و [ناحیەی بەمۆ]وە لە[پارێزگای هەڵەبجە] و لەگەڵ ھۆزەکانی [[شەمێرانی]] و [[باوایی]] و [[شەرەفبەیانی]] و [[نەورۆڵی]] و [[ھارونی]] و [[گڵێجاڵی]] ھاوسنوورن. شایانی باسە شاعیری بەناوبانگی کورد [[مەولەوی]] لەم ھۆزەیە، و گۆڕەکەی لە گوندی سەرشاتەیە لە ناوچەکەیان لە باشووری [[کوردستان]]. ھۆزی تاوگۆزی خاوەنی نزیکەی ۳٥ گوندە، نزیکەی ٢٠ گوند لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان و ۱٥ گوندیش لە باشووری کوردستان، ئەمەش ناوی گوندەکان: لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان: ١- ملەڕەش ٢- قەڵاجێ ٣- دۆڵی گوێزی ٤- لاپیرسا ٥- بڕی مەلا عەلی ٦- دۆڵەتا ٧- بانی لوان ئەو حەوت گوندەی سەرەوە دەکەونە دەڤەری: (تاوگۆزی تاوگۆز). ٨- بەشی ناوخاس ٩- ئالیخانی ١٠- ھۆزی ستە ١١- ھەماجگە (ئاوایی بەشی حەمەجان). ١٢- ملەکەوە ١٣- پوینە (ئاوایی دەسێردی لە کوێستان). ئەو شەش گوندەی سەرەوەش (لە ھەشتەمەوە تا سازەھەم) دەکەونە ناوچەی دۆڵی دەرە. ١٤- گەزەنە (ئاوایی بەشی ئەلیوەیس). ١٥- دڕێمی ١٦- بانینار (ئاوایی بەشی مەحموود). ١٧- ئەشکێ (ئاوایی ھۆزی کوێخا). ١٨- بناوەچ (ئاوایی دەسێردی لە گەرمەسێر). ١٩- خازنۆک (ئاوایی ڕەجەوی). ٢٠- شێخ سێڵە (ئاوایی شێخ سێڵە گەورەدێیە، زۆربەی دانیشتووەکانی لە دەسێردی و ھۆزی کوێخا و دڕێمی پێک دێن). ئەم حەوت گوندەش (لە چواردەوە تا بیست دەکەونە گەرمەسێر). لە باشووری کوردستان: ٢١- [[گمە]] ٢٢- پشتە ٢٣- قەڵپ ٢٤- مۆرتکە ٢٥- بانی بۆڵان ٢٦- زارێن ٢٧- کانی ژەنان ٢٨- سەرشاتەی خواروو ٢٩- سەرشاتەی سەروو ٣٠- پشتقەڵا ٣١- گورگەچیا (ئەم گوندە دەکەوێتە دەڤەری شارەزوور) ۳۲-بێمارۆک ۳۳-بەشی عەلی ۳٤-گەڕاو ۳٥-دێ سوتک یان دێ سوتاوئەسوتاو(ئەوگوندەیە گوندەیە کە کتێبخانەکەیکەکتێبخانەکەی مەولەوی تێدا سوتا).

لەمەڕ جوگرافیای سروشتیەوە دەوڵەمەندەو خاوەنی سەرجەم ڕەگەزەگانی جوگافیایەجوگرافیایە وەک چیاو زنجیرەچیاو گردو شاخ و دۆڵ ودەشت و کانی و دەریاچەو ڕووبارو دورگەو ڕووەک و گژوگیای سروشتیە، چیای بێزەل وسورمەرو زنجیرە چیاکانی زەواڵی وخۆشک وبەمۆ بەسنوری ڕۆژهەڵاتی دەڤەرەکەداو هتد،وە لوتکەچیاکانیهتد..وەلوتکەچیاکانی سورمەر و دووبرا دەکەونە ئەم ناوچەیەوە.ڕووبارەکانی زمکان وسیروان بەناو تاوگۆزیدا تێپەڕدەبن و هەرلەناوچەی تاوگۆزیدا یەک دەگرن لە[دورگەی ملەهاڵە] کەپێشتر پێی وتراوە (شەتەکە) کەناوی هەردوو گوندی سەرشاتەکان لەوناوەوە وەرگیراوە بۆپێکهێنانی دەریاچەی دەربەندیخان