چەکی کیمیایی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

 

== مێژووی بەکارھێنانی ئەم چەکە ==

 

 

پەیماننامەیەکە کار دەکات بۆ دانانی بەربەست و سنورێک بۆ بڵاو بونەوە و ھەڵگرتن و فرۆشتن و بەکارھێنانی چەکی کیمیایی، بەواتایەکی تر و ناوە راستەقینەکەی کۆنگرەی بەرھەڵستی کردن لە گەشەپێدان وبەرھەم ھێنان و بلاو بونەوە و ھەڵگرتن و فرۆشتن و بەکار ھێنانی چەکی کیمیایی، ئەم پەیماننامەیە لەلایەن ڕیکخراوی قەدەغەکردنی چەکی کیمیایی (OPCW) Organization for the prohibition of chemical weapons) بەڕیوە دەبرێ، کە ڕیکخراوێکی نێو دەوڵەتیە، بارەگاکەی لە دانھاغ/لاھای ولاتی ھۆڵەندایە، کەئامانجی سەرەکی قەدغەکردنی بەرھەم ھێنان و بەکارھێنان و لەناوبردنی چەکی کیمیاییە،

[[پەڕگە:British 55th Division gas casualties 10 April 1918.jpg|وێنۆک|کۆمەلێک سەربازی بەرکەوتووی چەکی کیمیایی جەنگی جیهانی یەکەم لە ساڵی ١٩١٨]]

 

 

لە پرۆتۆکۆڵی جنێف(١٧/٧/١٩٢٥) ھاتوە ئەڵی بەھەموشیوەیە ک قەدەغەیە چەکی کیمیایی (گازی خنکێنەور وژەھراوی) و (چەکی بایۆلۆجی-بەکتریۆلۆجی) لەکاتی جەنگدا بەکار بێت. ھەروەھا لە نیسانی ١٩٧٢ جارێکی تر پشت راست کرایەوە کە چەکی بایۆلۆجی بە ھەموشیوەیەک بەرھەم ھێنان و بەکارھێنانی قەدەغەیە، لە سالی ١٩٦٨ وە دوای پێکھێنانی لیژنەی داماڵینی چەک باس و خواستی چەکی کیمیایش ھاتە گۆڕی ئینجا لە کۆنگرەی داماڵینی چەکدا سالێ ١٩٨٤ ھەمدیسان باسی لیوەکراوە، لەسالێ ١٩٩٢ دا کۆنگرەی دامالێنی چەک لەژێر جاودێری نەتەوەیەکگرتوەکان بەتەواوی باسی لە نەھێشتنی چەکی کیمیایی کرد، وە لە ٣٠ ئەیلول ١٩٩٢ دا کۆمەلەی گشتی نەتوەیەکگرتوەکان پشتراستی کردوە و واژۆکرا، پاشان لە ڕێکەوتننامەی پاریسدا لەساڵی ١٩٩٣ بەتەواوەتی چەسپا و کەوتە بواری جێ بەجێ کردنەوە،،وە دوای دامەزراندنی ڕیکخراوی قەدەغەکردنی چەکی کیمیایی OPCW لەسالی ١٩٩٧، ئەم ڕێکەوتننامە لەسەر ئاستی جیھان جێ بەجێ دەکرێ.

 

 

بەندەکانی ڕیکەوتتنامەکە زۆر دوردرێژ و ئاڵۆزن کەدەکرێ لەکاری مەیدانی دا سودیان لێ ببینرێ بەلام بەشیوەیەکی گشتی لەم خالانەدا کۆ دەبێتەوە:

زۆرێک لەولاتان لەئسیتادا ناوی ئەو مادە کیمیایانەیان بلاو کردۆتەوە کە قەدغەیە بازرگانی پێوەبکرێ، جونکە لە بواری دروست کردنی چەکی کیمیایی دا بەکار دەھێنرێن.

 

[[پۆل:چەکە کۆکوژەکان]]