ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
|
|
|
'''سیستمی زانیاریی جوگرافی''' (بە [[ئینگلیزی]]: Geographic Information System) یان '''جی ئای ئێس (GIS)''' سیستەمێکەسیستمێکە داڕێژراوە بۆ گرتن، کۆگاکردن، یاریپێکردن، شیکردنەوە، بەڕێوەبردن و نواندنی ھەموو جۆرە [[دراوە]]یەکی جێی ئاماژە لە [[جوگرافیا]]. بە زمانی سادەتر، جی. ئای. ئێس ئاوێتەیەکە لە [[نەخشەنڤیسی]]، [[شیکاریی ئاماری]]، و تەکنۆلۆژیای [[بنکەدراوە]].
جی. ئای. ئێس ئەتوانرێ وەکوو سیستەمێکسیستمێک بیری لێ بکرێتەوە کە بۆ دروستکردن و دەستکاریکردنی زانیارییە مەکانییەکان بەکار دێ. ھەر GIS -ێک بۆ نیاز و مەبەستێکی تایبەت پەرەی پێ دراوە. کەوایە، لەوانەیە دوو GIS نەتوانن پێکەوە کار بکەن یا نەتوانن کار لە یەکتر قەبووڵ بکەن. بەگشتی، زاراوەکە ئاماژە دەکا بە ھەر چەشنە [[سیستەمیسیستمی زانیاری|سیستەمێکیسیستمێکی زانیاری]] کە بتوانێ زانیاریگەلی جوگرافی لە خۆیدا ھەڵبگرێ، دەستکارییان بکا، ڕێکیان بخا، شیتەڵیان بکا و لە شێوەی دڵخوازدا نیشانیان بدا.
تەکنۆلۆژیای GIS بۆ ئەم کارانە بەسوودە: توێژینەوەگەلی زانستی کە لە ڕووی زەوی ئەکۆڵنەوە، بەڕێوەبردنی کەرستەکان، بەڕێوەبردنی دارایییەکان، [[کەوناراناسی]]، ھەڵسەنگاندنی شوێنکارە ژینگەیییەکان، پلاندانانی شاری، [[تاوانناسی]]، نەخشەنڤیسی، [[لۆجیستیک]]، پلاندانانی تەندروستیی گشتی، پلاندانانی سەربازی، شیکاریی ئەندازیاری، خستنەبازاڕی کەلوپەل و، گەلەک بواری تر.
== سیستەمیسیستمی زانیاریی جوگرافی (GIS) چییە؟ ==
سیستەمیسیستمی زانیاریی جوگرافیی، کۆمەڵێکی ھاوبەش لە سەخت ئامێر، نەرم ئامێر و زانیاری بۆ تۆمار کردن، مانا کردنەوە، شی کردنەوە و نیشان دانی ھەموو جۆرەکانی زانیاری کۆوەکراو بە شێوەی جوگرافییە. GIS یارمەتیمان دەدا تا داتاکان بە شێوەی جۆراوجۆر ببینین و دەرک و شرۆڤەیان بکەین، بە جۆرێ کە پەیوەندییەکان، مۆدێل و پڕۆسەکان لە چوارچێوەی نەخشە و ڕاپۆرت و ھێڵکارییەکان پیشان بدەین. GIS یارمەتیمان دەدا بە پێی ئەو داتایانەی ھەمانن بە خێرایی خاڵی لاواز و کێشەکان لە سیستەمێکداسیستمێکدا دەرک بکەین و وڵامی پرسیارەکان بدەینەوە و کێشەکان چارەسەر بکەین.
=== کورتە باسێک لە مێژووی GIS ===
مێژووی GIS بۆ زەمەنێکی دوور ناگەڕێتەوە و زاراوەی (GIS) Geography Information System لە نێوان ساڵانی ١٩٦٠ زایینی و بە تێکۆشانی تاقمێک لە پێشەنگانی شارەزای چەند بەشێکی زانستی ھاتە ئاراوە. ھەر بەشێک تامەزرۆی ئەوەی بوو کە تێکنۆلۆژی کۆمپیوتەری سەردەمی خۆی لە پەیوەندی لە گەڵ داتا جوگرافیەکان و بڕێک جار لە بەڕێوبەرایەتی ژینگە و پلان دانان بەکار بێنێ. تەلارسازانی دیمەن لە ساڵی ١٩٦٠ یەکەم دەستەی زانایانی ژینگە بوون کە لە شێوەی تێک ئاڵانی لایە کانی نەخشەیی بۆ ھەڵبژاردنی باشترین دیمەنی جوان بۆ دامەزراوە ۆ پرۆژە ئەندازیارییەکان کەڵکیان وەرگرت. سیستەمیسیستمی زانیارییە جوگرافییەکانی کەنەدا(CGIS) یەکەم سیستەمیسیستمی چالاکی تەواو بوو و کانەدا یەکەم وڵاتە کە لە ناوی ئابووری GIS کەڵکی وەرگرت. سەرەتا CGIS لە کانەدا تاقی کراوە و لە پرۆژەکانی ئامادە کردنی نەخشەی بەکارھێنانی زەوی لە پەیوەندی لە گەڵ پەرەی مەزراکانی کەنار چالاکی نواند، بەڵام بە تێپەڕ بوونی کات کارکردەکانی GIS بەرز بووەوە و لە بەشە جیاوازەکاندا، جێگە و پێگەیەکی تایبەت بە نەرم ئامێرێکی بەھێزی بۆ خۆی تۆمار کرد.
==== پێنج سودی سەرەکی GIS ====
== بەکارھێنەرانی GIS کێن؟ ==
بە کارھێنانی GIS بە پێی پیداویستییەکانی ھەر ھەرێم و وڵاتێک لە بەشی جیاوازدا گەشەی کردووە. بۆ وینە لە ئەوروپا سەرەتا لەم سیستەمەسیستمە بۆ پێگەکانی تۆماری زانیاری بەڵگە و خانووبەرەکان، ژینگە، پارێزگاری کردن لە نەخشەکانی تۆپۆگرافی، لە کانەدا لە پلان دانانی دارستان، بارستایی درەختەکان، دۆزینەوەی رێگای دەست پێ ڕاگەیشتن بۆ ناو دارستانەکان، لە چین و ژاپون بۆ چاودێری و مودێلینگی گۆڕانکارییەکانی ژینگە و لە وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە بەشە جیاوازەکان بە تایبەت لە پلان دانانی شار و شارەوانییەکان لەم سیستەمەسیستمە کەڵک وەرگیراوە و بە تێپەڕ بوونی کات و گەشەی سیستەمەکان،سیستمەکان، کەڵک وەرگرتن لە GIS بۆ ناو گشت بەشەکانی پەیوەندیدار بە زەوییەوە شۆڕ بووتەوە. بە کارھێنانی ئەم سیستەمەسیستمە لە ھەموو ئەو بەشانەی کە بە جۆرێک لە گەڵ زەوی، نەخشە و بە گشتی لەگەڵ زانیارییەکانی جوگرافی شوێنی و شی کردنەوەی فەزایی پەیوەندییان ھەیە، دەکرێ.<ref>سلێمانی، ھادی، مەعرووفی، ئەیوب، تەھا نارینی، ئەحمەد(٢٠١٧)، دەروازەیەک بۆ فێربوونی سیستمی زانیاریی جوگرافی GIS، دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی نارین: ھەولێر، لل، ٣-١. ''</ref>
== سەیری ئەمانەش بکە ==
== سەرچاوەکان ==
[[پۆل:سیستەمەکانیسیستمەکانی زانیاریی جوگرافی]]
|
