چەنگیزخان: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary
بNo edit summary
ھێڵی ١:
{{ویکیسازی}}
[[پەڕگە:YuanEmperorAlbumGenghisPortrait.jpg|١٧٠px|وێنۆک|upleft|وێنەی جەنگیز خان لە مۆزەخانەی کۆشکی نیشتمانی لە [[تایوان]]]]
[[پەڕگە:Mongol Empire map.gif|٣٠٠px|وێنۆک|چەپ|شوێن و گەورەیی ئیمپڕاتۆرێتیی مەغۆل]]
 
'''چەنگیزخان''' (بە [[زمانی مۆنگۆلی|مۆنگۆلی]]: ''Чингис хаан''؛ [[١١٦٢]]؟–[[١٢٢٧]]) بە ناوی سەرەکیی '''تەمووچین'''٬ خانی مۆنگۆل بوو و توانی ھۆزە مۆنگۆلەکان یەکگرتوو بکات و [[ئیمپڕاتۆرێتیی مەغۆل]] دامەزرێنێت.کە بوە گەورەترین ئیمپراتۆریەتی یەکگرتووی سەر زەمین پاش مردنی،پەیداکردنی هێزو پلەو پایەی جەنگیز خان بەهۆی یەکخستنی هۆزە دەشتەکیەکانی باکوری خۆرهەڵاتی ئاسیاوە بوو،پاش دروستکردنی ئیمپراتۆریەتی مەغۆلەکان ،دەستی کرد بە هێرش بردن و داگیر کردنی زۆربەی شوێنەکان بە تایبەتی ئەوروپایی ئاسیایی،ئەم هێرش و داگیرکردنانە قەرە خیتای،قەفقاز،ئیمپراتۆریەتی خوارزمیەکانی و شیای خۆرئاوایی و میری جینی گرتەوە،ئەم داگیرکردنانەی جەنگیز خان هاوکات بوو لەگەڵ رەشەکوژی و سەربرینی خەلکی مەدەنی،بەتایبەتی رەشە کوژیەکانی خوارزم و شینی خۆرئاوایی ،لە کۆتایەکانی نەمانی،ئیمپراتۆریەتی مەغۆل بەشیکی گەورەی ناوەراستی ئاسیا و چینی داگیر کرد.
پێش مردنی خۆی جەنگیز خان ئۆگیدی خانی وەک جێگری خۆی هەلبژارد و ئیمپراتۆریەکەی بەش بەش کرد بەسەر کور و نەوەکانیدا،وە لە سالی ١٢٢٧ مرد رێک پاش داگیرکرنی شیای خۆرئاوایی،وە لە گۆرێکی دیارینەکراو لە شوێنیکی دیاری نەکراوی مەنگۆلیا نێژراوە.نەوەکانی جەنگیز خان ئیمپراتۆریەتیان بەهێزتر و گەورە تر بە داگیرکردنی بەشێکی زیاتی ئەوروپای ئاسیایی و هەروەها دروست کردنی چەند هەرێمێکی بەکرێگیراو لە چین،کۆریا،قەفقاز،ناوەراستی ئاسیا،،وە هەروەها بەشێکی گەورەی خۆرهەڵاتی ئەوروپای ئێستا،روسیا،باشوری خۆرئاوای ئاسیا،هەموو ئەم سەربرینانەش بە هەمان شێوە سەربرینێکی زۆر و قەسابخانەیەکی زۆرو کوشتتنی خەلکانی ئەم ناوچانە بوو،هەر بۆیەش جەنگیز خان وئیمپراتۆریەکەی ناوبانگێکی ترسناک و تۆقینەریان پەیدا کرد لە مێژوودا.