|
| ناو = ئورشەلیم
| ناوی فەرمی =
| ناوی خۆماڵی = יְרוּשָׁלַיִם (Yerushalayim)<br />
{{نووسەی عەرەبی|القُدس}} (al-Quds)<br />
أُورشَلِيمأُورشَلِیم (Ūrshalīm)
| زمانی ناوی خۆماڵی =
| ناوەکانی دیکە =
| خاڵ_x =
| خاڵ_y =
| دەرزی نەخشە =
| شوێنی ناونیشانی دەرزی نەخشە =
| قەبارەی دەرزی نەخشە =
| نزمترین بەرزایی م =
<!-- ژمارەی دانیشتووان ---------------->
| ژمارەی دانیشتووان = ٧٨٠,٢٠٠٧٨٠٬٢٠٠
| دانیشتووان لە = [[٢٠٠٩]]
| چڕیی دانیشتووان کم٢ =
| سەرناوی دانیشتووان =
| ئاگاداریی دانیشتووان =
<!-- دانیشتوواناسی (بەشی ١) -------->
| جۆری دانیشتووانناسی١ =
| سەرناوی١ دانیشتووانناسی١ =
| کۆدی ناوچە =
<!-- ماڵپەڕ، پەراوێزەکان -------->
| ماڵپەڕ = [httphttps://www.alqodsjerusalem.psmuni.il/defaultnewen/Pages/default.asp?lng=2 www.alqods.ps]{{dead link|date=September 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yesaspx }}(ئیسرائیل)
| پەراوێزەکان =}}
}}
'''ئورشەلیم''' یان '''قودس''' ({{بە ئینگلیزی|Jerusalem}}، {{بە عەرەبی|القُدس}}، بە [[عیبری]]: ''יְרוּשָׁלַיִם'')
وە گرنگيەكىگرنگیەکی زۆرىزۆری هەيەھەیە لە رووىرووی ئاينىئاینی و ئابووريەوەئابووریەوە. و قورسایی ڕۆژهەڵاتیڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستە وە
پایتەختی فەڵەستینە
لە زمانىزمانی عەرەبىعەرەبی بە چەندينچەندین ناوىناوی تر ئەناسرێت وەكو وەکو: بيتبیت المقدس، القدس الشريف، وأولىالشریف، القبلتينوأولی القبلتین
وە لەلاىلەلای جولەكەشجولەکەش بە رەسمىرەسمی پێىپێی ئەوترێت ئۆرشەليمئۆرشەلیم
قودس مێژوويەکىمێژوویەکی كۆنىکۆنی هەيەھەیە و لە هەندێكھەندێک سەرچاوە باس لەوە كراوە کراوە
كەکە لە دەوروبەرىدەوروبەری سالىسالی ۳۰۰۰٣٠٠٠ پ. ز بۆ يەكەمیەکەم جار ژمارەيەكژمارەیەک خەلكىخەلکی لێ نيشتەجێنیشتەجێ بووە و دەتوانین بڵێین ئەوە سەرەتای دوستبونی قودسە
قودس گرنگیەکی زۆری ھەیە بۆ ھەرسێ ئاینەکە: جولەکە - مەسیح - ئیسلام
قودس گرنگيەكى زۆرى هەيە بۆ هەرسێ ئاينەكە : جولەكە - مەسيح - ئيسلام
بۆ جولەكەجولەکە گرنگيەكەىگرنگیەکەی ئەگەرێتەوە بۆ ئەو كاتەىکاتەی كەکە پێغەمبەر داود رزگارىرزگاری ئەكاتئەکات و ئەيكاتئەیکات بە پايتەختىپایتەختی شانيشيىشانیشیی ئيسرائيلئیسرائیل لە دەوروبەرىدەوروبەری سالىسالی 1000١٠٠٠ پ. ز
و پاشانیش سولیمان ی کوری یەکەم پەرستگای جولکە بونیادەنێت
و پاشانيش سوليمان ى كورى يەكەم پەرستگاى جولكە بونيادەنێت
