ئایزک نیوتن: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

نیوتن لە ووڵترۆپ مانۆری سەر بە ناوچەی [[لینکۆڵن شایەر]] لە دایکبووە کە باوکی کۆچی دوایی کرد ئەم لە سکی دایکیدا بووە بە سێ [[مانگ]]،<ref>http://en.wikipedia.org/wiki/Issac_Newton#Life</ref> پاش ئەوەی نیوتن تەمەنی بوو بە دوو [[ساڵ]] دایکی شویکردووە بە پیاویکی ترو نیوتنی لای نەنکی بەجێھێشت، نیوتن سەرەتای ژیانی بە کولە مەرگی و بەبێ دایک و باوک بەسەر برد، نەنکی ھەوڵێکی زۆری دا بۆ پێگەیاندن و خستنە بەر خوێندنی، لە سالی [[١٦٦١]]دا دواناوەندی تەواو کرد و لە شاری کامبریج لە کۆلێجی ترینیتی وەرگیرا،<ref>Michael White, ''Isaac Newton'' (1999) [http://books.google.com/books?id=l2C3NV38tM0C&pg=PA24&dq=storer+intitle:isaac+intitle:newton&lr=&num=30&as_brr=0&as_pt=ALLTYPES#PPA46,M1 page 46] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160427130013/https://books.google.com/books?id=l2C3NV38tM0C&pg=PA24&dq=storer+intitle%3Aisaac+intitle%3Anewton&lr=&num=30&as_brr=0&as_pt=ALLTYPES |date=٢٧ی نیسانی ٢٠١٦ }}</ref> ئەو کۆلێجەی کە نیوتن دەستی بە خوێندن کرد تیایدا لەسەر ڕێچکەی فەلسەفی [[ئەرەستوو]] دەیان خوێند، بەلام نیوتن حەزی بە لێکۆڵینەوەی فەیلەسووفەکانی ئەو سەردەمەی خۆی دەکرد وەکوو [[ڕێنێ دێکارت|دێکارت]] و [[گالیلێو گالیلەی]] و [[کۆپەرنیکۆس]] و [[یۆھانس کێپلەر]]. لە ساڵی [[١٦٦٥]] دا نیوتن دەستی بە داڕشتنی [[بیردۆز|بیردۆزێک]] کرد کە لە پاشە ڕۆژدا بە (ژمێرەزانی زۆر بچووک) ناسرا کە بەشێکە لە [[بیرکاری]]، پاش ئەوەی کە نیوتن بڕوانامەی زانکۆی بە دەستھێنا لەو ساڵەدا [[نەخۆشی پەتا]] لە [[ئەورووپا]] بڵاوبوەوە کە بە [[پەتا گەورەکەی لەندەن]] ناسراوە، کە بووە ھۆی داخستنی زانکۆکە،<ref>ed. Michael Hoskins (1997). Cambridge Illustrated History of Astronomy, p.&nbsp;159. [[Cambridge University Press]]</ref> پاش بەجێھێشتنی [[زانکۆ]] نیوتن بۆ ماوەی دوو ساڵ لە ماڵەوە مایەوە و خۆی بە لێکۆڵینەوەی ([[ژمێرەزانی]] و [[ئاوێزە]] و [[یاسای کێشکردنی زەوی|یاسای کێشکردنی زەوییەوە]]) سەرقاڵ کرد و پەرەیدا بە بیردۆزەکانی.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Newton|یەکەم=Isaac|سەردێڕ=Waste Book|ناونیشان=http://cudl.lib.cam.ac.uk/view/MS-ADD-04004/|بڵاوکەرەوە=Cambridge University Digital Library|ڕێکەوتی سەردان=10 January 2012}}</ref> لە ساڵی [[١٦٦٧]] گەڕایەوە بۆ [[زانکۆی کامبریج]] و وەکو ھاوەڵی [[سیانەی پیرۆز]] کار بەدەست بوو.<ref>{{cite web |url=http://venn.lib.cam.ac.uk/cgi-bin/search.pl?sur=&suro=c&fir=&firo=c&cit=&cito=c&c=all&tex=RY644J&sye=&eye=&col=all&maxcount=50{{dead link|datetitle=Septemberوەشانی 2017ئەرشیڤکراو |botaccessdate=InternetArchiveBot١٤ی ئابی ٢٠١٢ |fix-attempteddeadurl=yes |archiveurl=https://archive.is/20120727003953/http://venn.lib.cam.ac.uk/cgi-bin/search.pl?sur=&suro=c&fir=&firo=c&cit=&cito=c&c=all&tex=RY644J&sye=&eye=&col=all&maxcount=50 |archivedate=٢٧ی تەممووزی ٢٠١٢ }}</ref>