ئۆتۆمۆبیل: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''ئۆتۆمبیل''' یان '''ماشێن''' ( بە [[ئینگلیزی]]: Automobile) ئەو پێڕاگوێزەی کە چەرخی ھەیە و مۆتۆری خۆی ھەڵگرتووە.

ئۆتۆمبێل بەو ئامێرانهئامێرانە دەوترێ کە بە بێ یارمەتی و پەیوەندی بە ئامیرێکی دیکەوە و بە هێزیھێزی ماشێنی خۆی توانای ڕۆیشتنی هەبێھەبێ

== مێژوو ==

لەساڵی (١٨٨٥) (کاڕل بێنز) دەستی کرد بە فرۆشتنی ئۆتۆمبێلەکانی کە لە جۆری (ئۆتۆمبێلی سوتەمەنی) بوون. دوای هەلەکانیھەلەکانی توانی تاوەکوو ساڵی (١٨٩٦) ١٣٠ ئۆتۆمبێلی لەو جۆرە بفرۆشێت. دوای درووستکراوەکانی تر درووستکردنی ئۆتۆمبێل گەشەیی سەندوو بەشێوەیەکی خێراتر قۆناغەکانی درووستکردنی ئۆتۆمبێل تەواودەکران.

بەڵام ئۆتۆمبێلەکانی ئەو سەردەمە کۆمەڵێک کێشەیان هەبوو،ھەبوو، کە بەجۆرێک ئۆتۆمبێلەکانی سەرەتا بە خێراییەکی زۆۆر کەم بەڕێگەدا دەڕۆیشتن و شێوازی سواربوونیان ناڕەحەت کەربوو بۆ سەرنشینان، وەزۆۆر جاریش ئۆتۆمبێلەکان دەشکان، لەکاتێک دا جەند کەسێک لە یەک کاتدا سور بە ئۆتۆمبێلەکە ببان.

بەڵام تەکنەلۆژیا پەرەیسەندوو لە ساڵی (١٩٠٩) ئۆتۆمبێلی ([[ڕۆڵز-ڕۆیس مۆتۆر کارس|ڕۆلس ڕۆیس]])ی جۆری (silver ghost) سیستەمێکی ساکاری هایدرۆلیکیھایدرۆلیکی بۆ دانرا، کە ئەمەش یەکەمین جاربوو کە ئەم سیستەمە بەکاربهێندرێت،بەکاربھێندرێت، لە ئۆتۆمبێلەکان،

بەڵام لەو کاتەدا تەنهاتەنھا کەسانی (دەوڵەمەند) توانای کڕینی ئەو جۆرە ئۆتۆمبێلانەیان هابووھابوو.

بەڵام لە ساڵێکی پێشتروو لە ساڵی (١٩٠٨) (هێنریھێنری فۆڕد) ی ئەمریکی، توانی کە وابکات کە نرخی ئۆتۆمبێلەکان داببەزێت خلکی زیاتر ببن بە خاوەنی ئۆتۆمبێل، ئەویش بەهۆیبەھۆی دامەزراندی کارگەیەکی تایبەت بوو بە درووستکردنی ئۆتۆمبێل، کە تێیدا نزیکەی زیاتر لە هەزارھەزار کرێکار کاریان لەو کارگەیە دەکرد کە ئۆتۆمبێلی بەرهەمدەهێنا،بەرھەمدەھێنا، بەڕێژەیەک کە تەنهاتەنھا تاوەکوو ساڵیی (١٩٢٩) ١٥ ملیۆنمیلیۆن ئۆتۆمبێلی جۆری (T ford) فرۆشران.

بە نزیکاەیی سەدەیەک پێش ئێستا بە گشتی ڕێژەی گشت ئۆتۆمبێلەکان، نزیکەی (٢٠٠٠٠٠) درووستکرابوون، باڵام لە ئێستادا لەهەرلەھەر ڕۆژێکدا زیاتر لەو ڕێژەیە (٢٠٠٠٠٠) ئۆتۆمبێل درووستدەکرێت.

== بەرهەمبەرھەم هێنانھێنان ==

یەکەم ئامێر کە دەتوانین ناوی بنێین ئامێری گواستنەوە لە ساڵی ١٦٧٨ و بە دەستی فێردیناند فێربیست، بانگخوازی مەسیحی بەلژیکی داڕێژرا و بەرهەنبەرھەن هاتھات کە بە هەڵمھەڵم کاری دەکرد، ئەو ئۆتۆمبێلهئۆتۆمبێلە ٦٥ سەنتی مەتر درێژ بوو و بۆ سەرگەرمی ئیمپراتۆری چین بەرهەمبەرھەم هاتبووھاتبوو.[[File:SteamMachineOfVerbiestIn1678.jpg|thumb|یەکەم ئامێری گواستنەوە لە ساڵی ١٦٧٨ و بە دەستی فێردیناند فێربیست بەرهەم هاتوە]]

داهێنانیداھێنانی ئۆتۆمبێل بە کاری کارل بێنز دەزانرێ. ئەو لە ساڵی ١٨٨٥ دا توانی یەکەم ئۆتۆمبێل کە بە مەکینەی شەوتانی دابهێنێدابھێنێ. لە ساڵی ١٨٨٨ هاوسەریھاوسەری کارل، بێرتا بێنز یەکەم سەفەری ئۆتۆمبێلی کرد کە ١٠٦ کیلۆمەتری پێوا.

* ساڵی ۱۷٦۷١٧٦٧ زایینی: بەرهەمهێنانیبەرھەمھێنانی یەکەم ئۆتۆمبێل کە توانای کەڵک لێ وەرگرتنی هەبێھەبێ بە دەستی کان.

* ساڵی ۱۸۷٦١٨٧٦ زایینی: بەرهەمهێنانیبەرھەمھێنانی مەکینەی چوار کاتهکاتە بە دستی ئێتۆ و لانگێن

* ساڵی ۱۸۸۳١٨٨٣ زایینی: بەرهەمهێنانیبەرھەمھێنانی مۆتۆر کاربوراتوردار بهبە دەوری زۆر بە دەستی دیملێر

* ساڵی ۱۸۸٤١٨٨٤ زایینی: بەرهەمهێنانیبەرھەمھێنانی یەکەم مۆتۆر سایکڵ بە هێزیھێزی ٢/١ ئەسپی هەبووھەبوو هەڵمھەڵم بە دەستی دیلمێر

* ساڵی ۱۸۸٥١٨٨٥ زایینی: بەرهەمهێنانیبەرھەمھێنانی ئەتۆمبێلی سێ تەگەرە بە ئامێرێ هەڵبوونیھەڵبوونی کارەبایی بە دەستی بێنز

* ساڵی ۱۸۹۳١٨٩٣ زایینی: بەرهەمهێنانیبەرھەمھێنانی کاربراتورردولف دیزێل

* ساڵی ۱۹۰۰١٩٠٠ زایینی: داڕشتنی ئەتۆمبێل بەو شێوازەی ئێستاش باوە

* ساڵی ۱۹۲٤١٩٢٤ زایینی: بەرهەمهێنانیبەرھەمھێنانی ئۆتۆمبێل بە کەڵک ورگرتن لە مەکینەی دیزێل لە کارخانەی بێنز

* ساڵی١٩٥٧ زایینی: بەرهەمهێنانیبەرھەمھێنانی مەکینەی وانکێل