كەکە بەبيروارىبەبیرواری جولەكەكەکانجولەکەکەکان گەنجيەنەگەنجیەنە و سەروەت سامانێكسامانێک زۆر لە ژێريداژێریدا حەشار دراوە لە هەندێکھەندێک بەلگەدا باس لەوە كراوەکراوە کە لە کاتی هێرشەکانیانھێرشەکانیان هەندێکھەندێک لە خاچپەرستانئەم گەنجينەيەيانگەنجینەیەیان دۆزيوەتەوەدۆزیوەتەوە و پاشان بردويانەبردویانە بۆ ئەوروپا و ناوىناوی خۆيانخۆیان ناوە سوارچاكەكانىسوارچاکەکانی پەرستگا و پاشانيشپاشانیش بەو گەنجينەيەگەنجینەیە توانيانتوانیان خۆيانخۆیان بگەيننبگەینن بە دەسەلات ێکی بێ پایان
بۆ مەسيحيش گرنگيەكەى ئەگرێتەوە بۆ ئەوەى كە بە پێى ئنجيل پێغەمبەر عيسا لەسەر ▼گردى كالاڤارى نزيك قودسى كۆن لە خاچ دراوە و بەرزبۆتەوە بۆ ئاسمان ▼پاشان بە پێى ئەوە لە پەيمانى نوێ باس كراوە سانت هێلانە ئەو خاچە ئەدۆزێتەوە لە نێو قودس پاش 300 ساڵ ▼
▲بۆ مەسيحيشمەسیحیش گرنگيەكەىگرنگیەکەی ئەگرێتەوە بۆ ئەوەىئەوەی كەکە بە پێىپێی ئنجيلئنجیل پێغەمبەر عيساعیسا لەسەر
بۆ موسولمانانيش گرنگيەكەى ئەگەرێتەوە بۆ ئەوى كە پێغەمبەر ((محمد ))(د.خ) لەوێەوە لەگەل جبرئيل رۆشتوە بۆ ئاسمان و دواتر گەراوەتەوە وە گرنگترين شوێنەكانى قودس بريتيە لە مزگەوتى ئەقسا و قبة صخرة و كەنيسەى گۆرى پيرۆز ▼▲گردىگردی كالاڤارىکالاڤاری نزيكنزیک قودسىقودسی كۆنکۆن لە خاچ دراوە و بەرزبۆتەوە بۆ ئاسمان
▲پاشان بە پێىپێی ئەوە لە پەيمانىپەیمانی نوێ باس كراوەکراوە سانت هێلانەھێلانە ئەو خاچە ئەدۆزێتەوە لە نێو قودس پاش 300٣٠٠ ساڵ
▲بۆ موسولمانانيشموسولمانانیش گرنگيەكەىگرنگیەکەی ئەگەرێتەوە بۆ ئەوىئەوی كەکە پێغەمبەر ((محمد ))(د. خ) لەوێەوە لەگەل جبرئيلجبرئیل رۆشتوە بۆ ئاسمان و دواتر گەراوەتەوە وە گرنگترينگرنگترین شوێنەكانىشوێنەکانی قودس بريتيەبریتیە لە مزگەوتىمزگەوتی ئەقسا و قبة صخرة و كەنيسەىکەنیسەی گۆرىگۆری پيرۆزپیرۆز
لە هەندێك بەلگە باس لەوە كراوە كە ئەوەى سوليمان بونيادى ناوە پەرستگا نەبووە و ئەوە تەنها ئەفسانەى جولەكەيە. لە كاتێكدا لە زۆر شوێنى تر تەواو پێچەوانەى ئەمە باس كراوە.(وَاللهُ يَعلَمُ وَأنتُمْ لا تَعلَمُونَ)
لە ھەندێک بەلگە باس لەوە کراوە کە ئەوەی سولیمان بونیادی ناوە پەرستگا نەبووە و ئەوە تەنھا ئەفسانەی جولەکەیە. لە کاتێکدا لە زۆر شوێنی تر تەواو پێچەوانەی ئەمە باس کراوە.(وَاللەُ یَعلَمُ وَأنتُمْ لا تَعلَمُونَ) بە مێژووىمێژووی دوور و درێژييدادرێژییدا قودس دوو جار روخێنراوە و 23٢٣ جار ئابڵوقە دراوە و 52٥٢ جار رووبەرووىرووبەرووی هێرشھێرش بۆتەوە و 43٤٣ جار دەستىدەستی بەسەردا گيراوەگیراوە
بە پێىپێی ئەوەىئەوەی لە تەورات دا باس كراوەکراوە ئەم قودسلەلاينقودسلەلاین شام ىی كورىکوری نوح بونياتبونیات نراوەو پاشان خەلكىخەلکی لێ نيشتەجێنیشتەجێ بووە.
پاش مردنىمردنی سوليمانسولیمان ىی شانيشينيىشانیشینیی ئيسرائيلئیسرائیل دابەش ئەبێت بۆ دوو بەش بەشىبەشی باشوور و بەشيبەشی باكوورباکوور كەکە قودس ئەبێت بە پايتەختىپایتەختی بەشىبەشی باشوور و
پاشان لەلايەنلەلایەن بابليەكانەوەبابلیەکانەوە بە سەركردايەتىسەرکردایەتی نبوخذ نصّر داگير ئەكرێت داگیر ئەکرێت
و قودس ئەروخێنن و جولكەكانيانجولکەکانیان ئاوارە ئەبن و زۆربەشيانزۆربەشیان ئەبن بە كۆيلەکۆیلە. وە قودس لەگەڵ زەوی تەخت دەکرێ و لەو هێرشەداھێرشەدا گومان دەکرێ کە ئەو ۱۰١٠ لەوحەی موسا دیارنەمابن کە یاساکانی بۆ جولەکە تیا نوسیبووپاش چەندينچەندین ساڵ لە بابل لەلايەنلەلایەن ٧٠ حاخام ىی جولەكەجولەکە كتێبىکتێبی تەلموود نوسرا و جولەكەجولەکە دەستىدەستی كردکرد بە ئيشئیش كردنکردن بە تەلموود و پشت گوێ خستنىخستنی پەيامىپەیامی راستىراستی خودا
پاش ٥٠ ساڵ پاشای هەخامەنشیھەخامەنشی [کۆرشی گەورە دامەزرێنەری ئیمپڕاتۆریەتی هەخامەنشیھەخامەنشی] رێگاىرێگای دا بە جولەكەكانىجولەکەکانی بابل بگەرێنەوە بۆ قودس و دەست بكەنبکەن بە بونيادنانەوەىبونیادنانەوەی شارەکە
پاشان قودس دووبارە چەندينچەندین جار توشىتوشی داگيركارىداگیرکاری بوويەوەبوویەوە لەلاينلەلاین رۆمانيەكانەوەرۆمانیەکانەوە
پاش روخانىروخانی ئيمپراترۆيەتىئیمپراترۆیەتی رۆما و دابەشبوونى دابەشبوونی
قودس بەر بەشىبەشی رۆماىرۆمای رۆژهەلاترۆژھەلات ئەكەوێتئەکەوێت واتا ئيمپراتۆرىئیمپراتۆری بيزەنتىبیزەنتی و لەو کاتەدا بە تەواوی بوبو بە مۆرکی مەسیحیەت
بەلام دواتر لەلاينلەلاین فارسەکانەوە فارسەكانەوە(ساسانیەکان) داگير ئەكرێتداگیر ئەکرێت
و لە ژێر دەستىدەستی رۆم دەرىدەری ئەهێننئەھێنن
پاش ١٥ سال جارێكىجارێکی تر ئەكەوێتەئەکەوێتە دەستىدەستی رۆم و بەو شێوەيەشێوەیە
ئەمێنێتەوە تاكوتاکو رزگار كردنىکردنی لەلاينلەلاین ئيسلامەوەئیسلامەوە.
