دیموکراسی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

دەستەواژەی '''دیموکراسی''' بۆ وێنەکردنی شێوازێکی حوکمکردن بەکاردێت کە تیایاندا بڕیارەکان بە پێی رێنماییەکانی زۆرینەی ھاوڵاتیان بەھۆی پرۆسەیەکی ھەڵبژاردنی بێگەرد وەردەگیرێن<ref>http://www.whatisdemocracy.net/</ref><ref>http://www.stanford.edu/~ldiamond/iraq/WhaIsDemocracy012004.htm</ref><ref>http://dictionary.reference.com/browse/democracy</ref>. ئەم دەستەواژەیە دەکرێ بۆ کۆمەڵێک سیستەمی حوکمکردن بەکار بێ، نەخاسمە کە چەمکەکانی جاری وا ھەیە لەشێوەکانی تر تیدەپەڕێنی و زۆر جاریش لەگەڵیان روو دەدات. وشەی دیموکراسی لە وشەی [[یۆنانی]] (دیموکراتیا= demokratia) وەرگیراوە. وشەی یۆنانیەکە لە دوو بەش پێکھاتووە(demos) کەواتە گەل و (kratein) کەواتە حوکم لەگەڵ پاشگری (ia). کەواتە وشەکە مانای "حوکمی گەلە"<ref>http://www.whatisdemocracy.net/</ref><ref>{{cite web |url=http://www.rightsandwrong.com.au/DEMOCRAC2.pdf |title=وەشانی ئەرشیڤکراو |accessdate=١٠ی ئابی ٢٠١٣ |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130730173936/http://www.rightsandwrong.com.au/DEMOCRAC2.pdf |archivedate=٣٠ی تەممووزی ٢٠١٣ }}</ref>.

وەک باوە دیموکراسی زۆر بەمە لێک دەدرێتەوە کە وەک دیموکراسی لیبراڵە.<ref>{{cite web |url=http://www.historylearningsite.co.uk/liberal_democracy.htm |title=وەشانی ئەرشیڤکراو |accessdate=١٠ی ئابی ٢٠١٣ |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130823012557/http://www.historylearningsite.co.uk/liberal_democracy.htm |archivedate=٢٣ی ئابی ٢٠١٣ }}</ref> کەچی لە راستیدا دیموکراسی بەخۆی سیستەمیکی حوکمکردنە و بەھۆی ھەڵبژاردنەوە پێناسەکراوە وشەرعیەتی پێ بەخشراوەَ، لە کاتێکدا دیموکراسی لیبراڵ بریتیە لەخۆگرتنەوەی لیبرالیزمی دەستوری، یاخود پاراستنی ژمارەیەک مافی تاکە کەسی لە دەنگدانی زۆرینەوە و، پێچەوانەی ئەمەش لە دیموکراسی نالیبراڵدا دەبینرێ کە ھیچ کۆت و بەندێکی لەمجۆرەدا تیا نییە. خەسڵەتەکانی زۆربەی سیستەمە دیموکراتە لیبراڵەکان بریتین لە: