چەمک: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary
No edit summary
ھێڵی ١:
'''چەمک''' لە فەرھەنگە کوردییەکاندا بە «مانا و مەبەستی شت» لێک دراوەتەوە.<ref>لە [[فەرھەنگی خاڵ|فەرھەنگی خاڵدا]] بۆ وشەی چەمک نووسراوە «مەعنا و مەبەستی شت». لە [[ھەنبانەبۆرینە|ھەنبانەبۆرینەدا]] لە بەرانبەر چەمکەوە ھاتووە «مەبەست، مەتڵەب».</ref> ئەمە ئەوە ئەگەیەنێ کە بۆ نموونە کاتێ ئەوترێ «چەمکی ئازادی» یانی مەبەست لە ئازادی ھەرچییەکە، ئەوە. چەمک ئەوەیە کە مرۆڤ لە وشە تێدەگا، بۆیە ھەندێجار پێی ئەوترێ ''تێگەیشتە'' یان ''تێگەھ''.<ref>فەرھەنگا زاراڤەیێن تەکنیکی، [[حەسەن گونەیلی]]، لاپەڕەی ١١٧.</ref>
 
بەوچەمک ناوەیئەوەیە کە بۆمرۆڤ دەستنیشانکردنیلە چەمکێکوشە بەکارتێ دەچێئەگا، (مۆرکیبۆیە لکاوھەندێ بەجار چەمکەوە)پێی دەوترێئەوترێ ''تێگەیشتە'' یان ''تێگەھ''.<ref>فەرھەنگا زاراڤەیێن تەکنیکی، [[زاراوەحەسەن گونەیلی]]، لاپەڕەی ١١٧.</ref> بە زمانێکی تر، بۆ ھەر چەمکێک وشەیەک ھەیە. بۆ نموونە، وشەی "«سەگ"» زاراوەیەکە بۆ دەستنیشانکردنی ئەو چەمکەی کە سەگێک ئەوەیە،ئەوەیە. ھەموو ئەو شتانەی کەسێک لەبارەی سەگێکەوە دەزانێ دەبێتەئەبێتە چەمکی زاراوەی سەگ. لەوانەیە چەند زاراوەی جیاواز ئاماژە بە یەک چەمک بکەن، بۆ نموونە، «ترێ» و «ھەنگوور» ھەردوو ئاماژە بە یەک چەمک دەکەنئەکەن. لە ھەر زماندا بۆ ھەر چەمکێک زاراوەیەک بوونی ھەیە (یان، ھەروا کە وترا، چەند زاراوە)، ئەگەر نەبێ، ئەوا زمان ھەوڵ دەدائەدا بۆی بتاشێ یان لە زمانەکانی ترەوە بۆی قەرز بکا.
'''چەمک''' یان '''تێگەیشتە''' یەکەی [[ناسین|ناسینە]] لە ''[[واتا|واتادا]]'' — [[بیرۆکە|بیرۆکەیەکی]] [[دەرھەستکاری|دەرھەست]] یان [[ھێما|ھێمایەکی]] [[زەین|زەینییە]] کە ھەندێجار وەکوو "یەکەی [[زانین]]" پێناسە دەکرێ و خۆی لە ژمارەیەک یەکەی دیکە دروست بووە کە پیان دەوترێ تایبەتمەندییەکان یان خسڵەتەکانی چەمک.
 
لە ڕوانگەی فەلسەفییەوە، چەمکان پێکھێنەی [[بیرۆکە|ئەندێشە و بیرۆکانن]]. کەوابوو، لە پرۆسەگەلی سایکۆلۆژیکاڵدا وەکوو پۆلاندن و ھەڵھێنجان و ھاتنەوەبیر و فێربوون و بڕیارداندا گرنگایەتییەکی ئێجگار زۆریان ھەیە.
بەو ناوەی کە بۆ دەستنیشانکردنی چەمکێک بەکار دەچێ (مۆرکی لکاو بە چەمکەوە) دەوترێ [[زاراوە]]. بۆ نموونە، وشەی "سەگ" زاراوەیەکە بۆ دەستنیشانکردنی ئەو چەمکەی کە سەگێک ئەوەیە، ھەموو ئەو شتانەی کەسێک لەبارەی سەگێکەوە دەزانێ دەبێتە چەمکی زاراوەی سەگ. لەوانەیە چەند زاراوەی جیاواز ئاماژە بە یەک چەمک بکەن، بۆ نموونە، ترێ و ھەنگوور ھەردوو ئاماژە بە یەک چەمک دەکەن. لە ھەر زماندا بۆ ھەر چەمکێک زاراوەیەک بوونی ھەیە (یان، ھەروا کە وترا، چەند زاراوە)، ئەگەر نەبێ، ئەوا زمان ھەوڵ دەدا بۆی بتاشێ یان لە زمانەکانی ترەوە بۆی قەرز بکا.
<ref>
زانستنامەی فەلسەفەی ستەنفۆرد، [https://plato.stanford.edu/entries/concepts وتاری Concepts]
</ref>
 
==سەرچاوەکان==
Line ٩ ⟶ ١٢:
 
[[پۆل:لۆژیک]]
[[پۆل:ھزر]]
[[پۆل:فەلسەفەی زمان]]
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/چەمک»