پاش ئەوىئەوی عمر بن الخطاب ئەبێت بە خەليفە خەلیفە
فەرمان بە عمرو بن العاص وأبو عبيدةعبیدة بن الجراح ئەكات ئەکات
برۆن بۆ قودس و پەيمانىپەیمانی ئيسلامىئیسلامی تێدا بلاو بكەنەوە بکەنەوە
پاشان كەکە كەکە ئەگەن بە قودس سەرۆكىسەرۆکی ناتوانن بۆنە ژوورەوە بەهۆى بەھۆی
ديوارەكانىدیوارەکانی دەوروبەريەوەدەوروبەریەوە و لەو کاتە ابو عبیدە نامەیەکی نارد بۆ خەڵکی قودس و دڵنیای پێدان بەڵام خەڵکی خۆیان لێ گێل کرد و بۆ دوەم جار نامەی ناردەوە بەڵام ئەمجارەیان قودسی ئابڵوقەدا بەهۆىبەھۆی بەردەوامىبەردەوامی ئابلوقەىئابلوقەی سوپاىسوپای موسولمانانەوە سەرۆكىسەرۆکی قەشەكانقەشەکان بەناوی بەناوى( سفرونيوسسفرونیوس) ئەلێت بە هيچھیچ شێوەيەكشێوەیەک قودس نادەم بە دەستى هيچدەستی كەسێكەوەھیچ کەسێکەوە
جگە لە عمر بن الخطاب خۆىخۆی
پاشان عمرو بن العاص ئەم داواكاريەىداواکاریەی سفرۆنيوسسفرۆنیوس دەنرێرێت بۆ عمر بن الخطاب ئەويشئەویش ئەروات بۆ قودس و لەگەل قەشەكانقەشەکان پەیمانێكپەیمانێک ئەبەستن كەکە ئازاد بن لە ئاينەكەيانبەرامبەرئاینەکەیانبەرامبەر پێدانىپێدانی باج وەكوەک هەرھەر كەسێكىکەسێکی ئاساىئاسای هەلسوكەوتيانھەلسوکەوتیان لەگەل ئەكرێتئەکرێت وە دواتريشدواتریش رێگايانرێگایان دا بە جولەكەكانجولەکەکان بگەرێنەوە بۆ قودس و بەهەمان بەھەمان
شێوەىشێوەی مەسيحيەكانمەسیحیەکان ئازاد ئەبن پاشان عمر بن الخطاب دەسىدەسی كردکرد بە گەران بەدواىبەدوای شوێنىشوێنی مزگەوتىمزگەوتی ئەقسا بەو پێيەىپێیەی كەکە لە قورئان باس كرابووکرابوو وە وەك ئەوەىوەک ئەوەی
كەکە پێغەمبەر (ص) بۆىبۆی باس كردبووکردبوو وە لە ماوەيەكىماوەیەکی كورتکورت توانى بيدۆزێتەوەتوانی بیدۆزێتەوە
و فەرمانىفەرمانی كردکرد مزگەوتێكىمزگەوتێکی تر لە شوێنىشوێنی دروست بكرێت بکرێت
و پاشانیش لەلاین خەلیفەکانی تری ئومەی و عەباسی نۆژەن کراوەتەوە
و پاشانيش لەلاين خەليفەكانى تري ئومەى و عەباسى نۆژەن كراوەتەوە
و يەكێكیەکێک لە مێژوو نوسە عەرەبەكانعەرەبەکان ئەڵێت كەکە عبد الملكالملک بن مروان مزگەوتىمزگەوتی قبة صخرة بونيادبونیاد ناوە رەنگەكەىرەنگەکەی كردوەکردوە بە ئالتونىئالتونی بۆ ئەوەىئەوەی لە كەنيسەكانىکەنیسەکانی نێو قودس جياوازجیاواز بێت ئەمەش لە ساڵی ٦٦ کۆچی و جێگای مزگەوتەکە لە هەموویانھەموویان دیارترە
