مایکرۆسۆفت: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''مایکرۆسۆفت''' (بە [[ئینگلیزی]]: Microsoft Corporation) کۆمپانیایەکی چەندنەتەوەییی تەکنۆلۆژیای کۆمپیوتەرە. گرینگترین بەرھەمەکانی [[سیستەمیسیستمی کارپێکردن|سیستەمەکانیسیستمەکانی کارپێکردنی]] [[مایکرۆسۆفت ویندۆز]] و [[مایکرۆسۆفت ئۆفیس]]ە. مایکرۆسۆفت لە [[١٩٧٥]]دا دامەزراوە. مایکرۆسۆفت لە ساڵی ١٩٨٠کاندا (MS-DOS)ی خستە بازاڕەوە کە بۆ بەکارھێنانی ماڵەوە بەکاردێت، کە لە دوای ئەویش (Windows XP)ی دروست کرد.

لە ساڵی [[١٩٧٦]] ئەم کۆمپانیایانە ڕێک کەوتن کە بە ئازادی [[بەرنامەی مایکرۆسۆفت]] بێسیک بەکار بێنن: [[جەنەڕاڵ ئێلەکتریک]] و سیتی گرووپ و (National cash Register) لەم ماوەیەدا گەیتس (مناڵانی لاوی بچوکی زۆر زیرەک) ی دامەزراند کە دەیان ویست بێنە ناو جیھانی کۆمپیوتەری کەسی (تایبەت). لاوانێک کە سۆزێکی بێ وێنەیان ھەیە بۆ [[کۆمپیوتەر]] و ھەموو ھێز و توانایەکیان دەخەنە کار بۆ بەر بڵاوبوونەوەی [[تەکنۆلۆژیا]]. بەمەش گەیتس دەبوایە ڕێککەوتنەکانی لەگەڵ کۆمپانیای (MITS) پوچەڵ کاتەوە بۆ ئەوەی پارەی زیاتری دەست کەوێ. گەیتس سیستەمێکیسیستمێکی گرتەبەر بۆ ئاشت بوونەوە و پێکھاتن لە دەرەوەی دادگاکان بەمەش بووە خاوەنی بەرنامەی بێسیک. یەک لە شیکەرەوەکان ووتی: ئەمە یەکەم حاڵەت بوو لە حاڵەتەکانی تر کە لە لێھاتوویی [[بیل گەیتس]] کەم دەکرایەوە.

لە نێوان ساڵەکانی [[١٩٧٦]]-[[١٩٨١]] گەیتس تەنھا دوو ڕۆژ پشووی وەردەگرت. لە ساڵی [[١٩٨٠]] کۆمپانیای [[ئای بی ئێم (کۆمپانیا)|ئای بی ئێم]] ھاتە جیھانی [[کۆمپیوتەر|کۆمپیوتەری]] بچووک لە ڕێگای ئامێرێک کە لەسەر تەنکەپەڕی یاد لە (ئەنتل ٨٠٨٦). کۆمپانیای [[ئای بی ئێم]] ڕێککەوت لەگەڵ کۆمپانیای مایکرۆسۆفت بۆ نووسینی بەرنامەی بەیسیک بۆ یادی [[ئای بی ئێم]]کە ھەشت بایت بوو، کۆمپانیای [[ئای بی ئێم]] داوای لە مایکرۆسۆفت کرد کە زمانەکانی تری وەک فۆرتران و پاسکال و کۆبۆل دابین بکات بۆ ئامێرەکانی [[ئای بی ئێم]]. بۆ ئەنجامدانی ئەم کارە پێویست بوو کە مایکرۆسۆفت شارەزایی تەواوی ھەبێ لەسەر سیستەمیسیستمی کارکردنی (CP/M) کە سەر بە کۆمپانیای [[دیجیتاڵ ڕیسێرچ]] بوو. نوێنەرانی کۆمپانیای [[ئای بی ئێم]] و کۆمپانیای مایکرۆسۆفت ھەوڵی دانووستانیان دا لەگەڵ کۆمپانیای [[دیجیتاڵ ڕیسێرچ]] بۆ ڕێککەوتنێک کە ڕێگەبدات کە مایکرۆسۆفت شارەزایی تەواوی ھەبێ لەسەر سیستەمیسیستمی کارکردنی (CP/M) کە سەر بە کۆمپانیای [[دیجیتاڵ ڕیسێرچ]]، بەڵام کۆمپانیای [[دیجیتاڵ ڕیسێرچ]] ڕازی نەبوو. لە کۆتاییدا [[بیل گەیتس]] دانانی سیستەمیسیستمی کارکردن بە (MS-DOS) ی ڕاگەیاند جگە لە زمانەکانی بەرنامەدانان، ئەم بیرۆکەیە لەلایەن کۆمپانیای [[ئای بی ئێم]] پەسەندکرا. لەم کاتەدا بال ئالان سیستەمیسیستمی کارکردنی (مغمور) بەناوی (Q-DOS) ی کڕی لە [[کۆمپانیای سیاتل]] بۆ کۆمپیوتەر بە بڕی (٥٠٠٠٠ دۆلار) ی [[ئەمریکی]]، سیستەمیسیستمی کارکردنی (Q-DOS) بۆ تەنکەپەڕی یاد لە (ئەنتل ٨٠٨٦) دانرابوو. ئەمەش بووە بنچینەیەک بۆ داھێنانی سیستەمیسیستمی [[ویندۆز]](MS-DOS).

