بەڵخە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

| ناوی دابەشکراو1 = [[پارێزگای هەڵەبجەھەڵەبجە|هەڵەبجەھەڵەبجە]]

| زانیاریی١ دانیشتووانناسی١ = [[کوردی]] ([[هەورامیھەورامی]])

'''بەڵخە''' گوندێکە، کەوتووەتە [[قەزای هەڵەبجەھەڵەبجە]]، [[پارێزگای هەڵەبجەھەڵەبجە]]، [[باشووری کوردستان]].

بەڵخە یەکێکە لە شارەدێیەکانی هەورامانیھەورامانی لهۆنیلھۆنی [[عێراق]] دەکەوێتە سەر ڕێگەی نێوان [[سۆسەکان]] و [[دەگاشێخان]] . ڕووبەری بەڵخە فراوان و بەر بڵاوە کەو تووەتە نێوان [[سۆسەکان]] و [[پاڵانیان]] و [[هاوارھاوار]] و [[تاوێرە]] و [[خەرپانی]] و [[دەگاشێخان]] بەشی پشتەوەی چەند شاخێکی بەرزە بەناوی (جەژنگا و تەوەنێ و هەوارەبەرزەھەوارەبەرزە) بەشی پێشەوەی یان بڵێین بەردەمەکەی فراوانەودۆڵێکی کراوەیە دوریشی لە [[بیارە]]وە(٨کم) و لە [[تەوێڵە]]ەوە (٦کم)ە.

دوو بۆ چوون هەیەھەیە بۆ ئەم ووشەیە:

* بۆ چوونی یەکەم دەڵێت: دوو برا بوون خەڵکی (بەڵخ)ی لای [[سەمەرقەند]] و بوخارا بوون هاتوونھاتوون لەو دوو شوێنە(دێگە و دەرەنەجات) نیشتە جێ بوون یەکێکیان لە خوارەوە ئەوی تریان لە سەرەوە بەناوی ئەم دوو برایەوە ناو نراون بەڵخەی سەروو و بەڵخەی خواروو.

*بۆ چوونی ددوەم دەڵێت: ئەم شوێنە پرە لە (بەنگاو تاف) واتە [[تاڤگە]] وەک (وەر وەزەن و سەر وەزەن و وەزەنێ) ئەم تاڤگانەش بەبەردەوامی ئاوییان پیا دێتە خوارەوە و ئاوەکەش بەڵخی هەیەھەیە. -بەڵخ: جۆرەکلسێکە بەهۆیبەھۆی ئاوەوە لە ئاوە ڕۆکاندا دروست دەبێت بە تایبەت بەسەر بەرد و تاشەبەردەکاندا.زیاتر ڕەئی لەسەر ئەوەیە ئەم وشەیە لەمەوە هاتبێھاتبێ واتە لەبەر بەڵخی زۆر لەم ناوچەیەدا ناو نراوە بەڵخە. هەندێکیشھەندێکیش وادەگێرنەوە کە:(دێگە و دەرەنەجات) دوو دێ بوون....بەڵام لەکۆتایی سەدەی نۆزدەهەمنۆزدەھەم دا (یاقوە سوری) تەوێڵەیی کەپیاوێکی ناوداری [[تەوێڵە]] بووە لکاتی کاروانیدا لە نزیک وەزەنێ لای داوە پاشان وەک هەوارھەوار هاتووەھاتووە بۆ ئەم ناوەو ووتویەتی هەوارمھەوارم لای بەڵخەکەیە لەمەوە ئەم ناوە پەیدا بووە. لە ساڵی (١٩٥٦) جادەی نێوان [[بیارە]] و [[تەوێڵە]] لێرەوە براوە ئەم بەڵخە گرنگی پێدراوەو دواتریش مزگەوت و قوتابخانە لێرەش کراونەتەوە.<ref>https://ckb.wikipedia.org/wiki/Balxa{{dead link|date=September 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>

ژمارەی دانیشتوانی بەڵخە لەساڵی(١٩٤٧) دا نزیکەی (٨٠)ماڵ بووە (خواروو (١٧) ناوەراست(٢٥) سەروو(٣٨)) لەئاماری ساڵی (١٩٥٧)بەڵخەی سەروو (٥١٢) کەس بووەو بەڵخە خوارووش (١١٠)کەس واتە: هەموویھەمووی نزیکەی (١٢٥) ماڵ بووە لەساڵی (١٩٧٨) کەبەڵخە ڕاگوێزراوە نزیکەی (٣١٥) خێزان بووە. تاساڵی (٢٠٠٣)نزیکەی (٥١٥) ماڵە کەلە بەڵخە و [[سلێمانی]] و [[هەڵەبجەیھەڵەبجەی شەهیدشەھید]] و [[هەڵەبجەیھەڵەبجەی تازە]] و شارەکانی ترن.<ref>https://www.facebook.com/hawraman.tawlla/</ref>

شوێنەوارە مێژووییەکانی ئەم ناوچەیە: (سوڵێ و زەڕیندۆڵ و هانەھانە وتێ یا هانەیھانەی تا و سەربەڵخ و قەڵای خەسرەو ئاغا)

{{گوند و شارۆچکەکانی هەورامانھەورامان}}

[[پۆل:گوندەکانی هەورامانھەورامان]]

[[پۆل:گوندەکانی هەورامانیھەورامانی عێراق]]