پاشانيشپاشانیش لەسەر داواىداوای پاپا ئۆريانئۆریان ىی دووەم هەڵمەتیھەڵمەتی خاچپەرستی دەستپێدەکات کە ئامانجی سەرەکی پاپاکان ئەم شارە بوو ئامانجی پاشاکان دەوڵتە موسوڵمانەکان و ئامانجی جەنگاوەران پاکبونەوەی گوناهگوناە و سامان بوو هەرھەر بۆیە مەسيحيەكانىمەسیحیەکانی ئەوروپا
لە سالىسالی ١٠٩٩هێرش١٠٩٩ھێرش ئەكەنەئەکەنە سەر قودس بە هێرشىھێرشی خاچ پەرستانی یەکەم ناسراوە و پاش ئابڵوقەدانىئابڵوقەدانی
دەستىدەستی بەسەردا ئەگرن و داگيرىداگیری ئەكەنئەکەن
هەرھەر لە يەكەمیەکەم دەقە كەکە ئەرۆنە نێو قودس نزيكەىنزیکەی ٧٠ هەزارھەزار كەسکەس ئەكوژنئەکوژن و بەشێکی زۆری شوێنەکان دەسوتێنن و لەو هێرشەداھێرشەدا چەندان کتێب و شوێنەواری بەنرخ لەناوچون
پاش نزيكەىنزیکەی ٨٠ سال لە سالىسالی ١١٨٧ سەرکردەی کوردی صلاحدينصلاحدین ئەيوبىئەیوبی توانىتوانی قودس لە ژێر دەستىدەستی خاچ پەرستەكان پەرستەکان
دەربێنێت پاش جەنگە بەناوبانگەکەی حەتین کە توانی هێرشیھێرشی سێیەمی خاچپەرستان بەتەواوی بشکێنێ و سەرکردەکەیان ڕیشالد شێردڵ ڕایکردەوە بۆ وڵاتی خۆی
و جارێكىجارێکی تر موسولمانان دەستياندەستیان بەسەردا گرتەوە
و جارێكىجارێکی تر رێگا درا جولكەكەکانجولکەکەکان بۆىبۆی بگەرێنەوە و دەستكرادەستکرا بە نۆژەن كردنەوى کردنەوی
بەلام پاش مردنىمردنی صلاحدينصلاحدین و ناكۆكىناکۆکی كورەكانىکورەکانی و لاوازی دەوڵەتی ئەیوبی جارێكىجارێکی تر قودس ئەكەوێتەئەکەوێتە دەست خاچ پەرستان
و نزيكەىنزیکەی ١١ سال تێيداتێیدا ئەمێننەوە پاشان دووبارە رزگار ئەكرێتەوەئەکرێتەوە لەلاينلەلاین
پاشا الصالح نجم الدين أيوبالدین أیوب
دواتر جارێكىجارێکی تر داگيرداگیر ئەكرێتەوەئەکرێتەوە لەسەر دەستىدەستی تاتار و خوارزمەيكان خوارزمەیکان
و كوشتکوشت و برێكىبرێکی زۆرىزۆری تێدا ئەنەنەوە
دواتر تاتارەكانتاتارەکان لەسەر دەستىدەستی مەماليكەكانىمەمالیکەکانی ميسرمیسر ئەشكێنئەشکێن و مەماليكەكان مەمالیکەکان
دەست دەگرن بەسەر قودس دا و قودس بە شارێكىشارێکی مەماليكىمەمالیکی ئەمێنێتەوە تاكوتاکو هاتنى عوسمانيەكانھاتنی عوسمانیەکان
كەکە لەم ماويەشماویەش توشىتوشی بومەلەرزە و بلاوبونەوىبلاوبونەوی نەخۆشىنەخۆشی تاعون ئەبن خەلكىخەلکی شارەكەشارەکە
پاش هێرشىھێرشی عوسمانيەكانعوسمانیەکان بۆسەر مەماليكمەمالیک لە سالىسالی ١٥١٧ دەست دەگرن بەسەر قودس دا و بە درێژاىدرێژای دەسەلاتىدەسەلاتی عوسمانىعوسمانی قودس لە ژێر دەستىدەستی عوسمانيەكانعوسمانیەکان بوو
تا سالىسالی ١٩١٧ و شكستىشکستی عوسمانىعوسمانی لە جەنگىجەنگی جيهانى يەكەمجیھانی یەکەم.