پێش ئەوەی کە کۆمپانیای [[ئای بی ئێم]] بەرھەمەکانی بخاتە بازاڕ، سیستەمیسیستمی کارکردنی (CP/M) کە سەر بە کۆمپانیای [[دیجیتاڵ ڕیسێرچ]] بوو لەوپەڕی بەھێزی دابوو کە گشت بەشە ڕەقەکان و بەرنامەکان و جێبەجێکردنەکان وا بەرنامە ڕێژکرابوون کە لەگەڵیدا بەشێوەیەکی ئاسایی کاربکەن. لە کۆتاییدا (٩٩%)ی کۆپیەکانی [[ئای بی ئێم]] سیستەمیسیستمی (MS-DOS) یان ھەبوو وەک سیستەمیسیستمی کارکردن. لە ساڵی (١٩٨١ز) بەرھەمی فڕۆشراوی [[ئای بی ئێم]] بە شازدە میلیۆن دۆلار زیادی کرد، وە ژمارەی کرێکاران لە مایکرۆسۆفت لە (٨٥ کەس) بووە (١٢٥ کەس).

ئەو ستراتیژیەتەی کە مایکرۆسۆفت گرتییەبەر لەو ماوەیەدا گەیتس بەم جۆرە کورتی دەکاتەوەو دەڵێ: خزمەتگوزارییەکانی کۆمپانیای مایکرۆسۆفت زۆر بە ھەرزانی پێشکەش دەکرێن بۆ ئەوەی کۆمپانیایاکانی تر نەتوانن بەرنامەکانیان پەرەپێ بدەن بۆخۆیان بە نرخێکی گونجاو. یەکگرتنی ھەردوو کۆمپانیای مایکرۆسۆفت و کۆمپانیای [[ئای بی ئێم]] لە ھەشتاکاندا بۆ یەکەم جار دیاردەی فرۆشتنی بۆ ھەمووان دابین کرد لە پیشەسازی [[کۆمپیوتەر]] بەپشت بەستن بە دابینکردنی تەنکە پەڕی [[کۆمپیوتەر]] و پێداویستییەکانی ترو سیستەمیسیستمی کارکردنی (MS-DOS).

بە بەکارھێنانی سیستەمیسیستمی کارکردنی (MS-DOS) وەک پێوەرێکی بەرنامەیی لە پیشەسازی [[کۆمپیوتەر]]دا زیاتر لە (١٠٠ میلیۆن) [[کۆمپیوتەر]] سیستەمیسیستمی کارکردنی (MS-DOS) یان بەکار ھێنا بەمەش ڕۆل و گرینگی مایکرۆسۆفت گەورەتر و زیاتر بوو پیشەسازی و دروستکردنی [[کۆمپیوتەر]]. لە ساڵی (١٩٨٥ ز) مایکرۆسۆفت دەستی کرد بە بەکارھێنانی وێنە لە [[کۆمپیوتەر]] کە ئایکۆن بەکاردێت لە جیاتی دێری داخوازی وەک لاساییەکی سیستەمیسیستمی کارکردنی [[ماکینتۆش]]. ئەم شۆڕشەش لە بواری سیستەمیسیستمی کارکردنی نوێ ی ئامێری [[کۆمپیوتەر]]ی کەسی (تایبەت) بووە ھۆی دیارکەوتنی سیستەمیسیستمی [[ویندۆز]] لە ساڵی (١٩٩٠ز) پاش زانینی [[کۆمپانیای ئەپڵ]] (کە [[کۆمپانیای ئەپڵ]] بەرھەمھێنی سیستەمیسیستمی کارکردنی [[ماکینتۆش]]ە) ئەم کارەی بە زیادڕۆیی ژمارد بۆ مافەکانی کۆپی کردن کە پارێزراوە بەپێی یاسا لە [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا]]، لەبەر ئەوە سکاڵای بەرز کرد لە دادگاکان لە دژی مایکرۆسۆفت.

لە ساڵی (١٩٩١ز) کۆمپانیای مایکرۆسۆفت کۆتایی بە ڕێککەوتنەکانی لەگەڵ کۆمپانیای [[ئای بی ئێم]] ھێنا پاش دروست بوونی جیاوازی لە بیرو بۆچوون دەربارەی دواڕۆژی [[کۆمپیوتەر]]ی کەسی (تایبەت). کۆمپانیای [[ئای بی ئێم]] وای بەباش زانی کە لەو پڕۆژانە بەردەوام بێت کە لەگەڵ کۆمپانیای مایکرۆسۆفت دەستی پێکردبوو بە پێشخستنی سیستەمیسیستمی کارکردنی تایبەت بە خۆی (OS/2) کەچی کۆمپانیای مایکرۆسۆفت بەردەوام بوو لە پێشخستن و چاککردنی سیستەمیسیستمی کارکردنی [[ویندۆز]].

کۆمپانیای مایکرۆسۆفت بەردەوام بوو لە پێشخستن و چاککردنی جۆرەکانی سیستەمیسیستمی کارکردنی وە ویندۆز (NT)ی بەرھەم ھێنا کە بریتی یە لە سیستەمیسیستمی کارکردن کە دیزاین کراوە بۆ خزمەت کردن لەبواری تۆڕی گەورە. ویندۆز (NT) لە ساڵی (١٩٩٣ز) بەرھەم ھێنرا، پاشان [[مایکرۆسۆفت ویندۆز]] (٩٥)ی لە ساڵی (١٩٩٥ز) بەرھەم ھێنا ئینجا [[ویندۆز]] (٩٨)ی لە ساڵی (١٩٩٨ز) وە ویندوز (ME) لە ساڵی (٢٠٠٠ز) پاشان [[ویندۆز]] (XP) لە ساڵی (٢٠٠١ز).