لەو ماوەيەداماوەیەدا خەليفەكانىخەلیفەکانی عوسمانىعوسمانی گرنگيانگرنگیان داوە بە شارەكەشارەکە بەتايەبتبەتایەبت سليمانسلیمان قانونىقانونی يەكەمیەکەم كەکە شارەكەىشارەکەی نۆژەن
كردۆتەوەکردۆتەوە و ديوارەكەىدیوارەکەی دەروەىدەروەی دروستكردۆتەوەدروستکردۆتەوە و پۆستە و گەياندنيانگەیاندنیان تێدا دامەزراندوە لەگەل چەندينچەندین رێگا و بانبەلام تەنهاتەنھا وەكوەک شاريكىشاریکی ئاساىئاسای سەير ئەكراسەیر ئەکرا
و گرنگەىگرنگەی ئەوتۆىئەوتۆی نەما بوو
پاشانيشپاشانیش گرانىگرانی و برسيتىبرسیتی رووىرووی لە شارەكەشارەکە كردکرد بەهىبەھی زۆرىزۆری باج
و گرانی شتومەکەوە
و گرانى شتومەكەوە
دواتر پاش شكستشکست و روخانىروخانی عوسمانىعوسمانی بەريتانيەكانبەریتانیەکان دەستيانبەسەردەستیانبەسەر شارەكەداشارەکەدا گرت و دواتريشدواتریش جولەكەجولەکە و مەسيحيەكانمەسیحیەکان بە شێوەيكىشێوەیکی بەرچاو بۆىبۆی گەرانەوە
بەتايبەتبەتایبەت زۆرىزۆری جولكەجولکە واىوای كردکرد ژمارەىژمارەی موسولمان وۆر كەمکەم بێتەوە
بەهۆىبەھۆی كرينىکرینی زەويەكانىزەویەکانی قودس و دەركردنىدەرکردنی موسولمان و مەسيحيەكانمەسیحیەکان بۆيەبۆیە چەندينچەندین شۆرش تێدا بەرپا بوو بەلام بەرتانيەكانبەرتانیەکان توانيانتوانیان كۆنترۆلىکۆنترۆلی بكەنبکەن و خزمەتىخزمەتی زيترزیتر بە جولكەكان بكەنجولکەکان بکەن
نمونەش كردنەوىکردنەوی زانكۆىزانکۆی عيبريعیبری
دواتريشدواتریش كێشەىکێشەی قودس برايەبرایە نەتەوە يەگرتوەكانیەگرتوەکان لە پاش جەنگىجەنگی جيهانىجیھانی دووەم و نەتەوە يەگرتوەكانيشیەگرتوەکانیش بريارىبریاری دا
خۆيانخۆیان قودس بەرێوە ببەن تاكوتاکو دياريدیاری كردنىکردنی شێوازىكىشێوازیکی حوكمحوکم بۆ خەلكەكەخەلکەکە كەکە خۆيانخۆیان بيانەوێتبیانەوێت
بەلام پاش پاشەكشێىپاشەکشێی بەريتانيەكانبەریتانیەکان جولكەكانجولکەکان ئەم هەلەيانھەلەیان قۆستەوە و دەولەتى ئيسرائيلياندەولەتی ئیسرائیلیان
راگەياندراگەیاند ئەمەش بووە هۆىھۆی شەرو كوشتارێكىکوشتارێکی زۆر كەکە تا ئێستاش هەرھەر بەردەوامە
کە گرنگرترینیان سەری سالی ١٩٦٧ ە
كە گرنگرترينيان سەرى سالى 1967 ە
قودس ئەكەوێتەئەکەوێتە ناوراستىناوراستی فەلەستينەوەفەلەستینەوە و لە پاش دامەزراندنىدامەزراندنی دەولەتىدەولەتی ئيسرائيلئیسرائیل بەشێكىبەشێکی كەوتوەکەوتوە بەر ئسرائيلئسرائیل تا ئێستاش ئەم كێشەيەکێشەیە چارەسەر نەكراوەونەکراوەو بۆتە هۆىھۆی ململانێىململانێی بەردەوامىبەردەوامی ئاينەكانئاینەکان تێيداتێیدا كەکە هەرھەر يەكەيانیەکەیان هەولدەداتھەولدەدات دەسەلاتىدەسەلاتی خۆىخۆی زياترزیاتر بێت لە قودس شارىشاری قودس نزيكەىنزیکەی ٦٠ كمکم دوورە لە دەرياىدەریای ناوراستەوە و لەسەر بانێکە لە بنەرەتادا شێوەىشێوەی قەلايەكىقەلایەکی وەرگرتبوو وە لە ٤ گەرەكگەرەک پێكهاتبووپێکھاتبوو وە
ديوارێكيشدیوارێکیش بەدەوريدابەدەوریدا بەلام كەمکەم كەمکەم دەبتىدەبتی كردوەکردوە بە فراوان بوون . هەروەهاھەروەھا لە كۆندا کۆندا
قودس دەوروبەرىدەوروبەری دارستان بووە بەلام بەهۆىبەھۆی شەر و داگيركرايەوەداگیرکرایەوە هەمووىھەمووی لەناوچووە
لە ئێستادا دانيشتوانەكىدانیشتوانەکی نزيكەىنزیکەی ٨٥٠ هەزارھەزار كەسکەس ئەبن و زۆرينەى جولكەيەزۆرینەی جولکەیە
و پاش جولكەشجولکەش موسولمانە
وە هەرھەر لە سەردەمىسەردەمی عوسمانيەكانەوەعوسمانیەکانەوە وەكوەک ئاماژەم پێدا
شارەوانىشارەوانی و دام و دەزگاىدەزگای تێدا دامەزراوە
ناو شاری قودس دابەش کراوە بۆ ٤ بەشی سەرەکی ئەویش باشور و باکور و ڕۆژهەڵاتڕۆژھەڵات و ڕۆژئاواڕۆژاوا
قودس شارێکە پڕە لە شوێنەوار و بینای گرنگ وەک: نەخۆشخانەی گەورەی haddassah لە ڕۆژئاوا،ڕۆژاوا، باخچەی ئاژەڵانی biblical لە بەشی باشور وە شوێنی دروستکردنی پەیکەر....هتد ھتد بەڵام ئەمانە و چەند شوێنێکی زۆری تر گرنگیەکی زۆری پێ نادێ چونکە گرنگترین بەشی شوێنی شارەکە لە بەشی ڕۆژهەڵاتەڕۆژھەڵاتە ئەویش کە بریتیە لە شورایەک کە جێگای کۆبونەوەی ئاینەکانە و بۆ هەرھەر یەکێک لە ئاینەکە گرنگترین جێگای لێیە
بۆ موسوڵمانان مزگەوتی ئەقسا و گومەز بەردینی لێیە
وە بۆ مەسیحەکان کڵێسای st.anne و کڵێسای گۆڕی پیرۆز و کڵێسای redeemer و چەند شوێنێکی تر.......
وە بۆ جولەکەکان hahura syng و چەند شوێنێکی تر....
سەبارەت بە دەروازەکانی چونە ژورەوەی ئەم شورایە ئەوا ژمارەیەکی زۆر دەروازەی تیایە وەک:دەروازەی ئاڵتونی، دەروازەی یافویافو، ،دەروازەیدەروازەی شێر،دەروازەیشێر، زیۆندەروازەی ،زیۆن، دەروازەی dung دەروازەیdamascusوە دەروازەی نوێ.....
وە ساڵانە سەدان کەس سەردانی ئەم شارە گرنگە دەکەن
هاوکاتھاوکات ئەم شارە یەکێکە لەو شارانەی کە لە سەرەتای مێژوەوە ناکۆکیەکی زۆری لەسەرە
== شوێنی ئایینی و گەشتیاریەکان ==
| 